faruk iremet

Samerler, İsveç’in kuzeyinde yaşayan bir halk. Tabii ülkelerinin sınırları İsveçle sınırlı değil. Sápmilerin ülkesi, Finlandya, Norveç ve Rusya tarafından işgal edilmiş durumda. İsveçliler bu halkın ülkesine Lappland diyorlar. Ama tanınmış romalı tarihçi Tacitus 1900 yıl önce bu halktan söz etmiş ve yaşantıları konusunda düşüncelerini kaleme almış. 1980’li yıllarda arkologlar Tacitus’un yazdıklarının gerçek olduğunu resmen kanıtladılar. Yani Sápmiler Kuzeyde (Finlandya, Norveç, Rusya ve İsveç) işgal altında yaşayan en eski ve yerli bir halk.

1300 yılına kadar sınırsız yaşayan bir halk. Ağırlıklı gelir kaynakları ise ren geyiği, kürk için kulanılan kuzey kutbuna özgü hayvanlar ve tatlı su balığı. 1300’lü yıllardan sonra değişik ulusların işgalinde kalmış Sápmiler. Yani isveçlilerin, norveçlilerin, finladıyalıların ve rusların. 1323 yılında Rusya ile İsveç arasında yapılan Nöteborg antlaşması ile sınırlar belirlenmiş ve İsveç Finlandiya’yı Ruslara bırakıp geri çekilmiş ve yıllarca süren savaşa son verilmiş ve Sápmi (Sameland) ülkeler arasında bölünmüş.

Uzun yıllar kuzey kutbu ve Sápmi ülkesi İsveçlilerle Ruslar arasında problem olmaya devam etmiş, buna gerekçe kimin Sápmi ülkesinden gelecek olan vergileri elde etmesi ve kaynakların kimler tarafından kulanılmasıymış. İsveç’in şuanki geçerli olan sınırı Fredrikshamn antlaşmasıyla geçerliliği kabul edildi. Bu antlaşma 1809 yılında Rusya ile İsveç arasında gerçekleştirildi. Bu antlaşma ile İsveç kontrolünde olan Finlandiya’yı Ruslara bıraktı. Sápmi ülkesinin sınırları diğer ülkeler yani Norveç, İsveç ve Rusya arasında tam anlamı ile bölünmesi ise 1826’da gerçekleşti.

İsveç kralları, Gustav Vasa’dan başlayarak sürekli olarak İsveçlileri Sápmi ülkesine yerleştirmenin yollarını aradı. Bunda başarılı olma ”şansı” 9’cu Karl’a (Karl İX) aittir. 9’cu Karl bu ”başarısından” dolayı ”kuzey’in kralı” ünvanını elde etmiş oldu. 1603 yılından itibaren Sápmi ülkesinin işgaline kiliselerde bir iştirak edip, Sápmi ülkesinin her köşesine bir kilise şiarı ile kiliseler her yerede kurulmuş oldu. Hata hata insanın olmadığı bölgelerde bile. Sápmilerin kendilerine has tanrıları var, bu tanrılar güneş tanrısı, ay tanrısı, yıldırım tanrısı, rüzgar tanrısıydı. Bu tanrılardan hariç balıkların tanrısı, av tanrısı ve döllenme tanrısıdır. Birde bu tanrılara adak adamak için ayrılmış adak yerleri vardı ve bu adak yerlerinde (tapınaklarında) Siete’ler (Seitar) bulunmaktaydı. Seite’ler taştan yapılmış heykellerdi ve bu taşlarda tanrılar barınmaktaydı. Bu Seite’ler önünde kurbanlar kesilip kanıyla Seite’ler suvanırdı.

1673’te 11’ci Karl (Karl İX) yeni bir kanunla İsveçlilerin kuzeye taşınmalarını sağlayan kanun çıkardı. Bu kanunlara göre, kuzeye taşınan her İsveçli vergiden, askerlikten men edilip istedikleri arazilerde kendilerine hibe edilecekti. Bu dönemlerde aynı zamanda kuzeyde gümüş maddenleride bulundu. Sápmiler ren geyikleri ile birlikte köleleştirilip yıllarca bu maddenleri 400 km uzakta olan limana taşıma görevini baskı ile kabul ettiler. Bu kölelik 1702 yılına kadar sürdü. Bu köleliğe karşı olan Sápmiler ise boyunlarına takılan parangalar ve ayaklarından ren geyiklerine bağlı olan zincirlerle cezalandırılıdılar. Diğer bir ceza şekli ise buzlarda açılan kuyulara sarkıtılmak. Ta ki kişi aman isteyip kralığa/kiliseye olan bağlılığını dile getrip özür dileyene kadar, bu işkenceler devam edermiş.

Kuzeye yerleşen İsveçliler de Sápmileri topraklarında uzaklaştırmanın yollarını arayıp var olan toprak parçalarınıda hergün biraz daha genişletip, Sápmilerin yaşama alanlarını daraltmış ve hata hata daha kuzeye gitmelerini sağlamış. 1867 yılında çıkarılan yeni kanunla, vergi vermeyen, kuzeye yerleşen İsveçlilerde artık vergiye tabi tutulmuşlar.

1900 yılından bugüne kadarki zaman dilimi içinde Sápmi ülkesinin alanı gitikçe daraldı. Buna sebep ise kuzeydeki madden ocakları ve barajlar. Madden ocaklarının çokluğu havayı etkilediği gibi çevreyide olumsuz bir şekilde etkilemiş durumda. Bundan dolayıda Sápmilerin gelir kaynağı olan ren geyikçiliğide zorlu bir dönemi yaşamaktadır. Bugün dahi Sápmilerle İsveç yönetimi arsında çelişkiler yaşanmakta. Yıllarca Sápmiler topraklarından zorla/baskıyla uzaklaştırılıp ülkenin diğer şehirlerine yerleştirilmişler. Kendi mesleklerinde ve topraklarından baskıyla uzaklaştırılmışlar.

Bu yazıyı kaleme almamın sebebi, birlikte dört yıl öğretmenlik yaptığım bir bayan arkadaşın hayatını bana anlatması oldu. Bu bayan öğretmenin adı Tina. Öğretmen arkadaş İsveç dilini çok iyi bilen ve dile müzikle hakim olan biri. Dil dersi verirken müzik kulanan ve müzik notalarını hayata geçiren bir uzman. Tina aslen isveçli değil. Ben Samer’im diyor kendine. Yani sınırsız bir halkın evladıyım. Nasıl? Diyorum kendisine. “Samerler dörde bölünmüş bir halk ve yaşadıkları toprakların asıl sahipleri, yani Zazalar gibi. Ben çocuken, yani anlayacağın bundan 40 yıl önce Dalarna denen bölgeye yerleştik ailemle. Dalana denen bölgede polis korkusundan dolaşamazdık. Samer olduğumuz için sokağa çıktığımızda polislerden dayak yerdik. Onun için polislerden bugün hala çekinirim. Avrupa Birliğine hayrına 1995’ten sonra bazı kanuni haklarımızı elde etik. İsveç yönetimi bu daoğal haklarımızı Avrupa Topluluğuna rağmen engelemek istedi. Ama 1999’dan başlayarak İsveç meclisinin önünde protesto gösterileri düzenledik ve Avrupa mahkemesine başvurduk ve bugün elde etiğimiz çok sınırlı bu hakları AB borçluyuz”.

Bu anlatığım baskılar sadece “demokrasinin kalesi” İsveç’te değil Sápmilerin yaşadığı diğer ülkelerde de yaşanmış ve Rusya’da hâlâ yaşanmakta. Bu baskılar bir noktada Samerlerin birlik olmasınıda sağlamış. 1986’da Åre’de yapılan Sápmi Konferansında milli marş ve Sápmi sembollerinden oluşan bir bayrakta karar kılmışlar. Bayraklarınıda kendi ulusal renkleri olan mavi, sarı, yeşil ve kırmızıdan gerçekleştirmişler.

Sápmice daha önceleri İsveçliler tarafından Lapp ve dilleride lappça olarak adlandırılmış. İsveçli dilbilimciler Sápmi dilinin çok zor olduğunu ve bu dilin öğrenilmesininde aynı zamanda çok zor olduğunu yazıyorlar ve aynı zamanda bu dilin Finlandyalılar tarafından öğrenilmesinin ise rahat olduğu belirtiyorlar. Sápmicenin fince (Finlandyaca=Suomi) ile aynı dil ailesinden olmasına bağlıyorlar. Bildiğimiz gibi fince/suomice macarca ve türkçe gibi aynı dil gurubundan gelmekte. Sápmice üstüne ilk ciddi çalışmalar 1600 yıllarına dayanır. Yukarıda belirtiğim gibi 1600 yıllar kilisenin/papazların kuzeyi işgal yıllarıdır. Sápmi dili üstüne ilk çalışmada o dönemde gerçekleştirilmiş. Buna gerekçe papazların zor olan bu dili öğrenip hiristiyanlığı bu halka kabul etirtmek. İlk gramatik kitap ise danimarkalı profesör Rasmus Rask tarafında 1832’de yazılmış. İsveçteki tarihi ise 1974’tür. Şuan İsveçte yedi tane Sápmi okulu bulunmakta. Bundan iki yıl önce İsveçin tanınmış gazetelerinden Dagens Nyheter’in bir haberinde, Sápmili bir yazarın dediklerini buraya aktarıyorum. ”İsveçe gelen yabancılara bir teşekür borçluyuz. Bu teşeküre sebep ise gelen yabancıların kendi anadillerinde çocuklarına öğretmen istemeleriydi. Yabancıların hayrına bizde dilimizde öğretmen istedik. Bunu yabancılara borçluyuz”

Sápmiler dillerinin bugüne kadar ölmemesini Stalo’larına borçlular. Stalo; Sápmilerin kendi hikayelerine verdiği isim. Bu hikayeler ve destanlar asırlar boyu kuşaktan kuşağa anlatılmış. Son yıllarda bu Stalolar toparlanıp kitaplar haline getirilmiş.

Örgüt: Ortak bir amacı ya da eylemi gerçekleştirmek için bir araya gelmiş kurumların ya da kişilerin oluşturduğu birlik, teşkilat yahut teşekküldür. Diger bir ifade ile, bir kuruluşa bağlı alt bölümlerin tümü veya kuruluşu meydana getiren unsurların/parçaların bütünü şeklinde tarif edilebilir.

Örgütlenme ise; ortak amacı güden bireylerin ya da kurumların bir araya gelerek, ortak olan bir veya birden fazla amaca ulaşmayı hedeflemesidir. Bireyler örgütlenmeye gitmeden önce ortak hedefi amaçlayan ve aynı çıkarları gözetleyen kişilerle ortak bir çalışmayı başlatırlar. Bu faaliyet zamanla plan, prensip, ilkeler ve programlarla güçlendirilerek ve ardından bir kongre/toplantı ile ortak amacı güden bireylerin ortak karari ile tüzük hazırlanir ve üyelerin oyları alinarak hayata geçirilir. Böylece örgüt kurulmuş olur. Hemen burada şu gerceğin altını çizmek gerekir: Plansız, programsiz ve amaçsiz örgütlenme yoktur ve olamaz.

Örgüt/Örgütlenmenin temeli insanoğlunun en ilkel dönemine kadar dayanır. Bu sosyal varlık, insanın toplumsal hayata geçmesiyle birlikte; avlanma, sığınma ve korunma ihtiyaçlarından kaynaklanmıştır. Yani örgütlenmenin temeli askeridir, taktikseldir ve belli bir amaca yöneliktir. İlkel toplumda ava çıkan beş, on veya yirmi kişinin birlikte çalışma gücü göstererek avlanması, ilkel bir örgütlenme olup günümüzde de hala özelliğini korumaktadır.

Örgüt/Örgütlenme, hiç kuskusuz sadece bu yazdıklarımla sınırlı değildir. Örgütlenme aynı zamanda devletler için de geçerli olan bir kavramdır. Bir devletin organları olan; parlamento, hükümet, yargı, çeşitli kurum ve kuruluşlar adeta birer örgüt görevi görmektedirler. Yani parlamento örgütü, hükümet örgütü, yargı örgütü vs.. Bunlara dahil edilebilecek daha birçok yapılanmanın varlığını biliyoruz. Örneğin; memur, işçi, işveren, yazar, gazeteci sendikaları, insan hakları, çiftçi, esnaf, avcı, nakliyeci, ticaret dernekleri vb. adlar altında oluşturulan organizasyonlar da birer örgütlenmedir. Çünkü bir amaca yöneliktir. Bir örgütün değişimi sadece örgütü değil, ait olduğu çevreyi ve toplumu da etkilemektedir. Bu etkilesim hem ekonomik hem de politiktir.

Zaza Forumu’nda 05 Haziran 2002 tarihinde yayınladığım ”Örgüt ve Örgütlenmenin Temel Şartları” başlıklı yazımdan bazı bölümleri, yararlı olacagi düşüncesiyle asagiya aktariyorum:

1- Üyeleri ve elemanları dinlemek ve onlara kendilerini anlatma imkanı sunmak.
2- Çevreden gelen sesleri dinleyip analiz etmek.
3- Üyelerin kendilerini geliştirmesinin şartlarını oluşturmak ve yeni ufuklar yaratarak birlik yaratmak.
4- Yeni araçlar ve yeni fikirleri denemek ve tartışmaya açmak.
5- Ortaya çıkan veya çikabilecek problemleri şiddete başvurmadan çözümlemek
ve üyelerle birlikte çözüm yollarının analizini yapmak.

Bir örgütün bu çalışma tarzı ile birlikte deneyeceği bazı yollar vardır. Bu yollar ana başlıkları ile:

Zaza toplumu (kirmanciyla, dimilisiyle, Zaralısıyla, Vartolusuyla, Dersimlisiyle, Sivereklisiyle, Bingöllüsüyle, Gegerlisiyle, Mutkilisiyle, Diyarbekirlisiyle, Harputlusuyla, Erzincanlısıyla vd.) her ne kadar henüz ortaya çıkarılamayan eski bir tarihe ve zengin bir kültüre sahip olmuş olsa da, Zazalık adina örgütlenmesi oldukça yenidir. Yeni olmasıni aynı zamanda çocuklugun emeklenme dönemine de benzetmek mümkündür.

Son yirmi (20) yıllık süreç içerisinde, örgütlenme amacıyla çesitli kesimlerde çabalar gösterildi, adımlar atıldı. Zaman zaman birlikte çalisildi ve bu arada ayrışmalar da yaşandi. Bu birlikteliklere çesitli isimler verildi. Ayrismalarda kimi çevreler, kendi saflarına “taraftar” çekebilmek için eski sol gelenegin taktigini kullandi. Yani, dar grupçu anlayışı tercih ederek, kendi siyasi çizgisinden olmayan Zaza toplumunun bireylerini “ajanlar, isbirlikçiler, sağcılar, dinciler vs.” şeklinde karalamayı adeta mubah gördüler. Son dönemde de bu olumsuz tutümlarını sürdüren bazıları; “ben sağcılarla, dindarlarla nasıl yan yana gelirim, nasıl bir arada olurum?” gibi ifadeler kullanmaya başladılar. Bunların geldikleri gelenegi ve örgütsel çalışma tarzlarını biliyoruz. Hala 30 yil öncesinin sloganları ile hareket ediyorlar. Bu tavirla nereye kadar gidebilirler? Zazalık adina hareket eden ve Zaza toplumunun iç yapısını bilmeden, örgütlenme/dayanisma için herkesin “solcu” veya “sosyalist” olmasıni temel sart kabul eden bir zihniyetin ne kadar başarili olabilecigini yakın tarih çok net bir şekilde bize gösterdi. Zazaların sağcıları, dindarları ile bir araya gelmeyip de ne yapacaksınız? Simdiye kadar ne yaptiniz, bundan sonra ne yapacaksınız?

Dünyadaki değişimi artık görmek gerekir. Uzaydan, bilinmeyen gezegenlerden yaratıklar ithal edip, hokus-pokusla hemen bir çırpıda onları “sosyalist Zaza” kalibina sokmanın imkansızlığı ortada. Bu durumda, Zaza toplumunun sosyal, dinsel ve kültürel gerçekliğini göz önünde bulundurarak yeni politikalar üretmek zorundasınız. Kürtlerin Avrupa gazetelerine verdikleri ve taleplerini içeren 200 imzali ilani okuduk. Altindaki imzaları inceledığımızde; sağcı, solcu, dindar, laik, ateist, alevi, Sünni, kadıri, nakşibendi vb. gibi her renkten Kürt yazar, sanatçı, siyasetci isimlerle karşılaştık. Demek ki bunlar amaçları için ön koşul ileri sürmeden rahatlikla bir araya gelebiliyorlar. Ya biz? Birbirimizi karalamaktan Başka ne yapıyoruz?

Topu topu her biri on (10) kişilik olan bu “Zaza örgütler”in (ki bu örgütlenmeler içinde iki kardesten veya dört akrabadan oluşan örgütlenmeler de mevcut) oluşturduğu kadrolarına baktigimiz zaman; siyasi strateji, siyasi taktik ve siyasi operasyon gücüne sahip bir kimseyi görmek nedense mümkün değil. Hiç kimse, bu belirlememden Zaza hareketini küçük gördüğüm anlamini çıkarmasın sakin. Ben sadece yetersizliklerin çok korkunç olduğu bir dönemi yaşadığımızi dile getirmeye çalisiyorum. Zaza hareketinin, Zaza tarihçilere, dilbilimcilere, sanatçılara, araştırmacilara, yazar ve çizerlere ihtiyaçinin olduğu bir dönemden geçiyoruz. Çünkü bu dönem Türkiye’nin Avrupa Birligi’nin okeyini aldığı bir dönemdir. Bu dönemi, Zazaların daha güçlü bir çalışmayla ve dayanisma içerisinde karşılaması gerekirken, iki veya beş-on kişilik bu örgütlenmelerde daha simdiden koltuk kavgası başladı. Nedir, ne oluyor beyler, neyi paylaşamadiniz?

Dar çevre içinde olan bir insanın dünyasi, sadece o ilişkilerle sınırlıdır. Alacagi yeni haber, duyacagi yeni seyler olmayınca, kişi, bozuk pilakları dinlemeye devam eder. Yazan, araştıran ve Avrupa’da dogup büyüyen gençlerimizin ”örgütçülerimizden” çok daha bilinçli ve çok daha olgun olduklarını gururla ve iftiharla dile getirmek istiyorum. Okuyan ve çesitli alanlarda uzmanlasan gençlerimizin göstermiş oldukları olgunlugu, eski politikacilarımızda ne yazık ki bulamıyorum. Politikaciların yazılarını okumak bana yeni seyler kazandirmıyor. Ki onların politik saçmalıklarını okumaya zamanim da yok zaten. Dostlarım bazen arayip, ”senin de ismini anmislar” diye haber veriyorlar. İnanın o zaman bile umursayip okumuyorum onların yazdıklarını. Çünkü bu kişilerin yazdıkları belli ve Zaza toplumunun yararina olan hususları içermiyor. Örgütlenme sarhoşlugu, siyasi dengesizliği yaratır. Hergün aynı kişilerle, aynı kişilerden oluşturulan ve “ismi var cismi yok” türünden içi boş yeni “örgüt”lerle, amacımiza asla ulaşamayacağımızin bilinçindeyim.

Yapilması gereken sudur: Zaza halkının tüm kesimlerini kucaklayacak yeni bir politik tavirda karar kilarak, yepyeni bir çizgide bütünlesmek ve ülkede legal alanda yapılması gereken çalışmalar için bir an önce ciddi adımların atılmasıdir

Sanal ortama astığımız tüm yazılarımızın gözden geçirildiğinden şüphem yok ve olmadi.

Bundan dolayı sanal alana astigim, tüm yazılarımın arkasinda duran ve bunları heran savunan biriyim. Yazılarımda her zaman birleştirici ve yapıci oldum. Bunun sebebi benim ”kişilerle herhangi bir surtusmemin” olamaması. Tabii halkımızın inkarını bir ”bilimci” olarak ele alan bilimcilerede, yanit vermemek Zaza halkının inkari anlamini taşıdığından, ara-sıra sesiz kalamıyorum. Simdiye kadar yazdığım her yazımida gönlumden geldigi gibi, Zaza askiyla yazdim. Bu benim sarsilmaz değişmez yapım. Bunu dostlarımızda, dusmanlarımızda çok iyi bilmekte. Çünkü arsiv toplayan sadece bizler değiliz!!! Sanal alanda ”sahte isimlere” karşı tartışmak fuzuli ve anlamsizdir. Bende, zamanim oldukca Zazalara ayit olan sayfaları ziyaret edip bazı yazıları okuyorum. Eskiden bazı sevyesiz insanların, sevyesizliklerini yuzlerine vurmak için yanitlardım, yorumlanması gereken yerde yorumlardım ve kufurleride yanitsiz bırakarak sahibine iade ederdim. Kişilik bozuklugu yasiyan hasta zihinlere yanit vermek insanın sadece güzelim araştırmaya, bir kitap okumaya ayiracagi zamani alir. Sınırlı olan yazar-cizerimizinde, kişılıksız kişilere zaman ayirması zaman kaybidir. Belkide ahlak yoksunu insanların saldırılarının sebebi ve gerekceside budur.

Bazilarından beklenmeyen, yaşlarına, düşüncelerine, eski yapılarına yakıştıramadığım, ahlak dışı kişiliğe yünelik saldırılara bir anlam verememiyorum. Gerek var mi? Her Zazacinin yazıları, onun aynasi olmali. Bundan zaten şüphem yok. Çünkü yarın bu aynaya baktığımızda, elimizde bu aynayi taşımaktan utanc duymayalim. Sanal ortamda yapılan bazı tartışmalar, Zaza dostlarımın zamanlarını inadina ayirip, kişilik bozuklugu yasiyana hastalara söz yetistirmelerini gerçekten çok uzucu ve yersiz buluyorum. İnsan kültürünün vermiş olduğu medeni cesarettin, gerçekleri infazdan çok, gerçekleri idrak ve yorumlama kabilyettinin önplana cikarilamsindan yanayım. Dogrusuda bu değil mi?

Tartisma veya yorumlar eger kişiyi kendi dünyasindan koparip batakliga surukluyorsa bu benim değil, bu o kişinin kendi dünyasindaki çelişkilerinin yaratmis olduğu ruh halinden kaynaklanan bir bunalim eversidir. Ben kendim şahsen bu bunalima bulaşmak orada kalsin, gölgesinden gecmek istemiyorum. Zamanın çok ücret olarak çok pahli ve hastalarla ugrasmayıda SANAL ORTAMİN LÜKSÜ olarak göruyorum.

Kimseyle tarafli değilim. Kimseye karşıda değilim. Ama, halkımi ve kültürümü inkar eden her şerefsizin karşısinda engin bir kaleyim. Eğer bu kalede kelem halkım için gidecekse, kelemi koltugumda taşımasıni ve korumasınida bir okadar bilirim.

Sevgi ve saygı her tartışmada guncelliğini korursa bazı cirkin tartışmalar olmaz. Zaten bizi tanıyan biliyor. Er meydanlarının adamiyiz, merami olanın uslubuylada konuşmasıni biliriz. Herkes siyasi fikirlerimiz hakkinda teferuatli bir şekilde bilgi sahibidir. Hangi okulun ögrencileiyiz ve hangi halkın evladıyız buda bilinmekte. Bunun tartışması nbeden yapıliyor!!! Virutuel ortami, ekonomik pazara, informasıyon kutuphanesine cevirmek dururken, tekniğin yaratıgi bu zenginlik, eski timsah siyasetcilerin sokak tartışma kulturlerini zenginleştirdigi, sokak kufurlerinin kutuphanesine dönüşmus. Gerçekten yazık…Zazaların böyle seylere ayiracak zamani olmamali.

Sanal ortama astigim yazılarım her zaman geneldi. Özel ve kişilerin şahsiyetlerine yönuk değildi. Tabii ki düşüncelerimizi yanlış görenleri bu yazılar rahatsiz edecektir. Bu çok doğal bir reaksiyondur. Bu insanın savunma kültüründe, naturun vermiş olduğu vahşiliğinde vardır. Örneğin, bir çok defa yazdığım bazı yazıları, deyimleri bazı insanların kendi ustlerine almalarına anlam verememezdim. Neden bu adam bu lafi kendi ustune aldı? Derdim. Dedim ya, bazı insanların beyinsel tikleri vardır. Her zaman namlunun ucunda olduklarını hisederler, bu bizim değil onların ruh halıdır. Neden? Diye sorarasaniz sunu diyebilirim. Hasta hastaliğinin hiç bir zaman farkinda değildir. Zaten ona hastaliğinin ismini dediginizde, o sizi analiz etmeye başlarlar. Dedim ya, bunlar her yazılan yazıyi kendileri için yazılmis sayarlar....Her söylenilen sözun onlar için söylenildigini sanarlar. Hele birde ZAZA olduğumuzdan dolayı ”kurban” da desek ”quzulqurt” anlasiliyor.

Vahsi bir nature sahip olan ”uzman” (tabii çoğunlukla bu insanlar bir iki kitap okumuş) insanlara saygım yok. Çünkü bu insanların Zaza halkıma karşı beslemiş olduğu kin, hayata geçiremedigi projelerinden kaynaklanıyor. Unutmadan, yazdığım bu yazıyi dahi kendi ustune alıp, hemen vitesten atip tepeden asagi bosta suren surucu çok cikacaktır. Bu onların ruh halıdır.

Yapimdir şiddeti sevmem, humanistim bunu dostlarım çok iyi bilirler.
Tekrar ediyorum, ama halkımi her pahasina savunmasınida çok iyi biliyorum. En güzel silahim kalemimdir. Bunu hiç elden bırakmadım ve bırakacagada hiç benzemiyorum. Korkununda ecele faydasının olmayacagini anlayacak yastayım. Yorumunu işin bilgelerine bırakiyorum.

Zazalara yakistırılan ajan veya hain kimliğini eski siyasi timsahlar ve yeni liderler daha iyi üstlenmisler, Zaza dusmanlığı yapanlara önce, birinci adres olan siyasi timsah liderlerinin yastiklarının ve duseklerinin altını kontrol etmesini salık veriyorum.

Ölum tehtidleri, cocukların polisle korkutulaması gibi bir oyuna döndu. Erin meydani ve alani bellidir. Kepazeliğinde artık zamani değildir.

Diger bir konu, Zazaların kimseden akıl almaya ve yol göstermesine, hocalık ve küstahlık yapmasına tahmülü yok. Bu ZAZALARIN kendi sorunu. Ağamızda bizim, köleside bizim.

Yukarida yazılan herşey geneldir. Kimsenin kişiligine yünelik değildir. Kelimelere takılmadan olayı anlayacak olanların, benden daha iyi Zaza Gerçegini kavrayacagini bildığımden burada, Zaza halkının tarihine değinerek akıl hocaligi yapmayı yerinde bulmuyorum.

Son sözum; her delinin atigi taşı kuyudan çıkarmaya çalışirsak Zazalar olarak halimiz çok zor…Hakkimizda yazılan herşeye yanit vermek ve yorum yapmak zorunda değiliz. Her kesin siyasi düşüncesini tartışmak zorunda da değiliz.

Zazaların siyasi düşüncelerinden dolayı hakarette ugramayısi elbetteki haksizliktir. Hele hele karşımizda bize bu şekilde, kişiliğimize yönelik saldırının arkasinda bir Zaza halkının evlatları olamsi bizler acisindan daha aci. Nedense karşımiza hep Zaza evlatları dikilmekte. Buda bilinçlice yapılan ve terazide kilosu alinmis kurnaz pazarci hilesi. Karşımıza Zaza kani dikmelerinin sebebi, Zaza kaniyla kendi bahcelerini ve bağlarını sulamaktır..

Arada giden halkımızın namuslu, bakire ve şerefli onurudur. Bu Zazalara söylenecek bir cift sözum var; ” Eğer üstlendığımız görevi üstlenmek size ağır geliyorsa, bırakin bu Zazalık onura sahip çıkanlar bu yuku taşısinlar. Degerli Zazaci dostlarım, zamanimiz yok gidenleri aramaya veya toparlamaya. Bayragi alan taşımaya devam etsin. Bu görev ancak bu şekliyle hedefine ulaşir.

"Örgüt" sözcüğü, her ne kadar literatürümüzde ilk etapta, daha ziyade belli bir amaç için bir araya gelmiş kişilerce oluşturulan "siyasi" organizasyonları çağrıştırsa da, asıl anlamı itibariyle, "örgüt"ün çok daha kapsamlı bir yapıyı oluşturduğu bilinmektedir.

Sözcük anlamı ile "örgüt"ü kısaca; "ortak bir amaç veya işi gerçekleştirmek için bir araya gelmiş kurumların veya kişilerin oluşturduğu birlik, teşekkül, teşkilat" şeklinde tarif etmek mümkündür.

Uzun yıllar, örgüt ve örgütlenme üzerine değişik düşünceler temelinde araştırmalar yapıldı ve bu araştırmalar bize bilimsel veriler üzerine kurulu değişik örgütlenme teorilerini sundu. Bu veriler, teoriler ve düşünceler, bize gelecekteki örgütlenmelere ilişkin olarak da ayrı bir bilgi birikimi kazandırdı. Örneğin, daha detaylı bilimsel araştırmalar yapmak, demokratik bir yapılanma modelini bir gruba veya topluluğa kazandırmak ya da daha toleranslı bir toplum yapısı oluşturmak açısından çok önemli olan bu araştırmalar, elbetteki geleceğe ışık tutacak niteliktedir.

Örgütlü bir oluşum, aynı zamanda bünyesinde değişik kurum ve kuruluşları da barındırabilmektedir. Bu da bize daha komplike bir çalışma ortamı yaratmaktadır. Doğal olarak, bu komplike çalışma ortamı bizden çözüm beklemektedir. Çözüm de, elbetteki güçlü ve konusunda uzman fertlerin oynayacağı role bağlıdır. Diğer bir ifadeyle, uzmanların politik kültürünün zenginliği ile birlikte, gösterecekleri çalışma talebine ve demokrasiyi anlama becerisine bağlıdır.

Örgüt yaratmak sadece politikacıların işi değildir ve tek taraflı yönetmek de kendilerinin sınırlarının dışındadır. Örgütlenme her ne kadar genç bir kelime de olsa, sınıfsız toplumda bile var olmuş bir gerçektir. Örgütlenme başlı başına bir bilimdir. Ama temelini oluşturan diğer bilimsel dalları da unutmamak gerekir. Örneğin psikoloji, sosyoloji, nasyonal ekonomi ve siyasal bilimler gibi bilim dalları, kendi geleneksel yapılanmalarında örgütlenmeyi analiz ederek, çevre ve toplumla olan bağlarını da gözardı etmemişlerdir. Söz konusu bilim dalları, toplumsal gelişme sürecinde birbirlerini etkileyen ve birbirlerini geleneksel pılanmalarında tamamlayan öğelerdir.

Bu konuda, kendini demokrat gören fertlere düşen bazı görevler elbet de vardır. Bunlar sırasıyla; çevre ve toplumla olan ilişki ağımızı genişletmek, halkımızın toplumsal yapısını göz önüne alarak, halkımızla birlikte olmak ve bizde olan birikimi onlarla paylaşmak. Böylece, örgütsel çalışmanın yöntemini ve gösterebileceği reaksiyonu da anlamış oluruz. Bu reaksiyonu anlamak için örgütlenmenin şu temel prensiplerini de anlamak gerekiyor:

1. Bir örgütün iç gelişimi hakkında konuştuğumuzda, o örgütün intra-organizasyon yapısını anlatmaktayız.
2. Bir örgütün bir veya birden fazla kurumla/örgütle olan ilişkilerini de böyle adlandırmaktayız: ınter-organizasyon. Bu açıklamayı getirmemle birlikte, değişik örgütlenmeleri de adlandırmam gerekmektedir.

Tarihsel süreç içerisinde geleneksel olarak nasyonal (milli) ekonomistler ve siyasal bilimciler, örgütler hakkında araştırmalar yapma gereği duymuşlar ve araştırmalarını da sürekli büyük boyutlarda tutup toplumsal gelişmeyle birlikte devletlerin de yeniden örgütlenmesinin bir haritasını çıkarmışlardır.

Siyasal bilimciler, sürekli olarak siyasi bir gözle olaya bakıp teorilerini de bu temel üzerinde inşa ederken, nasyonal ekonomistler ticaret ve para politikasının sunacağı çözümlemelerinin analizini yapmışlardır. Bu açıdan nasyonal ekonomistler için önemli olan nokta, elbetteki örgütler arası çıkar ilişkileri ve yarattığı ekonomik ağ ile birlikte, örgütün bir bütün olarak çalışma alanının yarattığı dengeyi ele almaktır. Bunun yanında sosyologlar ise bir örgütü incelerken, örgütü kişi ve grup bazında ele almakta ve bununla birlikte bunlar arsındaki sosyal ilişkinin nasıl geliştiğini araştırmaktadırlar. Öte yandan, psikologlar ise daha büyük bir boyuta ulaşarak, örgüt içinde kişileri değerlendirmektedirler. Bu değerlendirmelerini de kişilerin harcadıkları çabayı ve bu çaba ile birlikte örgütte aldıkları rolleri analiz etmektedirler.

Örgütsel yapılanmayı ve örgütlerin gelişimini inceleyen bilimsel araştırmaların nasıl gerçekleştirildiğini yukarıda kısaca özetledim. Yani bilimsel gelişme ile birlikte, bilim adamları da çalışma tarzını ve örgütleri inceleme büyütecini de değiştirmektedirler. Büyük boyutlu büyüteçlerin kullanılmasına sebep ise, örgütlerin daha hızlı bir şekilde çalışmalarının yararları üstünedir. Toplumsal gelişme ile birlikte örgütlenme ve örgüt yapıları da değişmiştir. Bir örgütün değişimi sadece örgütü değil, ait olduğu çevreyi ve toplumu da etkilemektedir. Bu etkileşim, hem ekonomik hem de politiktir. Burada bilim adamları örgütlerin davranışını da analiz etmektedirler.

Tarihte bilim adamları ile birlikte, politikacılar ve iş gücü sahibi üyeler de kendi açılarından örgütlenmeyi incelemişlerdir. Özellikle tarihin eski dönemlerinde örgütlenme, askeri operasyonlar için önemliliğini korumuştur. Askeri güçlerin oluşturduğu örgütlenme modeli günümüzün modern örgütlenmesinde ("günümüz örgütlenmesi" kavramına, özellikle büyük sermayeye sahip olan şirketleri eklemek istiyorum) kendisini daha net bir şekilde göstermektedir. Yani günümüz örgütlenmeleri ve de şirketler bin yıllık bir geleneğe sahip olan askeri örgütlenme geleneğini izlemektedirler. 1800'lü yılların sonundan itibaren, örgütlerin daha hızlı ve daha kullanışlı bir yapıya sahip olmaları, sanayi devrimiyle birlikte güncelleşmiştir. Bununla birlikte, klasik bir yapıya sahip olan örgütlenmeler de artık tarihe karışmıştır.

1. Örgüt üyelerini/ortaklarını ve elemanlarını/mensuplarını dinleme ve onlara kendilerini anlatma imkanı sunmak.
2. Çevreden gelebilecek etki-tepkileri dinleyip analiz etmek.
3. Üyelerin kendilerini geliştirmelerinin şartlarını oluşturmak ve yeni faaliyet/çalışma alanları yaratarak, üyeleri bu farklı sahalara kanalize etmek.
4. Yeni araç-gereçlerin kullanımı ile yeni fikirler/düşünceler üzerinde tartışarak, ittifakla uygun görülenleri denemek.
5. Ortaya çıkan veya çıkabilecek problemleri şiddete baş vurmadan çözümlemek ve üyelerle birlikte çözüm yollarının analizini yapmak.

Bir örgütün bu çalışma tarzı ile birlikte deneyeceği bazı yollar vardır. Bu yollar şunlardır:

Bu kavramların daha çok askeri terimler olup, hemen hemen dünyadaki tüm askeri güçler tarafından harfiyen uygulandığı bilinmektedir. Yukarıda da belirtildiği gibi, günümüz örgüt ve şirketleri bu sistem teorisini kullanmaktadırlar. Bu bağlamda, "askeri" terminoloji ile izah edersek; "Strateji"; "Gücün dengeli bir şekilde bölünmesi ve planlanması" "Taktik"; "Bölüklerin gruplar halinde ve dengeli bir şekilde yönelinmek istenen alanlara yerleştirilmesi", "Operasyon" ise; "Son aşamada, belirlenen hedeflere yapılan saldırı"dır.

Söz konusu askeri kavramları, "örgütler" veya "şirketler" açısından ele aldığımızda, şu şekilde yorumlayabiliriz: "Strateji: Amaca veya hedefe ulaşmak için seçilen yol", "Taktik: Değişik hücreler veya faaliyet grupları arasındaki çalışma tarzı", "Operasyon: Gruplar arasındaki iş gücü ayrımı ve görev dağılımı".

Bir örgütün amacı, her zaman için geleceğe yöneliktir ve bundan dolayı da örgüt hep geleceğin planlarını yapar. şirketlerin ekonomik denge analizi ve yıl sonu bilançosu bu prensip üzerine inşa edilmiştir. Bundan dolayı şirketler veya şirket örgütlenmeleri, sosyal örgütlenmelerden daha çabuk pazar yaratma imkanına sahiptirler.

Strateji planı, eşittir "gelecek" ve bulunduğumuz " çevre şartları". Bundan dolayı stratejik plan, her şeyden önce örgütü bir bütün olarak görmek zorundadır. Strateji planı aynı zamanda bir süreç olayıdır. Yani bir çember gibi kilitlenmektedir.

1. Yönetim (bir şirkette genel başkan, ekonomi grubu ve şefler)
2. Ajitasyon grubu (bir şirkette satıcılar)
3. Halkla ilişkiler (bir şirkette alıcılar)
4. Fikir emekçileri (bir şirkette üreticiler)

Japonya’da, Avrupa Birliği ülkelerinde, Amerika Birleşik Devletleri’nde, söz konusu "askeri örgütlenme" şekli, şirketler için de bilinerek veya bilinmeyerek uygulanmaktadır. Bu sistem teorisi üzerinde; F.W.Taylor, Max Weber, H.A.Simon, J.G.March, Philip Kotler vb. bilim adamları yoğunlukla durmuşlardır. Adı geçen bilim adamları, çalışmaları ile klasik ve modern örgütlenmeleri makro ve mikro boyutta incelemiş ve bunu gönümüzde büyük şirketlerde ve hatta kimi devletlerin kontrolünde bulunan kurum ve kuruluşlarda dahi hayata geçirmişlerdir.

Bugün, şirketlerin ve örgütlerin ortak yanlarının bir hayli olduğu bilinmektedir.

Bu çerçevede meseleye bakıldığında; bugüne kadar gerek Türkiye’de ve gerekse Türkiye dışında, çeşitli fikir akımlarına mensup kişilerin "örgüt" adı altında oluşturdukları siyasi organizasyonların, uzun vadede hiçbir kazanım elde etmedikleri gibi, derme çatma birer "kulübe" olmaktan öte hiçbir fonksiyonlarının bulunmadığı görülmüştür. Bu arada, birey, örgüt ve mensup oldukları toplum olarak, maddi ve manevi yönden uğradıkları zarar-ziyan ve insan kaybı ile ağır bir fatura ödedikleri de unutulmamalıdır.

Bu itibarla; Zaza toplumu olarak, gerek tarih boyunca uğradığımız felaketlerden ve gerekse yakın geçmişte ve günümüzde tanık olduğumuz hadıselerden çok önemli dersler çıkarmak durumundayız.

Biri devlet, diğeri adeta devlet düzeyinde güce sahip iki asimilasyoncu hasım (Türk-Kürt) arasında sıkışıp kalan Zaza halkının, varlığını ve kimliğini koruyabilmesi için, sizce ne yapması gerekir?

05. Haziran 2002
kaynak: http://f25.parsimony.net/forum62148/messages/4198.htm

Vritüel (sanal) örgütlenmeler

Hiç kimsenin gözardi etmemesi ve unutmaması gereken birsey varsa, o da, hiç kuskusuz informasyon tekniği caginda yaşadığımız gercegidir. Evimizde bilgisayarın olup olmaması bu kaideyi etkilemeyecegi gibi, aksıne günlük yaşantimizda bilgisayarlarla surekli icice yaşamamız kacinilmaz olmuştur. Öyle ise, önce "virituel organizasyon"un (sanal örgütlenme) ne anlama geldigine bakalim.

Virituel; "sanal, gerçekdisi, hayali" anlamina geliyor. Bu kelimenin karşıti olarak, "real" sözcügünü kulanabiliriz. Organizasyon ise; birlik, dernek, düzenleme, planlama, isgucunun kollektif paylaşildigi ve iç paylaşımın gerçekleştirildigi dayanismayı ifade eder.

Bu açıklamaya göre, "virituel organizsasyon"un taşıdigi anlam, "gerçekdisi örgütlenme"dir. Yani, "gözle görunmeyen örgütlenme". (Başka bir ifade ile, "olmayan örgutlenme" terimi de kullanilabilir). Ancak gerçek yaşantida, bu iki kelimenin yerinin olmadığını biliyoruz. Yani gunumuzde, virituel örgutlenmelerin virituel ortamlarda yaratıldıgidir. Virituel örgütlenmeler hakkinda açıklamalarda bulunurken ne demek istiyoruz veya neyi dile getirmek istiyoruz? Bunu birkac örnekle açıklamak yerinde olacaktır.

Virituel örgütlenme ile gecici ag görevi akla gelir. Yani resmi olmayan ve kanunen bagimsiz bir ag/bir net. Virituel örgütlenme, kelimenin tam anlamiyla, düşünce, fikir alis-verisi ve şirketler acisindan alim-satim olduğu sure zarfinda var olan agdir. Bu ag sadece bir defalık da olabilmekte ve kısa bir sure içinde geçerliliğini koruyabilmektedir. Düşünce ve mal geçerliliğini bitirdigi an, ag/net de geçerliliğini yitirmektedir.

"A virtual organization is a temporary network ofindependent institutions, businesses or specialized individuals, who work together in a spontaneousfashion by way of information and communication technology, in order to gain an extant competitiveedge." They integrate vertically, unify theircore-competencies and function as one organization (ororganizational unit)." (Virituel organizsasyon gecici bir ağ/net olup, değişik serbest kurumlardan oluşur. Bu şirket, değişik spesialistlerle birlikte enformasyon ve kommunikasyon tekniğini kullanarak rekabetcinin amacladıgi hedefe ulaşmak ister. Bu birlikte çalışan işgücü, dikey bir şekilde amaclarını alıştırarak gerçekleştirirler. Bu, şu anlama gelmektedir: Calisanlar, grubun gucunu bir fonksiyonda toparlayip örgütun amacına sunmaktadırlar.) [Jägers et al, 1998]

"A temporary network of independent companies linkedby İT to share skills, costs, and access to oneanother's markets" (Gecici bir ağ grubu serbest şirketlerin birlikte İT araciligiyla bilgi, ücret ve birbirlerinin pazarina ulaşımıni sağlamaktadır.) [Business Week]

"An organization distributed geographiçally and whosework is coordinated through electronic communications." (Cografik olarak dağinik durumda olan örgütler, elektro-komunikasyon (elektronik iletisim) araciligiyla koordinasyonlarını sağlamaktadırlar). [Skyrme, 2001].

Kurum olarak virituel örgütler:
Travica'ya göre (1998), belli ağlar üstüne kurulmuş örgutlerle virituel örgutler arasında büyük bir farkin olduğu bir gerçektir. Travica bu örgütlenmeleri dört büyük bölumde toparlamakta veya ayrılıklarını dört kademede dile getirmektedir.

Ag/ilişki örgütlenmeleri:

1- Tradısyonal olan sef rolleri değişmekte,
2- Grup halinde çalışma merkezi bir rol oynamakta,
3- iş gücü ve mal/fikir dağilimi değişime ugramakta,
4- İnformasyon, komunikasyon (iletisim) ve iş prosesi malin bulunduğu coğrafik dağilima göre entegre olmaktadır.

Virituel örgütlenme:

Şef rolleri bu tip örgütlenmelerde de değişime ugramakta, sadece İkinci kademedeki şefler için değil, şef rolunu üstlenen tüm rollerin değişime ugramasıni yaratmaktadır.

Burada, ağ/ilişki örgütlenme ile virituel örgütlenmeyi birbirinden ayiran en önemli farklilikları şu şekilde açıklayabiliriz: Grup dinamigi ve işgücü, virituel örgütlenmelerde çok önemli ve merkezidir. Bir de kişinin kendisini bilgisiyle öne çıkarmasının olanaklarının büyük olduğudur.

Virituel örgütlenmelerde işgücü, mal ve verilen destek viritueldir. Hersey teknik ağirlıklıdır. Teknigi kullanmasıni bilen ve virituel pazarda bilgisini tanınmadan pazarlayan bu pazarin sahibidir.

Burada sınırlar kalkmakta ve herşey büyük bir coğrafik alandan payini almaktadır. Virituel örgütlenmelerde pazar olayı belirli bölgelerle veya ülkelerle sınırlı değildir. Zaten bu örgütlenme modulunu, ağ/ilişki örgütlenmelerinden ayiran özellik de budur.

Ag/ilişki ağirlıklı örgütlenmeler, çok yavas ve uzun sure de insanların ilişkileri ve kontakları ile kurulan örgütlenmeler olup, köku yuzyıllar öncesine dayanmaktadır. İsgucunun ustaligi ve fikirler uzun bir zaman diliminde toparlanmakta ve bu şekilde global bir alana çıkmanın yolları aranmaktadır. Tabii bu çok uzun bir zaman alan çalışma surecidir. Bu örgütlenme modulunde, ilişkiler yuz-yuze bir şekilde gerçekleştirilmektedir.

Virituel örgütler, çok genis bir coğrafik alana, çok hızlı bir şekilde yayilma-dağilma özelligine sahiptirler. Bu, kendisiyle birlikte çalışmanın zeminini oluşturup, temel şartlarını yaratırken hedefin ve amacın ortak yanlarını da ortaya çıkarir. Yani hedef ve amac bu örgütlenmelerde daha hızlı bir dağilim alanına sahiptir. Virituel örgütler, taban üstüne kurulu bir örgütlenme modelidir. Bu da bize çabuk kararlar verme ve çabuk çözümler yaratma zorunlulugunu dayatir. Virituel örgütlenmelerde fiziki ilişkiler ve toplantı imkanları güc ve imkansızdır. Ama bugün tekniğin ilerlemesi ve yeni aracların uretilmesi bize bazı kolayliklar sağlamaktadır. Örneğin, web kameralarının üretilmesi gibi. Tabii burada aklimiza şu husus gelebilir: Klasik örgütlenmelerde klasik toplantılar gerçekleştirilmektedir. Oysa virituel örgütlenmelerin toplantılarında bu kameralar kullanilmaktadır. Burada, web katılımcılarının aynı duyguyu paylaşip paylaşmadıgi sorulabilir. Örneğin, internet üzerinden herhangi bir örgütün merkez komite "toplantısını" düşünülebilir.

Virituel örgütlenmeler, son yıllarda, özellikle de günümüzde, çok hızlı bir şekilde gelişme gösterdi. Komunikasyon (iletisim) sadece elektronik kabloların hatlarında sürdürülmektedir. Virituel örgütler ise, diğer klasik örgütlenmelere göre teknige daha bağimli bir durumdadır. Zaten virituel örgutlenmeyi klasik örgütlenmelerden ayiran en önemli nokta da budur.

Kulanim alani:

Virituel örgutlenmeler uyum sağlamada çok başarilidirlar. Dünyanın neresinde olursak olalim, yakınlik-uzaklik demeden, aynı saniyelerde toplantılarımızi, fikir-alis verisini gerçekleştirme hizina ve olanağina sahibiz. Pazarladığımız mal, şirketler, örgütler veya sadece bir kişiye yönelik olmadıgindan, her kişinin isteklerine yanit verilmeyebilir. Mal veya fikir, fiziki ilişki ağina, prensibine muhtaç olmamali, bağimli kalmamalıdır. Örneğin, eğer taksi şirketlerinin resepsiyonları bölgesel olarak çok uzak olursa, müşterisine gerekli olan servisi sunamaz. Siverek'te olan bir taksi şirketinin resepsiyonunun, İstanbul'da olan bir taksi soförune yolu izah etmesi gibi...

Günümüzde bir çok şirket veya fikir örgütlenmesi, kendisini ya da üretimini tanıtmak için virituel alani kendilerine reklam alani olarak seçmekte ve kullanmaktadır.

Viritüel örgütlenmelerin yararları:

Hizli ulaşim, ucuz ve coğrafik alanların mesafesini kisaltmakta ve informasyonun dağilimini hizlandirmaktadır. Bununla birlikte, toplumun ekonomik kalkinmasına yarar sağlamakta, iş olmayan bir bölgeye iş imkanı götürmektedir. (Siverek'te bilgisayar kullanan bir muhasebecinin, Urfa’daki bir fabrikanın muhasebe islerini yürütmesi gibi. Yahut Avrupa'da çıkan bir Zaza dergisinin; Varto, Dersim, Bingöl, Siverek, Çermik, Palu, Zara, Erzincan, vb. gibi yerlesim birimlerindeki veya metropollerdeki abonelerine/okuyucularına ulaşması gibi. Bu aynı zamanda kişiye secicilik hakkini da vermektedir. Yani ne zaman, nerede ve nasıl çalışmalı/satın almalı/satmalı?

Virituel örgutlenmelerin zararları:

Virituel toplumsal gelişme, daha çok pozitif olarak ele alinmakta ve anlatılmaktadır. Bunun sebebi, herşeyin hızlı işlemesi, coğrafik engellerin olmaması, dağilim alanının genis olması ve herşeyin ucuza mal olmasıdır. Eldeki bu verileri değerlendirirken, bir de madalyonun arka yüzünü ele almak gerekir. Herseyin çok hızlı bir şekilde gelişimi ve dağilimi, aynı zamanda virituel kaynaklara sahip olan veya olmayan kişileri de disarida kilitlemektedir. Yani katılımını engelleyebilmektedir. Örneğin, hasta bir handikapın değişik nedenlerden dolayı katılımcı olamaması veya tekniğin gelişimine ayak uyduramayan kişilerin katılımcı olamaması gibi. Son yıllarda basin ve kamuoyunda virituel tekniğin, virituel tekniği kullananları mentalen ve de sihhaten yiprattigidir. Sürekli sorulan soru şu: "İnsanoğlu virituel toplumun yaratmis olduğu presi kaldırabilir mi? Kaldırabilirse ne kadar kaldırabilir? Yasadısi örgütler ve şirketler, virituel alanda kendilerini rahat bir şekilde saklama özelligine de sahiptirler."

Viritüel örgütlerin, aynı zamanda gayri şahsi bir yapıları vardır. Gayri şahsi olması, iletisim ve komunikasyonun (iletisim) teknik araciligiyla yapılmasındandir. Yani ilişkiler fiziki olmadıgindan yarattigi ortam da şahsi olmamaktadır. İnsanoğlu direkt ilişkiyle yaşayan sosyal varlık olduğundan, fiziki yakınlik aynı zamanda mentalen ve ruhen kişiyi rahatlatmaktadır.

Yenilenme ve bununla birlikte virituel örgütlenmeler; kişiyi, müsteriyi ve üyeleri nasıl etkilemektedir?

Viritüel örgütlenmelere bir kaç örnek: Yahoo, MSN, CNET, ZNET, freewebz, hypermart, vs.. Bu şirket örgütlenmeleri
İCT'yi (İnformation Communication Tecnology = İnformasyon Komunikasyon/iletisim Teknolojisi) çok genis bir şekilde kullanmaktadırlar. Yani alıcı-satici olarak.

Simdiye kadar yazmis olduklarımın isiginda, Zazaların virituel örgütlenmeleri nasıl kullanabilirliliğine geleyim. İnternet üzerinden birkaç yildir yayın yapan Zaza Radyosu, virituel örgütlenmeyi genisletebilecek kurumlardan biridir. Nasil mi? Değişik coğrafyalara yayilmis olan Zazaların ulaşamadıkları kasetlerin, CD'lerin veya sanatçiların reklamini yaparak görevini yerine getirebilir. Bu hem bir reklamdır hem de Zaza okuyucu kitlesinin bir virituel örgütte toplanmasıdir. Bu örgütlenme aynı zamanda ticaridir.

Bunun yanında, diğer bir husus da Zaza yayınlarının, kurumlarının üstlenmis oldukları bir görev var, o da viritüel "fikir" örgütlenmesini kullananları bir çati altında toparlamaktır. Örneğin, “Zaza Forumu; tarih, etnoloji, kültür, siyaset” bu görevi üstlenebilir. Ki Zaza Forumu bu görevini bir kaç yildir yerine getirmekte olan geçici bir virituel örgütlenmedir. Bu örgütlenmeyi destekleyen de desteklemeyen de katılmakta ve fikirlerini okuyucuya ulaştirmaktadır. Zaza Forumu'nun görevi, Zazaların birbirlerini dinlemelerini ve ortak bir platform yaratmalarını sağlamaktır. Bu geçici örgütlenmenin, ileride fiziki platformları yaratma imkanına sahip olacak bir örgütlenmenin temelini oluşturması mumkundur.

CRM: Customer Relationship Management
Müşteri ağirlıklı piyasa ekonomisi

CRM, kavram olarak bircok anlam icermekte ve bilinçli olarak kullanilmaktadır. Bu kavramin bilinçli olarak kullanilmasının bir amacının da anlam kargasasi yaratmak olduğu bircok ekonomist tarafindan kabul edilmektedir. Hata bu üc kelimenin hangi amaca dayalı olarak kullanildigi da bir Başka tartışma konusudur. Ancak konuyu tartışan bazı ekonomistler, CRM
kelimelerini şu şekilde yorumlamaktadırlar: Customer Relationship Management, yani “Müsteri Agirlıklı Piyasa Ekonomisi”.Management; yönetim, yönlendirme, yönetici.

Bazi ekonomistler de CRM için şu şekilde bir yorum yaparlar: “Customer Relationship Marketing”. Marketing; piyasa, piyasaya dayalı pazar. Bazi uzmanlara göre de CRM, gelişmekte olan yeni yeni piyasa ekonomisi modeli. Amac, kişiden kişiye, yani müşteriyle olan ilişki.

CRM’nin temel taşı olan modellerinden biri, şirketin pazari araştırması, bunu formule etmesi ve buna CRM modeli içinde forum vermesidir. CRM’yi uc alt gruba ayirarak inceleyebiliriz.

Proje dönemi icerisinde şirket uzmanları araştırmasının kilit noktaları sunlardır:

CRM-projesini cogulcu serbest pazar ekonomısınin hucrelerinin ayrışmasına benzetebiliriz. Şirketin pazar kanalıyla yaratacağı müşteri pazarının ilginc olan yani, malin alıcısını şirketin bu şekilde elde etmesidir. Serbest pazar ve müşteri pazari ağırlıklı/dayalı serbest pazar ekonomısınde önemli olan unsurlardan; malin pazarlanması, müşteri secimi ve müşteriyi memnun etme en başta gelmektedir. CRM modeli bu anlamda yardımci bir motor guc olarak kullanilmalıdır. Sınırlı kalan pazarin daha genis alanlara ulaşmasıni sağlayan problem, çözüm kilididir.

CRM-projesinin en önemli temel taşı olan informasyonu tüm boyutları ile gözden geçirip analiz etmesidir. Amac/hedef şirket veya organizasyon içinde, şirkete bağlı guvenilirli isgucunun oluşturulması ve bununla birlikte şirketin yaratmis olduğu guvene bağlı olarak, müşterinin seciminin şirketin cikarları doğrultusunda olmasının sağlanmasıdir. Şirketin sağlam bir şekilde örgutlenmesi, uyelerinin hepsinin birer informatör olmalarını sağlar. Bu modele bir çok aşamali komunikasyon denmektedir. Bu model aynı zamanda şirketin uyelerini icerdigi gibi, müşteriyi de bu çerçeve içine almaktadır. Gelinen bu aşamada, her türden komunikasyon önem kazanmakta ve şirket/organizasyon için önemli bir yer tutmaktadır.

Müşteriye, alıcıya ve uyeye ulaşmada kullanilması gereken en önemli kanaldır. Müşteriyi ve uyeyi İT-sistemi konusunda bilgilendirmek ve kaynagi yetistirmek için tüm gucu seferber etmek gerekiyor. Gelecek, İT-sistemine bağlı olarak gelişmektedir. Bu gözardi edilmemelidir.

CRM’ye bağlı olarak çalışmanın yararlarını bazı uzmanlar şu şekilde yorumlamaktadırlar: Şirket/örgut uyelerinin, şirkete olan guvenlerinin artması. Şirkete/örgute karşı artan guven, çalışanlarının guvenini elde eder. Şirkete/örgute guveni artan uye, aynı zamanda müşteriyi elde eder ve onun şirkete/örgute bagimli hale gelmesini sağlar.

Eleştirmenler ne diyor? Eleştirmenlere göre CRM; yeni bulunmuş bir pazara dayalı ekonomi modelinin olmadıgi, sadece eski ekonomi terimlerine yeni bir etiketin verilmesidir. CRM’ye göre hedeflerden en önemli olani, müşteriyi kazanma ve müşteriye güvence vermektir. Bunu elde etmeyi de komunikasyona, araştırmalara ve gelen mesajlara baglamaktadır. Bu köklu terimler ve araştırmalar zaten serbest piyasa ekonomısınin temel teslarından biridir. Eleştiriyi biraz sert uslupla dile getiren eleştirmenler sunu söylemektedirler: “Reklam anonslarının pazarlanmasıni yapan anonsörlerin, anonslarını toplumsal anonstan kişiden-Kişiye anons kampanyasina dönüşturmesi ile uc kelimeye ihtiyaçları oldu: CRM. Yani, ekonomide yeni bir etiket.”

Uzmanlarca serbest piyasa ekonomısınin babasi olarak bilinen Lester Wunderman’in (WPP Group-owned Young & Rubicam's İmpiric Worldwide, New York) görusune göre; “CRM, ekonomide ana ari olarak bilinir, ama bu teori diğer serbest piyasa ekonomısınin bir devamidir. Bu alanda uzun dönem içinde, yeni terimler bir moda misali hep birbirlerini izledi. Bir seyi iyi biliyorsak veya bildikse o da paranın kazanilması için gerekli sanatın kullanilmasıdir. Bana göre sadece ekonomide dolandiriciligin aldığı kanuni isimdir. Biz, ekonomiyle ugrasan herkes, herşeye çözüm bulmuşcasina ve patenti bize aitmis gibi yaptığımız herşeye çözüm bulduğumuzu sanmaktayiz. Benim inancima göre, bu yazdıklarımız ve yaptiklarımız kendi reklamimizi yapmaya yöneliktir. Ama bu gelişmeler neye doğru gittigimizi bize göstermektedir.”

CRM’nin böyle meshur olmasının ve tartışilmasının sebeplerinden biri de elbetteki İT ile olan ilişkişidir. Bir çok eleştirmen sunu dile getirir: “Bircok pazar olayinda CRM’nin kullanilmasının sebebi, şirketlerin İT ve diğer aracları kullanmasından kaynaklanmaktadır.” Buna bağlı olarak şirketler, kapasitesi yuksek bilgisayar araclarını bir analiz kaynagi olarak kullanmaktadırlar. Bu ucuz ve aynı zamanda tarafların cikarları acisindan kullanimli bir arac görevi görmekte ve şirkete reel zamani kazandirmaktadır. Bu arada müşterinin isteklerini de kısa bir dönemde şirketin cikarlarına baglamaktadır. Bir çok telefon istasyonu kapatılmakta ve buna bağlı olarak yeni bilgisayar merkezleri diğer büyük imkanları tanıyarak acilmaktadır.

Sebebe Bagimli Piyasa Ekonomisi. Gunumuz toplumunda insanlar, ekonomik gelişmeleri, toplumsal sorunları yakından izlemektedirler. Örneğin, çevre sorunu, hayvan bakimi, sosyal dengesizlik, topragin dağilimi ve kullanim şekli, vb. Şirketler bu sorunları pazarlama ve kendi reklam kampanyalarında bilinçli olarak kullanmaktadırlar. Buna da Cause-Related Marketing adıni vermektedirler.

Sebebe bagimli piyasa ekonomisi, surekli olarak reklam kampanyalarını kullanmaktadır. Satis kampanyasi ve şirketlerin yardım kampanyasi da buna bir örnektir.

Cause-Related Marketing (sebebe bagimli piyasa ekonomisi), gunumuzde genis bir alani kaplayarak kullanilmaktadır. Hemen hemen tüm şirketler, çevreyi korumaya yönelik çalışmalarını dile getirmektedirler. Bunun sebebi, elbette ki şirketlerin kullandigi hammaddenin çevrede yaratacağı sorunlardır. Örneğin, tabiatta dolasan tavukların yumurtaları, cimlerde otlayan ineklerin sutu, cocukların çevreye saglıklı arabaların önunde oyun oynamaları... Şirketleri iceren listeyi daha da genisletebiliriz.

Sebebe bagimli piyasa ekonomısıni kullanan şirketler, çok büyük bir başarı elde ettiklerini ve satis rekoru kirdıklarını dile getirmektedirl

Bilimsel gelişme ve oligarşik devlet yapısı

Bilimin ilk durağı varsayımlar ve gelişim kategorisi ise, araştırmalardır. Arastirmaların ilk objekif şekilenmeside deneylerle başlar. Varsayımini düşünceleri ile olgunlastiran bilim adamları deneyler ve araştırmalarla var olan teorilerini güçlendirmeye çalisirlar.

Bilimsel olarak deneysel gelişme, tarihin çok eski dönemlerine tekabül etmektedir. Bunu değişik kitalarda, değişik kültürlerin bünyesinde görmekteyiz. Latın Amerika'da ki Maya-Ìnka, Kuzey Afrika'da ki Misir, Ortadoğu'da ki Sümer, Asur ve Uzakdoğu'da, Çin'de bu bilimsel gelişmelerin filizlenmesini görmekteyiz. Matematik, astronomi, anatomi üstüne yapılan bu çalışmalar aynı zamanda onlardan sonra gelecek olan kusak uzmanlarının, araştırmanlarının basvurabilecekleri temel, kulanabilecekleri etken kaynaklar olmuştur. Bu temel üzerinde Antik-Yunan bilim adamları deneylerini gerçekleştirmişlerdir. Günümüzün bilimsel, tekniksel gelişmeleri bu temeler üstüne kurulmuştur. Uzmanların insanlik yararina sundukları bu bilimsel gelişme, ne yazık ki insanların zararinada kulanilmıştır.

Pusulanın bulunması nasıl ki kitalar arası sömürgeciliği, barutun bulunması nasıl ki güç dengelerini tek tarafli değiştirmişse, buhar makinalarının bulunmasıda üretimi artirma ve dengeyi tek tarafli (sermaye sahiplerinin eliyle) devlet oligarsisinin emrine sunmuştur. Bunu izleyen yıllarda devlet gücünü tek tarafli yüzlerce katına çıkarmis ve sermaye sahiplerinin çıkarları, korunmaları en önemli vazife olmuştur. Sermaye sahipleri bu yolla isteklerinin kanunlar doğrultusunda kanunsuzluklarını kanunlastırmışlardır. Bu dengesizlik toplumların kölelistirilmesini sağlamış ve dinlerin devreye girmesiyle de sömürü mekenizması daha çabuklastırılmıştır. Çünkü, din kiliçini (müslümanlarda Ali'nin kiliçini buna örnek verebiliriz) sermaye-toprak sahiplerinin emrine sunmuştur. Bu şekilde büyük halk kitlelerinin sirtindan geçinen kirallar, sermaye sahipleri, toprak agaları gibi tipik parazitler yaratmıştır. Bu parazitlerin yardımi ile oligarsi, meta ve güç tek tarafliliğini aynı zamanda kendi halklarına karşı kulanmis ve bu vesileyle üretim basKişi, egitm dengesizliği toplum içinde yaratılmıştır. Zaten dini baskı altında olan egitim mekanizması/düzeni, halka/topluma dönük egitim yapma prensibinide unutup bir köşeye atmıştır. Bilimsel gelişme bu süreçte anlamını yitirmiş ve devletin (dini baskılarla birlikte) siyasal düşüncelerinin ürtildigi, kabul etirildiği kurumlar haline gelmiştir. Ve egitim tek tarafli gerici seferberlik dönemini yaşamıştır. Böylesi bir ortamda yaratılmis olan bu dengesizlik dini çevrelerinde isine geldiğinden çıkarları gereği kendi idolojilerini monarsinin ve oligarsinin emrine çıkarları gereği sunmuşlardır.

1800'li yılların sonlarına doğru gelişen milliyetçilik ve uluslaşma süreci monarsiye ve oligarsiye yeniden zaman kazandırmıştır. Bu şekilde onlarda yeni idolojiler ve taktikler geliştirmişlerdir (Ìsveç kiralinin kendi elindeki yetkileri demokratik yollardan parlementoya teslim ederek kendi mal varlığını koruması gibi). Azinligin yönetiği devlet mekanizması toplumun çogunlugunu oluşturan alt katmanlarının dengeyi devrim yolu ile kendi lehine çevirmesi sosyalist devlet veya proleterya diktatörlügünü gündemleştirmiştir. Dengeyi kendi açisindan değiştirdigini sanan halk kitleleri, dinlenmekte olan sermaye sahiplerine (kapitalistlere) sermaye tüccarlarına yeni imkanlar yaratırken, bir yandanda yeni yönetimi ele geçirmek isteyen yeni yönetim hastalarını devlet kademelerine yerleştirmiştir. (Bu şekilde kanun yolu ile hayatları sigortalanmıştır).

Sosyalizim ile birlikte toplumda yaratılan degişim sınıfların ortadan kaldırilmasıni getirmediği gibi, baskıya boyun egen yeni bir toplum düzeni yaratmıştır. Yani yeni bir sınıfsal toplum yaratmıştır. Buda yeni yapılanmada ikircikli "sosyalist"-oligarsiyi yaratmıştır. Peki kazanan kim olmuştur? Tabiî ki bu devrim sevdasi rüzgarinda bilim ve tekniği kendi gücü yararina kulananlar kazanmıştır. Bu yolla ellerinde bulunan tüm gücü-bütçeyi askeri harcamalara ayırmış, böylece yeni bir devlet düzeni kendiliğinden ortaya çıkmıştır/yapılanmıştır.

"Sosyalizmin yorumu onu yaşamakla değil, yaşatmakla olur." Sosyalist değerlerin "sosyalist devletlerce, partilerce, örgütlerce" yikilması onun (sosyalizmin) yitirildiği anlamina gelmemelidir. Siniflar arası çeliskiler, dengesizlikler var oldukça sınıf ve ulus mücadeleside hep olacaktır. Siniflar üstü yaşamak, sınıfsizlik anlamina geliyorsa uluslar üstü yaşamakta özgür koşullarda dünya devletçiliğini dayatmaktadır. Demokratik platformlarda ulusların kendilerini ifade edebileceği bir dünya devleti tek tarafli olmayacağıgibi yönetimin tek bir ele düşmeyecegidirde. Demokrasi çogunlugun sesini ifade etigine göre, dünya devletleri parlementosunda esit oylara sahip ulusların, milletlerin, azinlikların savunulmasıda demokrasi makinalarının islemsini sağlayacaktır. Temel olan bilim ve teknige sahip olan dünya devleti askeri gücü fes edip, harcamaları bilimin, egitim sahasina çevrilmesini sağlamalıdır.

Bir Türk dostüma yazdığım bir yazıtta söyle yazmistim; "Ìnsanları seven, katil olamaz". Evet insanligi, insanları, özgürlügü seven bir insan katil olamayacağıgibi diktatörde olamaz. Diktatörlük geri kalmış, geri bırakılmis ülkelerde peygamber arayisidır. Nasil ki ulusların kendi statükosunu çözmeleri dünya devletinin bir üyesi olmalarını ifade ediyorsa veya o anlama geliyorsa, bu anlam aynı zamanda dünya devleti içinde kendini ifade etmesidirde onun en temel gereksinimi ve en doğal hakidır. Bu açidan günümüz şartlarında Zazaların bu bilim ve olma olgusunu kendi açilarından saglıklı şekilde yarar sağlaması en doğal hakidır. Milli demokratik bir devrim ve bu devrimin öz yapısi içinde tüm sınıf tabakalarının kendini özgürce ifade edebilmesi en doğal hakidır. Bu hak mesrudur. Ülkemiz Zaza yerleşim yerlerinde (buna kim ne isim verirse versin) ve uluslar arası arenada kendi kimliğiyle, pasaportuyla dolaşma ve kendi okullarında, TV'sinde, radyosunda, gazetelerinde anadılini kulanması kadar doğal hiç bir sey olamaz. Bu en doğal hakimiz olduğu gibi, bu haki tüm ezilen halklar, uluslar içinde istemekteyiz. Kendi ulusumuz için istedığımız demokratik hakları baskı altında olan, diktatörlügün hüküm sürdüğü halklar içinde istemekteyiz. Hiç bir halkın, ulusun sömürülmesinden, ezilmesinden yana olmadığımız gibi onların tüm demokratik haklarının savunulmasından yanayiz. Kendi ulusal kimliğimizle kabul edildığımız müddet zarfi içinde ezilen tüm dünya ulusları ile el ele, gönül gönüle çalisip uluslararası dayanismamızi gösterecegimizden hiç kimsenin süphesi ve kuskusu olmasın.

Tekelci sermayenin (kapitalizmin) monopol aygıtlarının ortadan kaldırilması, halklar arası güç ve eylem birliğiyle olur. Bu mekanizmanın temel gücü yine çogunlugu oluşturan, toplumun iş gücünü oluşturan alt sınıf ve orta sınıftir. Tabiî ki burda yerli bujuvazi ile toprak agaları yardımci bir güç olarak unutulmamalıdır. Milli demokratik bir devrimde her sınıfin desteği ulusal bir kimlik ve ulusal çıkarlar etrafinda toplatılmalıdır. Bu sağlanan destek tekelci burjuvaziyi zayiflatacağıgibi, yerli bujuvaziyede yararlar sağlayacaktır. Yerli burjuvazinin güçlenmeside feodal toprak agalarını sanayi sektörüne çekecektir. Bu yolla feodalizim ortadan kaldırilacağıgibi endüştriyel üretim yolu ile sağlanan sağlam devlet ekonomisi, saglıklı bilimsel bir egitim sistemi ile birlikte sınıflar sınıfsizlastırılmaya doğru adım atacaktır. Oligarsik devlet mekanizması, al-asağıedilmesi halk kitlelerinin gücünün birleştirilmesi yönetimde söz sahibi olması ile sağlanacaktır.

"Siniflar hep var olmuştur" teorisi ilkel toplumu iyi analiz edemeyen kesimler tarafindan savunulmaktadır. Bu da kapitalist egitim sisteminin topluma asilamış olduğu fikirlerdir. Kapitalizmi anlamak onu çözmek demektir. Kapitalizmi anlamak onun sınıf düzenini yikma ve örgütlenmek demektir. Sömürgeciliğin ve sövenizmin tüm aygıtlarını Zaza halkı olarak görüp değiştirebilirsek uluslararası arenada söz sahibi olabilir ve Zaza kimliğiyle haklarımızi kulana biliriz. Egitim örgütlerimizin yaratılaması teknik alanında da bize başarılar sağlayacaktır. Bundan dolayı Zazaların sınıfsal yapılanmalarında çok çabuk bir şekilde birliklerini oluşturması kendini dayatmaktadır. Ulusal örgütlenme ve sınıflar arası birlik Zazalar için bir zorunluluktur. Haklarımızi istemeden, haklarımızi alamayız. Bas kaldırmadan, kurumlarımızi oluşturamayız. Bas kaldırmadaan halk olamayız. Basimiza yagan bonbaları ellerimizle tutamayacağımız gibi, gelen saldırılarıda tek basina durduramayız. Birlik ve örgütlenme güçler dengesidir. Söz sahibi olmaktır. Çıkmaz yapıya sahip gelişemeyen siyasi örgütlenmeler kısırdır ve halkın sesi değildir. Ortadoğu devrimci hareketi çıkmazdaki siyaset kültürüyle, ortadoğu halklarının emperyalizme ve sümürgeciliğe olan bağlıliğini daimileştirmekteler.

Deyim olarak gelişimi, çıkmazı ve siyaseti açıklamaya çalısırsam bu kelimelerin önce nereden kaynaklandıklarını, türeyim şekillerini, aldığıve vermek istediği anlamı izah etmek zorundayım. Bunu çözdükten sonra neden gelişemeyen çıkmazdaki siyaset baslıgını kulandığımı açıklayacagım.

Gelişim : Sözlügü açıp kontrol etigimde şu açıklamaları görüyorum. Serpilip büyüme, ilerleme ile es anlamlıdır. Tabiî ki buna eklemek istedığım Başka açıklamalarda olacak. Eskinin degişiminden oluşan yenilik. Bu yenilik esKişinden daha farklı bir degişimdir. Yani bir bebek zaman deninen dilimlerden hakına düşeni aldıkça gelişir. Gelisememek ise; kapalı olmak demektir. Yetisememektir.

Çıkmaz : Sonu kapalı, çıkıs yeri olmayan ve hiç bir yere ulaşamayan. Çıkmaz, Çözüme ulaşamayan, çözüm yolu olmayan. Bu deyimleri sözlükten aldıktan sonra birde kendim çıkmaza yeni bir açıklama getirecegim. Çıkmaz geçisi olmayan beynin değişemeyen, gelişemeyen hücrelerine verilen ad'dır. Çıkmaz aynı zaman Başka anlamlardada kulanılır. Bu herifin bıyıkları çıkmaz, bundan adam çıkmaz dedığımızde de bir insanın şahsiyeti ile ilgili olan düşüncelerimizi acıklamaktayız. Yani o insanın gelişemeyeceğini dile getirmektirmekteyiz.

Siyaset : Yani politika, meydanı esk. Ölüm cezalarının uygulandığı yer. Bu arena akılı ve akılsız insanların birbirlerini vahşi-ilkel olmayan ama ona yakın modern bir yapıya sahip olan yöntemlerle parçaladıkları, en vahşi anlardada fizik'i imha yolu seçtiği ve refah dönemlerinde ise birbirlerine yalandıkları bir oyundur. Gelişimi, degişimi ve yenilikleri anti-demokratik karanlıklara mahkum etmeye ise kötü siyaset denir. Kötü siyaset anti-demokratiktir ve yaşaması baskı-darbeler yolu ile sürdürülür. Bu darbeler üsten alta doğru gelişmektedir. Demokratik tartısma imkanları yoktur. Herkes bir putun çevresinde secdeye durmaktadır.

Zaza halkınında kendisine özgü olmayan, sümürgeci ülkelerin siyaseti güdümünde, ve çıkmazlarında gelişemeyen bir siyaset yapısı vardır. Yani literaturdekine benzer bir siyasi hırsızlık olayı vardır. Birde sümürgecilerden etkilenerek yaratmıs oldukları karma bir yapılanması vardır ve bundan dolayıda bagımlıdır. Bagımlı olan bir siyaset kendi özünü bulamadığıgibi var olan değerlerinide yitirmeye mahkumdur. Çünkü, bu gibi siyaset arenasında borozanı eline alan yeni bir siyaset'ten dem vurmaktadır ve böylesi koşullarda siyaset kültürü olmayanlarda etki-tepki olayından kaynaklanarak, sümürgecilerin uygulamıs olduğu baskıcı siyaseti dıstalamak için yanlıs uygulamalar içinde olan ve duygularına seslene bilen en yakın siyasetin içinde buluverir kendini. Bu sonuçları nedir? Bunu sormaya hiç gerek yok kanısındayım. Eylem içinde olan bir halk, her zaman o duyguları gıdıklayan yapılanmaların içide uyusturucuya tutulmuşcasına bir neferi olu verir.

Düzensiz, bozuk yapıya sahip olan düşünce nasıl gelişir? Boyutu ve yapısı nedir? Her gelişim kendisi ile birlikte tarihi bir gerçeklik içinde yaşanan bir düzeni uygulamaya koyar. Düsüncenin kaynağıinsan ve eylemini uygulayanda insandır. Bu uygulama tarihi olaylarla ilişkilidir. İlişkilerin geldiği kaynak birlik ve yapılanmadır. Bugün bu uygulama ve yapılanma kısırda olsa ülkemizde olusmaktatır. Ama bünyesindeki hastalıkları ve delilikleride görmeden edemeyiz. Ve zorunlu olarak çıkmazdaki sümürgeci ülkeninde hastalıklı yapısını ve hırsını izah etmek zorundayız. Çünkü, bu yapılanmalar delilik ve hastalıklı olduklarını sürekli gözler önüne sermektedirler ve ondan dolayıda delilik konusunu biraz daha genisleterek açıklayalım.

Delilik bir hastalıktır ve herkes bu hastalıktan bir payına düşeni kabullenmiştir. Tabiî bu hastalığıolan herkes, bunu kabullenecek diye bir kayidede yoktur. Deli olmayan sınıfını ve yaşamsal gerçegini bilendir ve bunu idrak edip çüzümleyendir. Yasamı ve toplumsal yaşamı anlayan bir noktada kendisine yabancıdır. Gelişmeye yabancılasan, toplumdaki hastalıkları bünyesinde tasıyandır.

Deliliğe hastalık prognosunu mühürledikten sonra, kişisel deprasyonlarında insan beyninde ve düşüncelerinde kişiye ait kişilerin dünyasında hastalıklar oluşturduğu veya yaratıgını bilmek gerek. Hasta hastalıgının hiç farkında olmadığı için; kendi gemısıne kaptanlık yapamayacağı gibi, kendi gemısıni ve müretebatınıda bu hastalıgıyla bası boş yüneticisiz, dalgalarla savrulan bir geminin kaderiyle bas basa bırakacaktır. Bu hastalığı bir noktadada kapitalizmin ürünü görenlerde yok değil hani. Ama kapitalizmin yenilikçiliği geliştiren bir faktör olarak boy atarken aynı zamanda toplumsal ilişkilerde ve aile ilişkilerindede kendine uygun kapitalizmin demokratik şekillenmesinide oluşturmaktadır. Kapitalizim aynı zamanda bir yenilik devrimini geliştirdi (temelde her nekadar üretim ve tüketim değeri olsada) ve gerçekleştirdi. Bu yenilik devriminin arkasında kendisine ait olan ve kendi özel okullarında yetistirmiş olduğu bilginleri sayesiyle bunu gerçekleştirdi. Bununla birlikte kapitalizim kendi hayatını, uzun ömrünü sürdüre bilmek için kanunlar, yasalar ve demokrasiyi yarattı. Her ne kadar bu demokrasi isleyisi yüzeyselisede, bünyesinde halkın söz sahibi olması unutulmamıstır.

Tabiî kapitalizim tekniksel, bilimsel, ilimsel gelişmeleri ve yenilikleri yaratırken ardı sıra bir takım hastalıklar bırakmaktan geri kalmamıstır. Bu hastalıklar kişilerde ki delilik prognosudur. Yani kapitalizim piskolojik bunalımlı deliler yaratmıstır. Kendini çok begenen kaprisli deli, ben-benlik/üstünlük hastalıgını tasıyan deli, korku hobisini yasıyan deli, öldürülme korkusunu tasıyan deli, Başkasının topragını/malını kendisinin sayan deliler tipi v.b

Delilik bir hastalıktır. Tedavi şekli ise; muaynedir. Sümürgeci Türkiye hükmeti bu hastalıgın acil vakasıdır. Bu hastalıgın çözümünün tek çaresi ise, sümürgecilerin bu hastalıklarının bilinçine varmasıdir. Demokratik olmayan bu uygulamalar aynı zamanda sümürgeci ülkelerinin halkınında sırtında bir yük ve uygulanan iskencedir. Bu gibi ülkeler yapılanmalarında kısır oldukları gibi bu kısırlıklarını sümürge olan ülkelerede bulaştırırlar. İşte burada ortaya kaçınılamaz olarak çarpık yapıya sahip olan bir siyaset çıkar ve bu siyaset çıkmazdadır, yaşam sansı yoktur. Bu kadere ne biz Zaza halkı, nede siradan ve demokratik Türk halkıdir. Demokrasinin vakti çoktan gelip geçmiştir, Türkiye’de. 12 mart fasist darbesinden iki yül sonra genel af getirilmis, ama; 12 eylül fasist darbesinin üstünden 19 yil gesmesine göre, ufukta hala demokrasinin af rüzgarını his etmis değiliz. Aksine birde 28 subat darbesi gerçekleşti. Darbeler ülkesi Türkiye..

2000’li yıllara yaklaştığımız bu son yıllarda insanlar yaşamak yerine ölümü seçiyorlar. Bu ölüm aynı zamanda ölümsüzlük bence. Bu ölümü seçenler biraz daha onurluca yaşayabilmek için, bir insan için en mukades olan güzelim canlarını feda ediyorlar. Bu intihar değil, özgürlügüne kavusmaktır bence. Bir ülkede insan cani kurban olmaya sunuluyorsa, o ülkede özgür iradenin gerici yönetimlerin masalarında isyana kalkmaması suçtur. Türkiye’de insan olmaktan utanmamak elde değil bence. Tüm dünya ülkeleri, insanları için çok doğal olan bir çok demokratiklesme süreci Türkiye’de ki gerici düzene, Türkiye’yi bölmekmis gibi geliyor. Bu cahil yöneticiler daha ne kadar bu ülkenin gelişmesi önünde duvar olacaklar? Daha ne kadar insan cani pazarlarda satliga çıkarilacak? Daha ne kadar aydın, bilinçli, demokrat geleceği kurabilecek insanlar zindanlarda iskenceyle, açlik grevleri ile öldürülecek?

Bizler insanlarımızin, gelecek kusaklarımızin o güzelim geleceğini seviyoruz. Çünkü, biz insaniz dostlar. Biz insaniz. Biz baskinin, eziyettin, sümürünün olduğu yerde ona karşı örülü duvarlar, engelleriz. Ìnsan olmak için, önce insanları sevmek gerekir. yakında Türkiye’de aydın diye bir insan kalmayacak. Yakinda insanların kafa taslarının içindeki düşüncelere bakip yargalayacaklar ama, ne yazık ki ses çıkaran insan kalmayacak/çıkmayacak.

Tüm zazalar olarak arzuladığımız, insanın insanca yaşaması gereken bir toplum, insana insanca değerin verildiği bir demokrasi çatisidir, Zaza halkı olarak umutla bekledığımız. Baris ve özgürlük kavgamiz, tüm insanlik özgür olana kadardir. Zaza halkı kendi yönetiminde söz sahibi olana kadar, kimliğini elde edene kadar, siyasi yaşantida kendi öz kimliğiyle (ZAZA) söz sahibi olana kadar sürecek bu kavgamiz.

Tarihi bilmek demek onu yazmak demektir. Evet tüm zaza halkı hangi tarihi yazacak diye hep düşünüyorum.

Yeni Süreç ile Birlikte Zaza Kimliğinin önemliliği

Sömürge kimliği, tüm geri kalmış, baskı altında tutulmuş halklara uygulanan bir asimilasyon aracıdır. Tarihin her sayfasında, koloniyal güçlerin inkar ve asimile politikası olmuştur. Bu inkar politikası kolonize edilmiş halkların, ulusal kültürlerinin, dillerinin asimile edilmesiyle başlayıp kişiliklerinin degiştirilmesine kadar kendisini dayatmıştır. Kolonyal güçlerin, askeri ve örgütsel alanda güçlülüğü onların yönetim kademelerini belirlemesini de güçlendirmiştir. Tarihin en karanlık sayfasından en demokratik zaman dilimine kadar olan dönemlerde baskılar ve sömürü mekanizması fabrikanın dişlileri gibi işlevliliğini göstermiştir. Portekiz, İspanya, İngiltere, Fransa, Rusya, Osmanlılar, Japonya, Almanya, Hollanda ve İtalya çok degişik şekillerde sömürgeci politikalarını uygulamayı sürdürmüşlerdir.

Fransa sömürgeciliğinin uzak Asya’dan kuzey Afrika’ya kadar olan toprak parçasında sürdürdüğü sömürgeci, asimilasyoncu politikası, o kara parçasında yaşayan halkların ulusal kimliklerini, dillerini inkarından gecmiştir. Fransa’nın, bıraktığı uzak Asya ülkelerini Japonlar ve ardından da İngilizler işgal etmiştir. İngilizler daha ılımlı bir politika uyğulamış ve sömürgeleştirdiği halklara Fransa askeri güçlerinin yaptığı gibi kendi dilini dayatmamışlardır. Aksine orada kendisine bağımlı güçleri yönetime getirip, sömürge mekanizmasını bağımlı devlet boyutunda tutmuştur. İngilizlerin sınırlar ötesi sömürgeci, yayılmacı siyaseti degişik dönemlerde yerli işbirlikçiler tarafından da destek görmüş ve daha baskıcı olan koloniyal güçler oradan İngiliz desteğiyle çıkarılmıştır. Bu yalnız ıngiltere için geçerli olan bir durum değil, hemen hemen tüm sömürgeci devletlerin uyguladığı siyasi tavır ve davranıştır. Yani eskinin şiddet yanlısı sömürgeci gücünün yerini daha "ılımlı, insancıl" bir sömürgeci gücün alması gibi. ıspanya’nın latın Amarika’yı işgal etmesi, kendi dilini katliam pahasına yerli halka empozesi gibi. Tabii ki bu her ne kadar din adına yapılmış ise de temelinde ekonomik çıkarlar söz konusudur.

Hunlar’ın, Selcuklular’ın ve diğer Türk boylarının uzak Asya’dan, ön Asya’ya ve oradan da yeni ismi Osmanlılarla Balkanlara açılmalarının üç temel özelliği vardır;

1. Yayılmacılık: ışgal ettiği topraklarla sınırlarının boyutunu genişletmek
2. Ekonomısıni güçlendirmek: Askeri bir yapıya sahip olan gücünü, gânimet ve vergilerle beslemek.
3. Askeri gücünü büyük boyutlara ulaştırmak.

Osmanlıların, İngilizler veya Fransızlar gibi sömürge halkaları dil ve kültür bakımından asimle etme politikası yoktu. Çünkü Osmanlılarda Yazım dili arapçadan ve edebiyat dilide farsçadan esinlendiğinden ve de toplum olarak homojen bir dil, din ve kültür yapısına sahip olmayışları, Osmanlıların asimilasyon politikasını kültür ve ulusal bazda gerçekleştirememesine neden olmuştur. Eski Osmanlı kimliklerinde Milletî-İslam yazar. Bu tüm halklar için geçerli olan bir kanıydı. Yani millet ve islamiyet kavramları eşdeğer idi. Balkanların 400 yıl işgali, balkan halklarının dillerini degiştirmemesine bir örnektir.

Gelişen miliyetçilik ve kapitalizimle birlikte gelişen uluslaşma süreci ilk balkanlarda örgütlü olarak kendini göstermiş ve Osmanlılardan kopmalar ile birlikte Osmanlının sınırları küçülmeye başlamıştır. 1800 yıllarının sonları ve 1900 yıllarının başları artık Osmanlılar için bir gerileme ve yok olma dönemidir. Jön Türklerin (yani Avrupa’da örgütlenmiş, yetişmiş genç aydın subay gurubu) Osmanlı geleneğinin sürdürülemeyeceğini ve karma bir yapıya sahip olan Osmanlının islamiyet=milliyet kavramı ile uluslaşamayacağını anlamaları, onları örgütlenmeye zorlamıştır (Türkiye’nin bugünkü askeri geleneği o dönemin bir eseridir).

Karma bir yapıya sahip olan Osmanlılar’da homojen bir turk ulusu bulamayacağını anlayan Jön-Türkler (Genc-Türkler), çözümü bugünkü misak-i milli sınırlarında aramaya başlamıştır. Tabii, dini inkar etmeden ve islamı kalkan yaparak bu emellerine de ulaşmışlardır. Yalnız, araplardan umdukları desteği elde edememişlerdir. Kuzey Afrika’da uyguladıkları şiddet, Filistin halkına uyguladıkları barbarlık, Fars (İranlılarla) olan ebedi düşmanlık onları Kürtlerle ittifak kurmaya zorlamıştır (zaten kürtlerle olan ilişkiler her zaman ılımlı olmuştur). Osmanlı döneminde, Mirliklere sahip olan Kürtler, aynı zamanda silahlı bir güce de sahiptiler. ”İmparatorluğun son asrında ve bilhassa Ermeni meselesinin, Ruslar tarafindan ele alınması üzerine Bab-i Âli, şark vilayetlerinde, Rusyaya dayanan Hiristiyan Ermeni azınlığına karşı Kürt aşiretlerini desteklemeğe başlamıştı. Hususile 2.ci Abdulhamidin saltanatı sırasında Kürt aşiretleri ve bunların beyleri çok şımartılmış ve bazı beyler, vezirlik ve paşalık rütbelerine yükseltilmişlerdi. Bu devre zarfındadır ki, Bab-i Âli tarafından tutulan ve yükseltilen bir çok Kürt ileri gelenlerinin evlâtları muntazam tahsil görmüşler.”

Fransızlardan, İngilizlerden gelebilecek saldırıları güney cephesinde Kürtler aracılığıyla durdurmak kadar iyi bir fikir olamazdı. Doğu cephesinde ise, Rus Çarlığının önünü alamadığı bir Devrim dalgası Jön-Türkler için çok iyi bir fırsattı. Lenin’in 1917’de çarın ordularını geri çağırmasıyla Bolşeviklerden gerekli sözü ve desteği gören Jön-Türkler bu şekilde Ermeni tehlikesinden de sıyrılmış oluyorlardı. Tabii Kürtlere verilmiş olan sözler gibi Ermenilere de verilmiş olan bazı sözler öneriler vardı. Tabii ki bu iki halkta kendilerini bekleyen felaketten habersizdiler. 1914 - 1917 yıllarında katliamın ilk kurbanları Ermeniler oldular. Bu konuda değişik rakamlar ileri sürülmekteyse de, bu rakamlar 600 bin ile 3 milyon arasında degişmektedir. Sürdürülen bu katliamın 1. Dünya savaşına ve iç muhalefetin çalışmalarını sürdürdüğü döneme rastlaması, yapılacak katliam projesinin dış dünyada farkedilemıyeceğini anlayan iç yönetim güçlerine korkunc planlarını gerçekleştirmede kolaylık sağlamıştır.

Türkiye’de ve Avrupa’da gelişmekte olan uluslaşma sürecine ne Zazalar nede Kürtler seyirci kalmadılar. Özellikle Avrupa ve İstanbul’da muntazam tahsil görmüş Kürt ileri gelenlerinin evlâtları Avrupa’da ve Turkiye’de örgütlenmeye başlamışlar ve bu elit tabaka aynı zamanda Avrupa ve Balkanlarda ki uluslaşma sürecini de yakından izlemiş, yapılan gözlemler Kürt aydınlarını örgütlenmeye götürmüştür. 1915’ten başlayarak günümüze kadar ulaşan bir zincir halkasının devamı olan Kürt örgütlenmesi kendisini bağımlı olmaktan kurtaramamıştır (bir çok Kürt aydını bunu. halk arasında yaygın olan ulusal bilinçin körlüğüne bağlar. Ama, kendileri bu körlükten ne kadar kurtulabilmiş oda ayrı bir makale konusudur). Kürt aydınlarının getirmiş olduğu teoriye karşıt, şunu iddia edebiliriz: Milli bilinçten yoksun halklar örgütlenemezler. Kürt hareketi örgütlenebildiğine göre demek ki bir milli bilinçe sahiptir. 1915’ten sonra başlayan Kürt hareketinde ki örgütlenme bir çok noktada bağımlıdır. Bağımlı olmasınında kendisine göre bazı sebepleri vardır. Bu sebeplerden biri, ekonomik çıkar ve ortadoğudaki denge sorunu ve Avrupa’dan beklenilen desteğin elde edilememesidir. En önemlisi iki halk arasındaki islamıyet bağının oynadığı büyük roldür.

1800’lerin sonu ve 1900 yıllarının başlarından birinci cihan savaşına kadar ki dönem uluslaşma dönemidir dedik, uluslaşma dönemi Ermenilerin de ”Büyük Ermenistan” isteklerini gündemleştirmiştir. Damat Ferit kabinesinin ”Büyük Ermenistan”ın yaratılması da büyük tepkilere neden olmuştur. Metin Toker ”Kürt Teali Cemiyeti, Damat Ferit kabinesinin ”Büyük Ermenistan” projesine şiddetle muhalefet etti.” der. (1968, Şeyh Sait İsyanı) Bunu izleyen yıllarda Cumhuriyetin ilanı gerçekleştiriliyor ve tek partili dönem, CHP ile başlıyor. Bu dönemde de Kürt Teali Cemiyeti, yeni bir örgütlenmeye giderek Kürt İstiklal Komitesini yedek bir motor gücü olarak kurar. Bu Cemiyet 1923 de yani Cumhuriyetin ilânı senesinde Seyit Abdulkadır, Ceyranlı, Husnan, Halit, Hacı Musa eski milletvekillerinden Yusuf Ziya ve ailelerinden müteşekkil olmak üzere gizli bir komite teşkil edildi. Kürt ıstiklal Komitesinin kuruluş döneminde Paris’te yaşayan Kürt asıllı eski Stockholm Konsolosu Sait Paşazade Şerif Paşa (Şerif Paşa olarak anılır) Paris’e yerleştikten sonra Hêvi Partisini (bazı kaynaklarda Hêvi Partisinin Azadı Partisi ve Hoybun’la karıştırıldığına tanık oldum.) kurar. Şerif Paşa’nın Kürt Teali Cemiyeti başkanı Vanlı Seyit Abdulkadır yardımcıları Mustafa Zihni Paşa, Emin Avni Bedirhani ile de yakın ilişkileri vardır. Bu aileler zengin olup hepsinin İstanbul’da konakları var nedenle de merkez her zaman İstanbul olmuştur. Buna sebep tüm konsoloslukların ve devletler arası (iç-dış) ilişkiler ağının merkezi olmasıdır. Hêvî Partisi aynı zamanda ülkede örgütlü olarak var olan Kürt ıstiklal Komitesini bünyesinde taşır.

Bu değişimler yaşanırken Zazalarında (dine veya milli kimliğe dayalı olarak) bir birlik yaratma çalışmaları vardır. Yapılan bu çalışmalar, tamamı ile Kürt hareketinin geliştirdiği örgütlenmeden kopuktur ve kendi başınadır. Bunu tarihin gizli sayfalarından gün ışığına çıkarmak ise eli kalem tutan ve kitapların tozlu sayfalarını karıştırmış kişilere düşer. 1915 ile 1925 yılları arasında Zaza yerleşim bölgelerinde bir kıpırdanış gündemleşiyor ve gündemi belirlemeye başlıyor. Bu esnada Kürt Teali Cemiyetinin devamı olan, Kürt Teali Komitesi calışmalarına başlıyor. Burada tarihi verileri iyi değerlendirmek gerekiyor. Her ne kadar yazılmamış (isyanı yapanlar tarafından) bir tarihe sahip olsak da, bu örgütlenme yakın tarihimizde gerçekleştirildiğinden bazı yerli ve yabancı kaynaklardan yararlanma şansımız vardır.

13 şubat 1925 Şeyh Sait isyanı bir Kürt isyanı değildir. Eğer bir kürt isyanı olsaydı bu konuda yazan değişik kürt tarihçiler değişik tarihler vermezlerdi. Çünkü Şeyh Sait isyanında yer aldıklarını ileri süren bu tarihçiler nasıl oluyor da onlar için bu kadar önemli olan bir tarihi yanlış hatırlıyorlar? Burada Mela Hesen Hışyar’ın kitabı, Ditin u Birhatınen mın-1 den bir paragrafı olduğu gibi akatrıyorum; ”…dı 1 sıbat 1925 de wan lıbaten qumıta merkezi lı (ciyayê canê) kong re dane gırê dan ku (Şêx Seid) ji têde pardarbûn, dıwê kongrê de (Şêx Seid) fermandariya şoreşê bıdest xwe gırt, dı 11 sıbat 1925 de lı (Qezan Pîran) dı nav peyayên Şêx u jendırme ên Turk de şer dest pêkır kubû dest pêka şoreşê, wê dı bırên pêşde bê rohnî kırın…. P.227 (…1 subat 1925’te yapılan merkez komite toplantısında Şeyh Sait’in devrim fermanı Şeyh Sait’e bırakıldı. 11 şubat 1925’te Piran’da Şeyh Said’in adamları ile Turk jandarması arasında catışmalar yaşandı, buda devrimin başladıgına bir işareti idi…” 2. kürt yazarı ise Zınar Slopi’nin (Ekrem Cemil Paşazade, Cemiloğluları) kitabı, Doza Kurdistan ise şunlar kaleme alınmış; ”…Şeyhin kardeşi Şeyh Abdülrehim ve arkadaşları 8 şubat 1925 günü jandarma müfrezesinden birini öldürmüş, iKişini de yaralamışlardı. Tertib, tanzim edilmemiş bir isyanın başa gitmeyeceğini bilen merhum Şeyh Sait isyanın başka yerlerde şirayet etmiyerek mahallinde dar bir çerçeve içinde kalması için hemen Piran’dan uzaklaştı ise de heyecan halinde olan Kürtleri Her nereye gitti ise ayaklanmış buldu…S.86”

Elimizde ki yazıli kaynakların yeterli olamayısi bizim yapacağımız çalışmaları da derinden etkilemektedir. Yine de var olan yazıli kaynakları kuyuda bir igne ararcasina arayarak, halkın sözlü hafizasını tarayarak bir tarih yazabilmek için var olan tüm kaynakları seferber ederek bir bütün yaratmaya çalışmak elbetteki biz zazalara düşen en büyük görevdir. Tarihsiz bir halk olamaz. Yazdıklarımızda tarihi yanilgilar ve çeliskiler olabilir. Bu da tarihin bize oynadıgi aci bir oyundur. İnsanoğlu okudukça, araştırdıkça gerçekleri bulur. Bulunan bu gerçekler temel yapıdan uzak olamamali ve gerçegin bir aynası olmalıdır. Tarihsiz bir halk, tarihe yenilir ve ebediyen yok olur. Yukarida saymis olduğumuz tarihi olaylar tarihi gerçeklerden, araştırmalardan ortaya çıkarilmis bir kaynaklar dizisidir. Bu kaynakları bütünleştirmekte elbette ki bizim görevimiz.

Yukarida ki verilerde tarihi gerçekleri analiz etmek her Zaza aydınin ve yurtseverinin üzerine düşen görevdir. Bu görevi yerine getirmek ise ulusal bir birliğin oluşturulması için sarttir. Bugün yapılması gereken binlerce çalışma var. Yukarida saydığımız tarihi olayların birbiriyle yakın ilişkileri vardır. Bu ilişkiyi anlamak ve ona göre yazıli bir tarih yaratmak elbette ki bir zorunluluktur. Uluslaşma ve ulusal düşüncenin geliştigi birinci dünya savaşından günümüze temel kaynak tarihi olaylar ve verilen verilerdir. Balkanlarda ki, ortadoğu’da ki, kuzey Afrika’da ki uluslaşma, sürecide biz Zazaları yakından etkilemiştir. Ortada var olan gerçek kimin kendi piyasasina sahip çıkmasıdir. Bu karmasıkliklar içinde Zazalarında kendi alanlarında ulusal bir kimlik bünyesinde olmasa da, yinede kendi pazarina sahip çıkmasından kaynaklanmaktadır. Zaza halkı da diğer komsu halklar gibi üstüne düşen tarihi görevleri yerine getirmiştir (isteyerek veya istemeyerek). Bugun Zaza hareketi zayif bir yaşam sergiliyorsa bu onun kendi haklarına sahip çıkamamasıdan değil, çarpitilan tarihin sağladıgi dezinformasyondandir. Günümüzde gelişmekte olan bir Zaza hareketi var. Bu hareket Zaza halkının dününe ve bugününe sahip çıkmakta ve Zazaları ulusal bir kimlik altında toparlamanın yollarını aramaktadır. Buna karşı sömürgeci güçler anti tezler ve dolayisiyla anti-güçler oluşturulacak ve yapılacak ve bu çalışmaların tasfiye edilmesi için elden gelen tüm imkanlarını seferber edecektir. Bu ulusların tarihlerinde yaşanmis ve yaşanmakta olan bir gerçektir. Dengeyi yaratmak güç ve birlikteliklerle olur. Simdilik acil çüzülmesi gereken konu Zazaların tüm kesimlerini (alevisi ve sunnisiyle) bir cephede toparlaya bilecek ortak bir çalışma platformudur. Bu ortak çalışma platformu, hoşgörüyü temel alarak, çok renkliliği kabullenerek insanlarımızi bir bütün olarak ele alarak oluşturulmalıdır. Bugün Avrupa’da, ülkede Zazalar artık örgütlenmeye ve kendi özüne sahip çıkmaya çalisiyorlar. Adım adım, dalga dalga gelen cosan bir Zaza kitlesi var, bunu artık uygulanacak veya uygulanmakta olan şiddet te engeleyemez. Engereklerin zehirleri artık kendilerini zehirleyecektir.

Hamidiye Süvari Alayları; 1891 yılında Sultan Abdülhamid çıkardığı kararname ile, Kürt bölgelerinde bulunan ve kontrol edemediği değişik beylikleri, mirlikleri ve sancakları bır bayrak altında toplamak ve bu yolla kontrol edemediği halkları, grupları maaş ve rütbeler yoluyla Osmanlıya bağlamak için kurulmuştur. Hamıdıye alayları adı altında bir süvari birliğinin kurulması ve örgütlenmesi, bu kararını hayata geçirilmesinde büyük rol oynamıştır. Sultan Abdülhamit kurnazlık yapıp bu alaya komutan ve subayları küçük aşiretlerden/beyliklerden, alay ve tümen komutanlarını ise daha büyük otoriteye sahip olan Mirliklerden seçip, rütbelerine göre maaşa bağlamış, 1908 ile 1909 arasında ıse bu alaylaar fes edilmiştir. Bu olay sadece bir isim değişikliği olayıdır. Daha sonra Hamidye Alayları yerine aynı görevi üstlenen, aynı vazifeyi yürüten yeni bir örgütlenme yaratılmıştır. Bu yeni yapılanma ise Aşiret Alayları olup 30 alaydan oluşan 123 bölüklük bir süvari birliğidir. Bu 30 Aşiret Alayının kurulmasının asıl amacı Doğuda Ermenilere karşı bir insan kalesi yaratmak ve aynı zamanda planlanan katliama bir hazırlık safhasıdır ve uzun vadeli yapılan bu planlamalar amacına erişmiş, uzun yıllar sonra aynı güç Zazalara karşı Şeyh Said isyanını bastırmakta ve Dersim jenositinde kullanılmıştır.

Birinci tümen; Zerikanlı, Cibranli, Zerikli, Hayranlı, Yusufhanlı, Cemedanlı, Kaskallı, Şadılli
İkinci tümen; Cemdanlı, Zeydanlı, Sepiki, Zilaf, Adamanlı, Paşmanlı, Karapapaklı, Saraçlı, Celali
Üçüncü tümen; Hasananlı, Hisif, Haydaranlı, Marharanlı, Kalkanlı
Dördüncü tümen; Milli, Hizir, Deruki, Tay, Kiki, Karakeçi
Van Yedek Süvari Tuğayı; Makuri, Takuri, Şefketi, Şerkan, Şeydan, Şemşeki, Maylan, Şiyoli, Liyoli.
Bu guruplara ıran Kürt aşiretlerinden Baneh, Mangur, Mamaş, Dehbokri, Kelhor, Bavandpur, Sancabi v.b katıldılar.

Bu durumda kendi kendimize şu soruyu sormak kalıyor; eğer Zazalar Kürt ise, neden kurulan Hamidiye Alaylarında yer almadılar? Neden Zaza aşiretlerinin adları yok? Gördüğüm kadarıyla Güneyden İran içlerine kadar olan bölgedeki tüm Kürt aşiretleri Hamidiye Alaylarında yerlerini almışlar. O zaman bu kardeşin kardeşe olan ihaneti midir?

Bazı “bilge” Kürt aydınları kendi “tarihçiliklerinin” sunmuş oldukları bilgeliklerinden hızlarını alamayarak Şeyh Sait’in Kürt hareketini örgületdiğini illeri sürerler. Şeyh Sait’in, Kürt Hareketlerini örgütlemesini bırakalım bir yana, Kürt Teali Cemiyeti ve Kürt ıstiklal Komitesi ile hiçbir ilişKişi olmamıştır. ılişKişi olmuş olsa bile bu kaynı olan Halit Cibranlı’nın vasıtası ile olmuştur. Oysa ki Halit Cibran hamidiye alaylarında görev alan subaylardan biridir. Bu vesileyle ileri sürülen bu teori de yaşama şansını yitirmiş oluyor. Şeyh Sait bunu açık ve net bir şekilde mahkemede gür bir sesle hakimin sorularını yanıtlarken söylüyor. Söylediklerini aynen aktarıyorum; “isyan hakkında hiç bir taraftan telkin gelmedi. isyanı kendi düşüncem, kanaatim ve mefkuremle tasavvur ve tasmim etmiştim. Çalışmalarımı da tek başıma yaptım. Zaten Piran’da verdiğim bu vaız üzerine de mefkuremi icraya karar verdim.”

Diyelım ki “Şeyh Sait var olan hareketleri ve kişileri korumak için her şeyi üstlendi”. Tabii bu zaten yapması gerekiyordu. Şeyh Said tüm cesaretini ve bir liderin göstereceği üstün vasıfları sergilemekten geri kalmıyorda, Avrupa’da kitaplar çıkarıp Kürtlerin isyanlarında, örgütlerinde liderlik yaptığını ileri sürenler o dönemi yaşamış ve mahkemelerde Şeyh Sait’e hakaret bile etmekten geri kalmayan Kürt ıstiklal Komitesi ve Kürt Teali Cemiyeti kurucu üyelerinden Ekrem Cemil Paşa bey nasıl oluyorda mahkemede şunları haykırmaktan geri kalmıyor;

-Bu herifler bir melanet dolabı çevirmişler, beni lekeliyorlar. Bir halt etmişler benim de içinde olduğumu iddia ediyorlar. Yalan söylüyorlar.

26 mayıs 1925’te Diyarbakır’da yapılan duruşmada mahkeme başkanı Mazhar Müfit Kansu’nun sorularını Şeyh Sait şöyle yanıtlıyor;
“-Diyarbakırı aldıktan sonra müstakıl bir Kürdistan kırallığı istiyor mu idiniz?
-Kırallık bilmiyoruz. Benim yegane maksadım, din hükümlerini tatbik ettirmekti. Kürdistan istiklalini katiyen düşünmedim.”

Şeyh Sait his ettiklerini söylüyor. Yaptıklarını tek başına yaptığını planladığını söyleyen, haykıran bir insan Kürdistan demekten mi korkacaktı? Kesinlikle Hayır.

Not 1: Behçet Cemal, Şeyh Sait isyanı, 1955 Behçet Cemal, Şeyh Sait isyanı, S.102 Metin Toker, Şeyh Sait, 1968, Zınar Slopi, Doza Kurdistan, Mela Hesen Hışyar, Ditin u Birhatınen mın-1,
Not 2: kitaplarda ismi gecen "Ceyranli, Husnan, Halit” isimleri ise aslen söyle olamsi gerekiyor “Halit Cibran, Halit Hesenanli”

Toplumsal yaşam ile birlikte insan olmak

İnsanoğlu yerleşik hayata geçmesiyle birlikte milletleşme özelliğini elde etmiştir. Milletleşme süreci aynı zamanda kendi sınırlarını veya ellerindeki toprak parçasını koruma arzusu ile birlikte milletleşme sürecini başlatmıştır. Milliyet ve milliyetçilik sadece Bismark'ın deyişiyle "Milliyetçilik ve milletleşme kapitalizimle başlamıştır." bu düşünceye katılmadığım gibi, bu teorinin evrim ve devrim teorisiylede bağdaştırılmasına katılmamamktayım. Avrupa'da ki rönensans (yeniden yapılanma) ve aydınlaşma dönemi geçmiş dönemlerden kendisine bir ders çıkararak eskiyi yenilemiş ve yarğılamıştır. Yani rönenans (yeniden yapılanma) geçmiş dönem kültürlerinin 1400'lü yıllara yansıyan yeni ismidir. Yani yenilenme tarihin her döneminde yaşanmıştır. Tabii ki bu karşımıza yeni isimlerle çıkmıştır. İnsanoğlunun eski tarihi konusunda yetersiz bilgiye ve kaynağa sahip olduğumuz gibi onun nasıl bir süreci yaşadığını yeteri derecede bilmemekteyiz. İnsanoğlunun tarihi geçmişi hakında böyle cılız bir informasyona sahipken Zazaların tarihine bir ışık tutmak bizim için bir okadar zor ve doğmatik olmaktadır.

Toplumsal başkaldıraların temelinde insan olmak var ve insanca yaşamanın arzuları var. İnsan düşünebildiği her alanda fikir üretecisidir fikir işçisidir. Susturulan insan konuşamadığı gibi keni haklarınada sahip çıkamaz. Dününü ve bugününü bilen bir insan veya toplum, toplumsal gelişmelerin hangi istikamete seyir etiğinide iyi bilir. Bu toplumal gelişmede bir yenileşmedir. Tarihi yarğılamak ve tarihin okullarından beyinlerde yeni dersler çıkarmak-oluşturmak gelişimin özünü oluşturduğu gbi kirli ellere ve kirli kimliklere veda etmesinide bilir. Bu, ulusal bilinçine varmış her aydın insanın tarihi görevdir.

Her toplumun tarihinde çirkin sayfalar, baskılar ve dökülen kan vardır. Bir cerahı düşünün amaliyat masasında yatan hastasını hayata kazandırmak için kan arar ve bunun için ne gerekiyorsa onu yapar. Çaba harcar. Birde, tarihinde yanlızca arkasında bıraktığı kanla övünen toplumlar vardır. T.C döktüğü mazlum toplumların kanıyla övünç duyan ve bunu bayrağına aktaran-derleyen yegane bir devlettir. T.C barbarlığıyla övünç duyan devletlerden biridir. Fıransızlar, Almanlar, İtalyanlar, İngilizler v.s tarih önünde atalarının yapmış olduğu barbarlıktan utanç duyup halklardan aydın dilemesinide bilmişlerdir. T.C devleti, baskı altında tutuğu halklardan B.M nezdinde özür dilemelidir.

Ortadoğu demeden ve ortadoğuda sürdürülen karmaşık ve bir o kadar da çirkef siyasi ayak oyunlarına değinmeden önce, ülkemiz Zazaistan topraklarında sürdürülmekte olan ve uyğulanmaya konulan Zazaistan'ı çirkin güdüm altında tutma politikasına değinmemiz gerektiği kanısında vardığımdan bu konunun daha bilinçlice yazılıp tartışılması gerektinin kanısındayım.

Neden Zazaistan ülkesi? Neden kürt-zazası veya türk-zazası demediğimi düşünen olursa; şunu aktarmayı yerinde buluyorum. Zazalara yakıştırılan bu gibi rezilane düşünceler sadece halkımızı küçük düşürme ve tarihin sayfalarından silme politikasıdır. Yani politik çıkar güden bilinçli bir çalışmadır. Bu çalışmayı yapanları defterlerimizden siliyoruz ve tanımıyoruz. Bu gibi çalışmaları sürdürenleri de uyarıyoruz. Dilimize, kültürümüze ulusumuza sahip çıkmak isteyen onurlu zazalar olarak, bize giydirilmek istenen her türlü kirli elbiselerin kirliliğinden haberdar olduğumuzu ve bize taktırlmak istenen her türlü maskenin sirklere ait olduğunu göstermek her onurlu Zazanın tarihi görevidir. Bu çirkince olayları anlayaraktan,dilimizin, kültürümüzün diğer ortadoğu halkarından çok ayrı bir yapı gösterdiğini görmek daha da basitleşiyor. Asimle politikasını ağızlarında yem yapanlar, sümürgeciliğin kötü bir kopyasıdır.

Zazaistan, Zazana veya Zaza ülkesi sınırları, şehirleri, kasabaları, köyleri, dil özeliğiyle diğer ortadoğu halkalrından ayrı bir karekter sergilemektedir. Onurunyla, başkaldırısıyla, hayvan çevre sevgisiyle bir bütünü tamamlamaktadır. Bundan her zaza gurur duymalıdır. Diğer halklarla olan farklılığını bilmelidir. Kültürel farklılıklarımızı ön plana çıkarmak bizim tarihi görevimizdir. Yoksa tarihi süreçte yargılanmamız kaçınalmazdır.

Zazalar ve tarihleri ile ilgili bir çok şey yazıldı ve yazılıyor ve yazılacak. Çelişkilerin ve bilinmemezliklerin olduğu her yerde ve her konuda tartışmaların ve araştırmaların olacağıda unutulamamalıdır. Zaza halkının tarihide işte bu tartışmalardan biri. İkincisi ise; Yazılmış, araştırılmış bir çok verininde yarı-yamalak oluşu, yada uzaktan ve yakından hiç bir bağlantısının olmayışı, zaza konusunu tarihin derinliklerine gömmek mi istiyorlar, gibisi bir soruyu insanın duygularında canlandırıyor. Tabii Zazalara, zaza mı, kırd mı, kırmanc mı dımli mi diyoruz oda başka bir tartışma konusu (ben kendim Zaza diyorum ve devam edeceğim. ki, tüm zaza dilini konuşanlar kendilerini Zaza olarak tanıtana kadar) Zaten bu tartışmalar ve çelişkiler var oldukça Zaza halkının kimlik arayış çeliş kişide habıre var olacaktır. Buna bir son vermek gerektiği kanısındayım. Burada sayğı ile adlarını yazmadan anacağım çok değerli Zaza yazarlarının çabalarına çok büyük sayğı duyduğumu belirtmek isterim. Bu dostların yazılarını, düşüncelerini Piya'da (Birlikte), Ayre,de (Değirmen), Raştiya'de (Gerçek), Ware'de(...), Kormışkan'da (Zazaların Newroz bayramı), Desmala Sur'ede (Kızıl Bayrak), Tijia Sodıri'de (Şafak Güneşi) okuyorum ve "ne güzel" diyorum. Acaba Ebubekir Pamukçu yaşasaydı ektiği tohumların filizlendiğini görseydi yanaklarından yaşlar süzülüp Dicle ve Fırat'laşırmıydı. Zazalar, zaza halkı olarak kendilerini bulma yolunda diyorum. Büyümenin sancılarını yaşayacağız...Ama, büyüyeceğimizden de şüphem yok. Çünkü gerçekler filizlenmek zorundadır. Filizlenen dal ise, meyve verir. Bu meyvelerin örününü toplayacağımızdan hiç şüphem yok ve olmayacakta.

Düşmanımız hayatın her alanında halımızı inkar edenlerdir. Bu mantık sümürgeciliğin sümürgeleştirme politikasıdır. Bu politik ve askeri manevranın sümürgeci politik çizgisinin bilinçindeyiz, düşmanımızı tanıyoruz ve tanımalıyız. Düşmanımız elbetteki bizi inkar ettiği müddet zarfında şövenist, ırkçı inkarcılardır. Bunu bildiğimizden dolayıda vereceğimiz mücadelenin sözlü politikası ile birlikte askeri praktiğinide göstermek zorunluluğu bize kalıyor. Hayatın her alanında bize düşman olan güçlerin malları, dili ve dostlukları boykot edilmelidir. Zazalar adına yapılacak her türlü şiddet eylemi mesrudur ve savunmadır. Halkımızı inkar edenlerin atar damarınının deldirilmesi demektir. Var olan göbek bağlarımız, kardeşlik hikeyelerinin ortadan kaldırılmasının zamanıdır. Vereceğimiz her türlü askeri ve siyasi mücadele meşru müdafadır. Verceğimiz böylesi askeri ve siyasi mücadele biz Zazalara ve Zaza ulusal kurtuluş mücadelesine nefes aldıracaktır ve bununla birlikte saflarımızın net bir şekilde belirleneceğini müjdelemek istiyorum.

Saflar netleşmeden kimliklerde netleşemez. Saflarımızda kişilik bozukluğuna uğramış, kişiliğini bulamamış köle ruhuna sahip kişiliklere yer yok. Zaza saflarımızda güçlü birlektelikler arzulamaktayız. Zazaları inkar eden düşmanlarımızla yapılacak her türlü Zaza kişiliğini bozan ilişkiler ihanettir. Kimseden toprak talebimiz yok, topraklarımıza sahip çıkma hedefimiz var. Hayatın her alanında inkarcıların varlığı inkar ve boykot edilmelidir. Zaza kimliğini ancak bu şekilde, boykot yoluyla elde edebiliriz. Kendi dilimizi konuşarak, kendi dilimizden olan insanlarla ilişkilerimizi artırarak aile yaşantımızda bunu hayata geçirerek, kendimizi bularak başarıya ulaşabiliriz.

On yıl öncesine kadar, Zazalar ortadoğuda sadece politikanın fahişeleri ve entellektüelismin, imza atmasını bilen iki rus kılasiği okumuş kesimlerince bilinmekteydi. Zaza çoğunluğunun, bugünkü ismiyle Türkiye diye adlandırılan coğrafyanın halklarınca bilinmekteydi. Hata biraz daha gerçekçi bir dobralıkla yazarsam şunu çok rahat kaleme alabilirim (ki bunu ben ve bir çok zaza dostüm yaşamıştır), Güneydoğu anadolu bölgesinin İran ve İrak ile kesişen noktalarında yaşayan yerli halklar bile Zazaları yeni yeni tanımaya başlamıştır (çünkü hala zazaları tanımayanlar vardır.). Zazaların bazı kesimlerce tanınması ise, elbetteki son 20-30'lu yıllarda zazaların Kürdistani hareketlerde yer alması, yer almış olması, şehit vermesi ve hala şehitler vermekte olmasından kaynaklanmaktadır.

Zazacayı sürekli lehçemiz diye adlandıran kesimler (ki, bunun başında ne yazıkki hain ve işbirlikçi olmayan, geçmiş dönemlerde birlikte çalıştığımız Kürt "dostlarımız" gelmekte) ne yazıkki kendi halklarını Zaza "lehçesi" konusunda aydınlatma "aydınlığına" kavuşamamışlar. "Aydını" bol olan halklarda, aydınlanma ve aydın dünya görüşü hep geride karanlıklarda kalmıştır. Çünkü, bu "aydın" aynı zamanda politikacı, tarihçi, dilbilimci tayfası. Zaza halkına ve ZAZA kelimesi yerine yeni isimler bulma yarışına girmişler. Durun efendim. Biraz sakinleşin. Zaza ismi yeni bulunmuş bir isim, aşağılamak mahiyetiyle kulanılmış bir isim olmadığı gibi çok eskilere dayanan bir isim olduğunu ve tarihi bir kökeninin olduğunuda belirtmek isterim. Bırakın efendiler, ne yapıyorsunuz? Zaza halkı hep vardı ve var olacak. Her kendisini bilimci sayan yeni teorilerle önümüze çıkmaktan vaz geçmeli. Yok efendim "Türkler, ZazaKürtlerini küçük düşürmek için Zaza diyorlarmış" insaf be...Bu kadarınada pes vallahi... Türk, ZazaKürdünü küçük düşürmek için Zaza diyorsa; Kürtlerinde Zazaları küçük düşürmek için ZazaKürdü demeleri, aynı türki mantıktır ve başka hiç bir ismide yok bu 'bilimsel' düşmanlığın.

Asimlasyon politikasında yeni bir isim ve yeni bir teori daha ekleniyor. Buna sümürgenin sümürgesi diyeceğiz. Sümürgenin sümürgesi mi olur? Diyenlere şu oalyı hatırlatacağım, 1970 li yıllarda türk solunun getirmiş olduğu bir teori vardı ve buna ilhak diyorlardı. Yani ilhakın diğer bir ismi o dönemin devrimci kesimlerince sümürgenin sümürgesi olarak adlandırılıyordu. Tabii bu devrimci kesimler şunu demektende geri kalmıyorlardı. Sümürgenin sümürgesi mi olur? O dönem bizimde sürekli haykırdığımız zaten oydu. Sümürgenin sümürgesi olmaz. Ama, politika arenasında toerik olarak bu öyle. Tabii bunun arkasında ki diğer siyasi manevralarında büyük rolü var. Bu rol güçler dengesinin bir cephede toplanmasıdır. Aslında güçler cephesi gönüllü birlikteliklerle kurulur ve yaşama geçirilir. Ne yazık ki günümüz devrimci çevrelerinde bunun yanlış yarğılanması, kendisiyle birlikte şiddete dayalı bir baskıcı "sümürgecilikliği" yaratıyor. Sümürünün aslında temelinde yatan nedenler var bu nedenlerden birini yukarda yazdım. Diğer nedenler ise kanımca şunlar. Sosyal ekonomik dengesizlikten kaynaklanan sümürü. Bunu biraz açarak siz okuyucuya sunmak istiyorum.

Bu sümürü olayının gerçeğinde yatan sosyal bir yapıya sahip toplumlarda ki ortak çıkarlar ve çelişkilerdir. Bu çelişkinin temelinde yatan bazı tarihi olaylar vardır. Bunu dil ve kültüre baglayabiliriz. Sosyal yapıdan gelişemeyen toplumlarda belki bir karekter dengesizliği vardır. Bu dengesizlik sümürgeci sümürge ilişkilerinden kaynaklanmaktadır. Sümürgeci ülkeler sümürge basKişinı artırdıkçe sümürgede belli bir süre gerileme söz konusudur. Bu gerileme kültürü etkilediği gibi yeni ve çelişkilerle dolu bir toplum yapısı ortaya şıkarır.Zazalar ve kürtlerde de gerçekleşen ve başarıya ulaşılan politik oyunun temelide budur. Yani sümürge statüsüne bile sahip olamayan bu iki halk sümürgeci ulusunbazı yaptırımları altında kalmışlardır. Durum bu oluncada bu iki toplumda ve toplumun değer yarğılarında bir gerileme ve yeniklik gerçekleşmiştir. Sümürgeci ulus olan T.C teknik ve bilimsel alanda gelişmesini tamamlama yolunda adımlar atarken, sümürge statüsüne sahip olamayan Zaza ve kürt halkı ise geriye bilinçli olarak bırakılan "artıklarla" yetinmeyle yüzyüze bırakılmıştır. Bu artıklar çelişkili toplum yapısı olan feodal baskıcı ve çarpık kapitalizmin çelişkileriylede birleşince eğitimdeki dengesiz beslenme ile doldurulunce ortaya karma karışık kimliği belli olamayan bir toplumsal hastalık türetilmiştir. Bu sorunlara birde baskcı ve şiddete dayalı türk-islam sentezini ve birde çarpık kukla devrimci kültürünüde eklersek durumun bizler açısından ne kadar vahim olduğu ortaya çıkar.

Toplumsal gelişmeler, sosyo-ekonomik ilişkilerle bağlantılıdır. Zaza feodellerinin,burjuvasının kendi ticaret kültürünü yaratamaması, bununla birlikte kendi tüketicisine sahip çıkamaması, kendi üretim araçlarını üretememsinede sebep olamaktadır. Sorun, üretimini yaratırken, üreticisini ve kendi pazarını eline geçirmesi ve bunun ile birlikte üretim araçlarının Zaza yerleşim birimlerinde yaratılması gerekirliliğinin zaruri olduğunu ortaya çıkarır. Üretici-tüketici ilişKişi üretim sermayesinin kendi topraklarında üretim araçlarına sahip çıkması ve bu pazarın yaratılması ile gerçekleşir. Önümüzde acil olan sermayenin Zaza yerleşim birimlerine acilen transfe edilmesi, pazarın ve pazar dilinin zazalaşmasıdır. Yani ekonomik yapı zazalaştırılmalıdır. Özgür ekonomisiz bir halk her zaman ekonomik bakımdan bağımlıdır. Bağımlı olan toplumların köleleştirilmesi ve azınlık durumuna düşürülmesi çok rahatır. Ekonomik gücünü ve pazar dilini yaratan toplumların sermayesine, yeraltı-yerüstü zenginliklerine sahip çıkma ve onu çalıştırma emellerinin güçlenmesi ile birlikte göç dalğalarınında önüne geçilmiş olur. Göçün kaynağı ekonomi ve siyasal dengesizliktir. Siyasi dengesizliği yaratan ise, elbetteki ekonomidir. Yani sosyo-ekonomik istikrar zorunludur. Çünkü, şimdi eldeki var olan gerçek toprağa yarı bağlı bir topluma sahip olduğumuzu ve bu yarı bağımlılığın arkasındaki üretim araçlarının sümürücü elit kesiminin kontrolünde olması bizim tam bir kontrol altında olduğumuzu gözler önüne serer. Ticari kültür ve ticaret yapılanması toplumsal kalkınmanın en önemli temel taşlarından biridir.

Kişi, halk ve ait oldukları dinlere saygı...

Demokratik ve demokrasinin tüm kuruluşlara yerleştiği toplumlarda, kişiye tanınan haklar kanun nezdinde korunmuş ve bu aynı zamanda BM ve diğer antlaşmalarla desteğini bulmuştur.

Kişi düşündüklerinde ve yazdıklarında özgürdur. Yazım ve düşüncede özgür olamsi ona diğer halklara ve toplumlara saldırma hakkini tanımamaktadır. Kişinin özgür olması ve özgürce düşünmesi ve düşüncelerini dile getirmesi elbetteki güzeldir. Ama kişi bu haklarını savunurken, bu haki tüm toplumlar ve tüm insanlik için istemelidir. kendime tanıdığım özgürlük aynı zamanda diğer fertler içinde geçerlidir ve geçerli olamsi gerekmektedir. Kişi özgür oldukca özgür düşünebilir. Bunu tersi anti-demokratiktir.

Yukarda yazdığım kavram aynı zaman halklar içinde geçerlidir. Bir halkın diğer halklar üstünde baskıya ve şiddete dayalı tahakkumu şövenistliktir, anti demokratiktir ve diğer bir adı da faşizimdir. Uygar toplumlarda ve arzuladığımız uygar toplum anlayisinda baskıya ve şövenizme yer verilmemelidir. Toplumsal egitimin çağdaşlatığı ve kurumlastığı toplumlarda, toplumsal değerler korunmaktadır ve aynı zamanda böylesi toplumlarda demokratik anlayış daha zengindir.

Zaza halkının bir evladı olarak arzuladığım, her Zazanın demokrat bir düşünceye sahip olmasıdır. Demokrat ve aydın olmak bir yerde söylenmeyeni söylemek ve savunulmayani savunmaktır. Bu görevi eğer üstlenemiyorsak o zaman durup düşünmemiz ve fikir dağarcığımızın yeni bir rehabilitasyondan geçirlimesini sağlamamız gerekmektedir. Fikir rehabilitasyonu termini ilk defa ben kulandığımdan buna açıklamayıda yukarda getirdim. Fikir rehabilitasyonu, hastalıklı bir ruha ve hastalıklı bir düşünceye sahip bir ferdin kendisini ve düşüncelerini yenilemesidir.

Anti demokratik olan bir ferdin, fikir rehabilitasyonundan gecmesi onu yeniler ve onu üstün kılar. Diğer bir tanımıyla kişi ruhen harmonik bir insan olur ve ait olduğu halk ile birlikte diğer halklarında demokratik haklarına saygı gösterir. Bununla birlikte kişi özgürlüğün anlamını anlayınca, kişi anti demokratik düşüncelerini red eder ve yenilenir ve çevresindeki kirli çamaşıra sahip kişilikleride yenilemeye çabalar. Kötülüklerle doğan yoktur. Kötülüklerle asilanan ve kötülükleri kabullenen kötü insanlar vardır. kendi ahlaki değerlerini, toplumsal değerlerini yitiren insanlar vardır. Bu hastalık doğumla değil, anti demoktratik toplumsal yapılanmalardan kaynaklanan bir hastalıktir. Kişi veya ait olduğu toplum yenilenmek zorundadır.

İkinci dünya savaşında Hitler faşizminin "dine" dayalı saldırısı dinler arası çelişkiyi doğurdu. Bu yara her ne kadar kapanmışa benziyorsada, kırılmış bir bardaktır. Tamirati zordur. Hacli seferleri ve dine dayalı sömürgecilik tarihte yerini bulamamıştır. Dine dayalı sömürgeci kültür bile demokratik-kültürel evrimini yaşamamış toplumlarda, kök salmıştır. Biz ZAZA halkı olarak dine ve düşünceye saldırıyı men etmek zorundayız. Halkımızın ayrı dinlere mensup olmadığını yazmama gerek yok bence, halkımız aynı dinin değişik kolları olarak ibadetlerini yerine getirme hakına sahip olamalı ve bu halkımızın değişik mesheplerinin yaşam haklarını güvenceye almamızı gerektiriyor. Halkımız, yani ZAZA halkı bir bütündür ve içinde var olan meshepleriyle birlikte bir halkın zengin kültürünü icra eden güzelim renklerdir. Bu renkleri fikir rehabilitasyonuna ihtiyaçı olan kişilerin çirkef oyunlarına gelmemesi için, daha bir zengin ve daha bir renklendirmek biz ZAZA yurtsever kesimine düşmektedir. Bu vazifemiz ve görevimizdir. Bu zorunluluktur.

Biz Zazaların değerlerine sahip çıkan,
namluyu terk eden mermi ve bedenlerde yanan aleviz.

En güzel dostluklar saygıya ve sevgiye dayali olanidir. Bu prensipler üstünde yeseren dostlukların anlami zengin olur ve zamanla kök salar.

Kişinin veya bir Başka etnik grubun haklarına gösterdığımız demokratik saygı ve demokratik istemler bizim, kendimiz için ve bağlı olduğumuz etnik gurup için istedığımız taleplerle es anlamlıdır. Başkalarından bekledığımız destek, arzuladığımız saygı ve sevgi karsılıksız ve gönülden olmalıdır. Kendisini tanıyan, ait olduğu toplumun değer yargılarınıda tanır ve ona sahip çıkar. Toplumunun ve halkınının ulusal değerlerini savunan bir ferdin her toplumda bir değeri vardır. Böylesi bir kişiliğe sahip olan her ferd, uluslararasi toplumlar içinde özgür bir kişiliğe sahiptir ve gururludur.

Biz ZAZA halki olarak, bir kimlik arayisi içinde olmadığımızi herkese yüksek, gür, berrak ve net bir sesle söylemekteyiz. Zaza halkının bir kimlik arayisi yoktur. Zaza halki yıllardan beridir kendisine "ben Zazayım ve dilim Zazacadır" demektedir. Bundan dolayida kimlik arayisi Zazalar için yabancidir. Çikari geregi vede ideolojik nedenlerden dolayı kuklalasmis ferdlerin kimlik arayisi kaçinilmazdir. Bu hastalık Avrupa'da AİDS hastaligindan daha bulaşici bir hal almışa benziyor. Bu virüsün ilaci, kişinin ait olduğu toplumunun değerlerini yeniden kesif etmesinde yatmaktadır. Zazaci dostlarımızla kurulacak dürüst (sevgi/saygıya dayali) temas, bu virisün karanlik dünyasını alak-bulak etmeye yetecektir. Birde bu virüsle virüslesen ve gittikçe çirkinlesen gerçekten piskolojikmen bunalimlara ve piskologlara düşen kötü kalpli/ruhlu, çirkin insanlar vardır. İşte bunların kurtulması ve yeniden güzel insan, güzel dost olması zor. Bir diğer adıyla bunlar "klinik vakadırlar" artık.

Düsünmeniz için önünüze bazı varsayımlar sürecegim; Bu yazının bu satirlarını okurken, yazdıklarımı yaşamaya çalisin. Bir köleyi düşünün!!! Birde bu kölenin yitirmiş olduğu özgür yaşama sansini, gözlerinizin önüne getirin!!! Bu köle serbest düşünemiyor, serbest gezemiyor, serbestçe herşeyi okuyamıyor, serbestçe kendi düşüncelerini dile getiremiyor, serbestçe sevemiyor, dilini kulanamıyor ve çocuklarına kendi dilinden sarkilar okuyup çocuklarına kendi dilinden isimler veremiyor...Şuan bu duyguyu his edebiliyormusunuz??? Güzel...Simdi Başka bir resimi gözlerinizin önüne serecegim!!! Birde bu kölenin kölesinin olduğunu gözlerinizin önüne getirin!!! Yani bir köle; "serbestçe düşünemiyen, serbestçe gezemiyen, serbestçe herşeyi okuyamıyan, serbestçe kendi düşüncelerini dile getiremiyen, serbestçe sevemiyen, dilini kulanamıyan ve çocuklarına kendi dilinden sarkilar okuyamayıp çocuklarına kendi dilinden isimler veremiyen, bir köle..." ve siz bu kölenin kölesisiniz. Tüm ZAZALARA sorum; "-Şuan kendinizi nasıl his ediyorsunuz???"

Bugün aslini inkar eden ZAZANİN içine düştügü tirajik kaderi ve kişiligi budur. Bizler yazdikça ve düşüncelerimizi gazetelere, dergilere, forumlara aktardikça veya kitaplar dergiler çıkardikça hem kölenin hemde kölenin kölesinin felaketine ve sansürüne ugruyoruz/ugrayacagiz. Elbetteki bu soruyu bana soracaksınız; "-Bu nasıl gerçeklesiyor?". Bu, bu şekilde gerçeklesiyor; ufaçık çocukarin bile utançtan agzina almadığı küfürler kulanilarak Zaza dili, kültürü için çaba harcayan ve dilenmeden kendi ekonomik imkanları ile hem Zazacinin hemde inkarcinin dili olan güzelim dilimiz Zazaca için çalisan dostlarımıza yapılan onur kirici saldırılar gibi. Zaza yurtseverlerine tehdit savuranlar, tehditlerini pazarlarda pazarlamaktansa yoluna-yordamina ve raconuna uygun yollarla dostlarımızla ilişkiye geçerek dile getirirler ve paylaşilmayan koz neyse onu paylaşmasıni birlikte ögrenirler.

Saldıranlar kimler? Aslini inkar edenler. Saldıranlar kimler? Mazatlarda ucuza pazarlananlar. Saldıranlar kimler? Tahmülü kişitli müfrit varlıklar. Küfür felsefesinde kişiliğini ve yazı ahlakini arayani kimse dinlemez vede ciddiye almaz. Bu Zazasi ile birlikte tüm halk toplulukları için geçerlidir. Saygi göstermeden saygı beklenilmez.

Bir ispanyol sairin İspanya iç savaşi dönemlerinde yazdigi bir siirin şu mısraları demek istediklerimi daha güzel anlatmaktadır:

"Sev seni seveni
ister sokakta köpek ise
Sevme seni sevmeyeni
ister göklerde melek ise"

Konumu uzatmadan yazımi kısa tutmak istiyorum. Zaza ulusalciligi, kültürü ve dili ile yakından ilgilenen tüm dostlarıma sunu söylemek istiyorum:

"-Zaza halkının ve yurtseverlerinin atmis olduğu ve hâlâ atmakta olduğu adımlar her zaman engellerle karşılasacaktır. Ve Zaza hareketinin karşıtları, Zaza yurtseverlerini birbirlerine kirdirmak için ellerinden gelen tüm çabayi sarf edeceklerdir. Çünkü, kendi yaşam ve var olma şartını Zaza hareketinin yikilmasında arayan zihniyet, Zazaların kendi aralarında dini ve siyasi nedenlerden dolayı sürtüsmesinide beklemektedir. " Belki sunu diyeceksiniz;
"-Vay be Embaz, seninde hayal gücün amada güçlüymüs."
"-Evet hayal gücümün güçlülügünden hiç süphem olmadi. Güçlüdür bu musallat, ben ne edeyim..."

Eğer yaşadıklarımız bize bir okul olma görevi görüyorsa, sunu belirteyimki yaşamin bu okulunun tüm sınıflarından iyi bir nota sahibim. Hele düşmanimi tanımakta ve kinimi örste dövmektede üstüme yoktur (su uyur düşman uyumaz).

Evet dostlarım, Zazlara saldıranlar veya Zazacılık yapan dostlarımıza saldıranlar toplu olarak Zazalara saldırmamaktadırlar. Saldırilarını sürekli olarak kişi bazında tutarak ve kişileri tanıyormuş süsü vererek saldırılarının dozunu sürekli artirmaktadır bu ucube tipler. Buna örnek; PİYA dergisine ve Ebubekir Pamukçu'ya MİT ve çıkardigi yayınada Genel Kurmay Başkanliğinin destegiyle Avrupa'da çıkan dergi (ki bu dergi Türkiye'de yasak ve bölücü bir dergi diye mühürlenmis durumda. MİT çıkardigi yayınları ne hikmetse teröristlik/bölücülükle suçlamakta???) ve bu vesile ile belkide Ebubekir Pamukçu ile çalışmak isteyen bazı Zaza yüregine sahip yurtseverler engellenmis oldu. Sonrasinda Desmala Sure'ye S.C kişiliğinde saldırılar oldu (Desmala Sure ve partisi suan terörist yayınlar ve örgütler listesinde), Serbestiye ve Ware dergisi, ZGH ve Ahmet Firat (Zaza dostlarımız arasindada ZGH ve Ahmet Firat'a aynı gözle bakıldi. Ama zamanında olaya bir ZAZA gözlügüyle bakmis olsaydik değerlendirmemiz farkli olacakti) tüm yayınlarımız aynı kadere sahip ve aynı kaderi paylaşmakta veya bu kadere ortak. Her ne hikmetse Genel Kurmay Başkanligi çıkardigi dergileri ve kurduğu partileri teröristler listesine yerleştirmekten zevk aliyor. Ama, Kürtlerin Türkiye'de hata hata olgan üstü hal bölgesinde çıkan dergileri, kitapları, satilan kasetleri, kurulan partileri, imza günleri ve seminerleri nedense isbirlikçilikle suçlanmıyor. İgneyi önce kendinizde deneseniz...

Yine yazacagim konuların disina kaydim Evet kişilere dönük yapılan saldırılar, kişi bazında olduğu için diğer dostlarımız suskunlugu seçmektetedir. Bu dostlarımız saldırıları yanliz bir şekilde vede yigitçe saldırılara gögüslerini kalkan yapmaktadırlar. Zaten bundan hiç süphem olmadi. Zazacılık atesten bir gömlektir. Herkes bu gömlegi vücudunda taşıyamaz. Zazaci dostlarımıza saldırılirken diğer Zaza yurtseverlerine flürt nitelikli haberler gönderilmektedir, Sizler iyisiniz ama bu saldırıya ugrayanlar Zazalara ve Kürtlere küfür eden kendini bilmez bir kaç aklıdengesi bozuk isanlardırlar. Halbuki tüm saldırıların kaynagi aynı adreslerdir. Bundan hiç bir Zaza dosyumun süphesi olmasın. Parçala böl, yönet ve yo et politikasının köle tarafindan sahneye sürülen, kölenin tilki kurnazlığıdır. Bu filim, kötü ekonomik şartlarla sahnelenen yerli bir filimden ötesi değildir. Kendi filimini red eden rejisör, eleştirmen olamaz.
Bir zamanlar tanıdığımi sandığım biri bana söyle dedi;
"-Embaz sana bir önerim var. Bu öneri diğer Kürt arkadaslarım tarafindan sana iletmem için bana söylendi. Beni sana gönderen arkadaslar sunu dediler. dedilerki biz Embazı seviyoruz. Kendisi entellektüel biridir. Yazısi iyidir ve basina bir sey gelmesini istemiyoruz. Embaza söyle Zazaca yazsın ve zaten Zazaca yazmasınada karşı değiliz. Kültürle ugrassin ve siyaset yapmasın. Biz karar aldık ve Avrupa'nin bir kaç yerinden insanlar getirdik. Bu herifleri temizleme karari aldık. Hata bunlardan biri olan MHP'li M.E iskenceye alacagiz ve diğerinide (yani Koyo Berz) deli olduğundan dolayı ciddiye almıyoruz ve birde kayinin hatiri var." Bu tanıdığımi sandığım insana bir soruyu sormadanda edemedim;
"-Yani biri deli, diğeri MHP'li peki bu iskenceyi ve öldürme kararını alan insanların ruhi dengesi nasıl? Ülke olmadan iskence ve öldürme kararları!!! Yani dergi ve kitap çıkaran bu insanların delilikleri sizemi kaldı? Eğer bu insanları deli görüyorsaniz bu korkunuz niye? Deli olani kendi haline bırakmayı ögrenmeniz lazım. Zaten deli iseler deli olani kimse dinlemez ve benimde dahil olduğum delilik bize ait bir delilik. Biz delilerimizede, milliyetçimizede sahip çikiyoruz sende, dostlarında bunu böyle bilin. Birde unutmadan T.C bile yurt disinda dergi, kitap çıkaran "deli /MHP'li" bir kürde saldırmadi ve öldürme kararlarını çıkarmadi. İnsaf be adam hiç olmasa Türkiye'de mahkeme ve advukat hakki var sizde buda yok be adam... Yav Siz daha devlet olmadan bu saldırıları gerçekleştirmeyi düşünüyorsunuz. Xizirê xoca yardımciniz olsun."
"-Bak Embaz bu son uyari haberin olsun. Dostlugumuzun sicimi incelmesin."
"-Bak birader, ates düştügü yeri yakar. Sicim incelmeden kalin olan yerinden kopsun. İlk adımi senin sevgili dostların bizlere ve tüm Zazalara küfür atarak yerine getirdi. Bizim savaş arenamiz internet değil meydanlardır. Bize ulaşmak isteyen bize ulaşmasıni bilir. Bölüsülmesi gereken koz neyse raconuna göre bölüsülür. Bu yola kan gerekiyorsa kendi kanimi vermesini bilirim ve aynı zamanda kanima bedel, kele almasınida çok iyi bilirim. Umut ederim Zazaların ilk sehidi olma şerefide bana nasip olur."
"-Embaz bak seni çok severim, senin Avrupa'da en gerçek dostunum. Senin için canımı veririm. Sana dokunacak olani önce ben harcarim."
"-?????"
"-Embaz haftaya sana telefon açayım görüşelim. O arkadaslarda gelsin birlikte disari çikip bir bira içeriz. eski günleri konuşuruz"

"-Bak ve beni iyi dinle düşmanimla kadeh tokusturacak kadar fahiselesmedim ve hele dostlarımı kaçirip iskenceye alacagini söyleyen hem benim hemde tüm Zazaci dostlarımın düşmanıdır." Uzun olan konuşmamızin çok önemli bilgiler taşıyan kısımlarını kendime ve dostlarıma sakliyorum.

Bir ZAZACİ ve de sevmedığım bir terim olan milliyetçiligi bana layık gören "fikir üstadlarına" Zaza "Milliyerçisiyim" diyorum ve bundan gurur duyuyorum. Zaza "Milliyetçisi" olmak Zazanın diline, kültürüne, örf ve törelerine sahip çıkmak ise ben bir ZAZA milliyetçisiyim ve Zaza "milliyetçiliği" ruhumda bir sevdadır. Zaza olmak bir kişiliğe sahip olmaktır. Zaza olmak var olan değerlere sahip çıkmaktır. Biz Zazaların değerlerine sahip çıkan, namluyu terk eden mermi ve bedenlerde yanan aleviz.

Güleyim mi, ağlayayım mı?

Hikayem uzun olmayacak. Anlatacaklarımı elimden geldigince kısa tutmaya çalisacagim. Uzun yazılar herkesi sıkar ve uzun yazılardan sıkılanlardan biride benim. Ne yazık ki yazılarımı kısa tutmasıni hiç bilemedim. Bu işin bilinçinde olduğumdan yazacaklarımı, edebi ustalık sanatından yararlanarak kısaltacağım.

Evet masalimiz bir kaç saatlik kahvehane macerasi. Masalimizin kahramanlarından biri Kürd diğeri Zaza (yani ben). Günlerden pazar, iş yorgunlugunu cumartesinin hayrina üstümden atmis ve güzel bir sabah uykusunu almış biri olarak çarsiya indim. Amacım bir yerlerde oturmak ve günlük gazetem ile içli-disli bir sohbeti
yakalamak ve bu arada da kirkyil hatiri olan bir kahve içmek. Nasil derler evdeki hesabim çarsidakine uymadi. Gazetemi gazeteciden aldıktan sonra kahvehanenin merdivenlerini çıkarak ikinci katına vardım ve bir bardak su ile birlikte kahvemi alıp boş bir masanın yanına çöktüm. Gazetemi açip okumaya ve
kahvemden bir yudum aldıktan sonra ülkeden bir dostümun getirdigi kaçak tütününden sarili sigarami yaktim. Sigaramin,kahvemin tam zevkine varmisken, masama yanasan birinin ayak sesiyle başımı kaldırıp baktım, bakmaz olaydım. Uzun bir süre görüşmediğim biriydi. Yani bir zamanlar "heval" dedığım insanlardan biriydi. Merhabalaştık.
"-Yanlizmısın?" dedi
"-Evet"dedim. Gidip bir kahve aldıktan sonra gelip karşımdaki boş sandalyeye oturdu. Hal-hatır sorduk. Afganistan, emperyalizim ve sosyalizim derken konu gelip Zazalara dayandi. İlk defa dünya emperyalizimi ile Zaza emperyaliziminin sömürgeci yapısını anladım.

-Heval biliyormusun Zazalar emperyalizim ile iş birliği yaparak Kürdistani bölmek istiyorlar. Bu emperyalizimin ortadoğuda ki böl ve yok et politikilarından biri. Şaşırdim, şaşırmaz olaydım ve soru sormaz olaydım.
-Nasil anlamadım?"
-Bak heval, buraya gelirken yolda bir Zazayi gördüm. "-Biz Zazayiz diyor ve Zazalar Kürt değildir diyor." Benim Zaza olduğumu bildiğini saniyordum, konuştukça açilan bu "hevalin" Zazalığımdan habersiz olduğunu anladım ve
konuşmasına birazda ben destek verdim. Destek verince dine imana gelen "heval" açilip serpildi ve gönlünde olanları agzindan kusmaya başladı.
-İşte o Zaza varya Genelkurmay Başkanliğinin Avrupa'da destek verdigi zazalardan biri. Hata Genelkurmay Başkanliğinin yardımları ile kitap ve gazetelerde çikriyor. Bunlar objektif veya sübjektif olarak devletin şiddet meaknizmasıni destekliyorlar. Bunlar hem Kemalist hemde devletçi. Dedigi arkadasi yakından tanıyan biri olarak yinede susmayı tercih eyledim.

-Öyle mi? Sen bunları iyi biliyorsun herhalde.
-Öyle heval Türkiye sömürgeciliği, ABD ve Avrupa emperyalizimi ile birlikte Zazalara destek vermekte.
-Öyle mi? Peki bu Zazaların burda dernekleri var mı?
-Bilmiyorum. Ama Kürt dernekleri çok.
-Türkiye'de mi?
-Yok yok Avrupa'da.
-Amerikada da var mı?
-Tabii heval Washington'da da var.
-Ya İngiltere'de?
-Orada da var.
-Peki Avrupa'da derneklerin devlet yardımi ile geçindiklerini biliyormusun?

"Heval" beni dinleyecege hiçte benzemiyordu. Nereye gelecegimide herhalde anlamamis olacak ki. MİT, sümürgeciler, emperyalizim bunlar yetmezmis gibi, "heval" Zazalarla İsrail gizli haber alma örgütü ile olan ilişkileride anlatmaya baslayinca, cinlerim basima geldi "manyakmısın lan..." demeden "heval" Başka bir konuya geçti.

-Heval Türkiye'ye gidiyormusun?
-Hayır.
-Neden? Askerliğini mi yapmadin?
-Öyle bir sorunum yok.
-Eğer askerliğini yapmadıysan ayarlamak zor değil heval, 15 bin mark veriyorsun askerlik diye bir sorun kalmıyor.
-Öyle mi? Ama...
-Aması-maması yok. 15 bin mark ver, askerliğini yap ve Türkiye'ye gidip-gel. Niye buralarda mahküm kalacaksın. Bundan 5-6 yil önce 10 bin mark verip gidip askerlik yaptim. Bu son iki yilda da epey toprak aldım.
-Para verip askerlik mi yaptin?
-Yanliz ben değil...benim askerlik kogusumda Avrupa'dan çok heval gelmişti birlikte yaptik.

Basim dönmeye canım sıkılmaya başladı. Elimde ki sigaram sönmüş kahvem sogumuş beynimde cevapsız sorularla bir hayalet gibi "hevalimin nur yüzüne" bakmaya başladım.
-Bak sana bir askerlik animi anlatayım. Buradan felan örgütün felan Avrupa temsilcisiyle birlikteydik. Bu felan kişi ile birlikte çavuslara para verip raki getirdiyorduk ve bizim hayrimiza onlarda içiyordu.

Felan tegmen, felan çavus, felan astegmen, felan kiz, felan bar diye diye anilar bitmedi. Ama ben bittim. Kalkmadan cinlerim azitmadan önce bir soru sormadan edemedim.

-Topragi ve evi nerede aldın?
-Bizim köy ve komsu köylerden epey ev ve toprak aldım. Bu köylerin çoguna akrabalarımızi yerleştirdim.
-Nasil olduda köylüler evlerini ve topraklarını sana veya size satilar?
-Köylülerin çogu büyük sehirler göçtügünden, bu köylerin çogu zaten bostu.
-Niye köylerde salgin hastalık mı vardi?
-Yok yok köylülerin çogu Serhildan döneminde köylerinden göçtüler heval. Kürtlerin yaşadigi felaketi kimse yaşamadi heval. Kimse
yaşamadi.

"Heval" üzüntüsü yüregimi burktu ve ister istemez Zazaların "emperyalistler, sümürgeciler, yahudiler, MİT ve genel kurmay Başkanligi" ile yaptikları isbirliğinin "heval" de yaratmis olduğu ruhi dengesizliği anlayip masadaki sigarami cebime ve gazetemide koltugunun altına yerleştirdim ve oturduğum
sandalyeden kalkip hatirini istedim ve sunuda demeden edemedim;

-"Heval" bende Zazayım. Gördüğün arkadasla çalisanlardan biride benim. Umut edrim allahin belasi bu Zazalar uykularını kaçirmazlar
da rahat uyursun.

Emperyalizimi, sümürgeciliği, Afganistanı anlayarak ve siyasi kültürüme yeni bir edebi anlayis tarzı kazandirarak metronun merdivenlerinde bulu verdim kendimi.

Siyasi karakter ve bilimsel veriler

Faruk Íremet

Her siyasi düşüncenin bir kaynagi, temeli ve fikir arenası vardır.
Siyaset=Politika
Siyasi=Politik
Hangi termi kulanacagim diye çelişkiye düştüğüm an ve kendi düşüncelerimi siyasi şiddet bazında kişilere veya toplumsal bir gruba dayadığım an, siyasi ibrenin demokratik basisinden uzaklasip fikir fasizmine soyunduğumu belirtmek isterim.

Fikir fasizmi, tahmulsuzluk ve bilgisizliğin diğer adidir. Kişi fikrini toplumsal bir gruba veya kişiye dayatamadığı an saldırganlaşır. Saldırinin temelinde siyasi yetersizlik ve ikna edememenin yürek buruklugu vardır. Kişi kendini yetersiz sayar ve fasizane bir tavur takinir. Politik şiddet fasizimdir ve anti demokratiktir.

Siyasi kültürün demokratik gelişmeci yapısını anlayan ve yorumunu yapan uzlaşmacidir ve yapıci olur. Zaten olgun siyaset kültürünü anlayan siyasetci
dayatmaci değil uzlaşmacidir. Uzlaşmaci olmasının temelinde yatan ana neden ise; halkının cikarlarını kendi cikarlarının ustunde tutmasındadır.

Kişi, örgutsel bir gurup vaya parti eger bu saydıklarımın disina cikiyorsa demokratik siyasi karekterden uzaklastigi gibi, dayatigi verileride bilimsellikten uzaktır. Artik orada ne tarihçiyi nede nede siyatsetciyi görebiliriz.

Düşüncelerini begenmedığımız ZAZACİLARIN fikirleri onlarındir. Siyasi ibrede kendilerini bulmuş, halkının cikarlarını kendi cikarlarının ustunde tutan her ZAZAİSTANCİYİ saygıyla karşılamak ve düşüncelerine saygı göstermeyen biri olsak bile, siyasi ahlakin demokratik yanının savunulması için kendimizi feda etmesini bilmeliyiz. Aydın olmanın ve demokrat olmanın kıstası budur.

Bu sayfada yazılarımı okuyanlar beni bir ZAZACİ olarak bilirler. Böyle bilmeleri bana bir onurdur. Bu onuru bir ZAZA olarak his etmemden daha şerefli ne olabilir. ZAZACİ olan bir tek bende olabilirim, bu dünyanın kitanın en cahili olduğum anlamina gelmiyor. Bunu görevimi ZAZA adina verdığım ustun değerden dolayı yapıyorum ve halkıma karşı sorumlulugum geregi yapıyorum. Bana ajan denilmesi, hain denilmesi beni zere kadar ilgilendirmiyor.

Bir olan ZAZACİ sayisi bugün yapılan bir geceye 3000 kişiyi toparlayabiliyor.
Bu bir adım ve kazanctir. İhanetcilerin ve ajanların adresleri bellidir. Bunu bulamayacak kadar cahil olan guruhlara, derslerini ögrenmelerini salık veriyorum. Kendi ajanlarını ihanetcilerini bulamayanları ZAZALARIN kapılarından uzak durmaya ve ajanlarını kendi aralarında aramalarının daha saglıklıca olacagini belirtmek istiyorum.

Burada veya diğer forumlarda ZAZACİ arkadaslarımıza yapılan her şahsi saldırıyıda kişisel olarak ele almıyorum. Kişi bazında yapılan saldırıların temelinde dostlarımızin izole edilmesinin tertipleridir. Kişiliklerine yapılan her saldırı SİYASİ AMACLIDIR VE KASİTLIDIR. Bu bilerek planli bir şekilde yapılmaktadır. Ardinda kimlerin olduğu hiçte sorunumuz değil.

Her ZAZA kardesimiz, canımız, bilegimiz ve yüreğimizdir. Bu yürek öyle kolay kolay kirilmaz. Bu yürek ne cefaları yuklendi, ne aciları ates cemberlerinde eriti. Bu yürek ne ırkçı nede kendi halkının dusmani olabilir. Bu yürek alahina kadar vatanını seven bakire, duvaklıbir gelindir.

Yaratılan yeni tarih, köle ruhunu yıkacaktır. Şüpheniz olmasın

Tarihi değişim, her ne kadar sosyal yapıyi etkiliyorsada, toplumun var olan genel yapısını felce uğratmıyor.

Toplumsal değerlerini yitirmiş toplumlarda, gerileme ve dejerenere olma tehlikesi en yuksek katındadır. Buna dur demek elbeteki o toplumun yetistirmiş olduğu aydınlarıdır. Zaza aydınları eger bir sesizlik içindeyse veya cılız olan bir haykırışı bugün gerçekleştiriyorsa bunun ardında yatan bazı tarihi olaylar vardır. Zaza aydınları, idolojik yöntemelerle kendi öz kimliğinden, ulusal bazı olan dilinden uzaklastırıldiysa bu onun değil, ideolojik değişimlerin yaratıgi bir faciyadır. Bunun faturasını Zaza aydınlarına ve illeri gelenlerine yuklemek, çalışmakta olan makinayi, bir seyler yaratmak isteyen potansiyelimizide baltalar. Böylesi bir gelişme biz ZAZALARA ne sağlar? Diye biraz düşünmek gerekir.

Zaza toplumu ve halki olarak bir dile ve var olan bir tarihe sahibiz. Bunu kanitlamak ve savunmaya gecmek, bizi gerileyecegi gibi, saldırgan milliyetçi, inkarci, sövenist guclerin saldırısini artirmasınada yarar. Bu sebepten dolayı ZAZALARIN var gucuyle, kimliğine, tarihine ve çalışma surduren her neferine (kendini nasıl gördüğünu bir yana bırakarak) sahip çıkmak ve savunmak her ZAZANİN yapacağı ve yapmak zorunda olduğu tarihi görevidir.

Şahsen, ZAZACA yazan (yazarlar ve dergileri bu sınıfa dahil ediyorum)ve ZAZA diline şu veya bu şekilde destegini sunan her kişiliği savunmak, her ZAZANİN görevi olmalıdır.

Tarihte ideolojik çelişkilerin neler yaratıgini hala unutmuş değiliz. Zaman çelişkileri yaratmak değil, yitme ve yok olma tehlikesini yaşayan güzelim ZAZA dilimize sahip çıkma dönemidir. Dönemi ve zamanını ayarlamayan toplumlar, tarih sahnesinden silinip yok olmuşlardır. Tarihten ve kendi halk gerceğinden uzaklaşmak nasılki kimliksizliği, ulusların kapılarına, sınırlarına dayatiyorsa bunu değiştirmekte o ulusun fertlerinin yüküdür ve bu yuku taşımak seve seve yapılmalıdır.

Kendinden tarihinden habersiz halkların sonu tarihten silinmektir. Tarihi hataları anlayip, yenilenmek bizim tarihi görevimizdir. Biz ZAZALAR variz ve bunu birkac geri kalmış-milliyetçi, cahil-söven, kimlik bunalimi yaşayan capulcu takimi anlayamaz.

ZAZALAR tarihi bir gerçektir. ZAZAİSTAN o coğrafyaya ZAZALARIN verdigi isimdir. Bizden tarihi kaynakları soranlara, kendi tarihlerini nasıl araştırmislarsa ve tarihi nasıl carptırmışlarsa gidip orada aramalarını salık vermeliyiz. Silinmis yok olmuş bir tarih yoktur. Biz ZAZALAR olarak, var olan yazıli tarihten söz ediyoruz. Yazıli tarih, ayna değil, kanittir. Bu kaniti gun isigina yansitmak, sunmakta biz ZAZALARIN görevidir.

Dostlar, buyrun ZAZA ulusunun sınırlarını ve coğrafyasını tartışalım. Buyrun Halkımızın güzel geleceğini, insanlarımızla olan güzelim bağları tartışalım. Buyrun, her ZAZAYA nasıl sahip çıkarız onu tartışalım. ZAZALARIN birliği hepimizin birliği ve gücüdür. İnsan olamanın kıstası budur. Sövenizim tarihte hep var olmuştur ve husrana ugramıştır. Satilmislar hep var olmuştur, silinmiştir. Tarih bizim okulumuz, bizde tarihin ögrencileriyiz.

Politik polemik yaratan düşüncelerin taratisildigi ortamları hep bilinçli olarak, görmemezlikten geldim. Çünkü politik tartışmaların yogunlastigi ve kısır dengine dönüştugu meydanların, politik ayrılıkları daha derinleştirdigi kanisindayım. Böyle düşünüyorum. –70’li –80’li yılların politika rüzgarının bize gösterdigi bir sey vardır, o da polemikler uzlastirici değil, ayrılıkların derinlesmesine yardımci olan motor bir güçtür. Yani ayrılıkları ve uzlaşmazlikları alabildigine derinleştirir. Yani siyasi çelişkiler, bir halkın farklilikları olarak önplana cikar. Zaten benim ayrılıkları derinleştiren siyasi çıkmazin fahiseliğinden kacmamin sebeplerinden biride budur. Bizim ilgilenmemiz gereken olayların en basinda suan gelen, kanimca; Turkiye’de esen demokrasi rüzgarıni daha nekadar etkileyebiliriz ve Zazacanın okul, medya diline, nasıl daha hızlı kazandirabilirizleri düşünmemiz gerekirken. Farklilikları önplana çıkarmaya bir anlam veremiyorum. Hepimizin ortak değeri olan halkımızın dilinden, kültüründen daha önemli ne olabilir? Tarihine ait çalışmalar yapliması gerekirken, sürdürülen bu tartışmaların sadece çalışmaları engelemeye dönüktur. Polemikler ve politik tartışmalar verecegi zararları umut ederim Kurt ve Turk solunda görduk. Bugun Zazalarında böyle bir ayrılık yaşaması mı gerekiyor? Unutmayın ki bu ayrılıklar insanları karşı-karşıya getrimekle kalmayıp, Turkiye’de azinlikalrin alacagi haklardan Zazaların icçelişkileri yüzünden, Zazalar yine arka kapıdan giris izni isteyecek. Dikkatınizi cekmek istedığım konu surdurmekte olduğumuz her turlu çalışmalar siyasi timsahlarımız yüzünden baltalanacak. Acaba bu bilinçlimi yapıliyor? duylarını içimden silemiyorum

Kişinin aynası kulandığı dil ve ahlaki yapısıdır. Ahlaki değerlerden ve bilimin gerçekliğinden uzak olanlar kendilerini bu aynada bulamayınca saldırganlaşırlar ve hircinlaşırlar. Geri kalmış, sosyal yapılanmasıni tamamlayamamis toplumlarda kişilik arayisi nedense kufur kültürünü iyi benimsemi hastalıklı, narsist, bencil beyinlerde yerini bulur. Bu beyinler tartışmaya açık olmadıkları gibi, söylenen her veriyi kendilerine yapılmış bir saldırı olarak algilarlar. Bu gibi bireylerle bilimsel tartışmalar yapılamayacagi gibi, bu yapıya sahip kişilik krizi yaşayanlarlada tartışma sonuc vermez. Kultur seviyesi dusuktur kufure sarilir buda tartışma değil, karalamadır. Bu karalamada cadi kazanında fesad-i kultur uretmedir.

Kişiler kendilerni tikamis oldukları hücrelerden ve zindanlardan kurtaramıyorlarsa, bırakin orada kalsinlar. Çünkü bu kişilikler yenilenmiyecekleri gibi, seki değer yargılarınada sıkı sıkısina bağlıdirlar. Bu kişinin gelişimi ve almış olduğu halkının öz değer yargıları ile bagdastir. Kişi özgurlugu aradikca, özgurum dedikce özgurlesemiyor. Kişi yenilendikce bilmi ve gerçekelri kabulendikce özgurlesebiliyor (tabii zgurlugunde bir bedeli var) özgur olan zihinlerle, narsist olmayan zihinlerle tartışmak kişiyi aydınlatir ve kişiyi bilimsel değer yargılarının gerçekligiyle karşı karşıya getirir ve kişi sosyal değerlerini bu gerçeklerle percinledigi an, özgurdur. Tartisma örun vermiştir ve tartışmaya katilan kişi olarak biz, bu tartışmadan değer yargılarımız yenileyerek memnun bir haliyle tartıştigimiz yeni ksinin elini turtarak, dost olarak tartışmayı zevkinde bırakarak terederiz. Ama, bu son dönemlerde gördüğüm bazı yazılar bana..abooo…dedirtti.

Zazalar arasinda yapılan her çalışma ve zaza halkının demokratik haklarının savunulması için atilan her adım desteklenmeli ve adım atan dostlarımızada her turlu yardım eli uzatılmalıdır. Zaza sorunu, tüm Zazaların acil cözulmesi gereken sorunudur.

Acilarımız, sevgimiz, inancimiz, hasretimiz ve söyledığımız turkuler hep aynı. Agzimiz var dilimiz yok, ama konuştugumuz askimiz ZAZA dili var ya... benim yaşamima bugün, yasdığım bu son saatlerime sevinc veren ve aydınlatan, zihnimi cehnemin atesinden uygarligin temeli olan kimliğime sahip cikişima erdiren işte hep bu sevdadır. Bu sevda artık kar altında değil.

Her düşünceyi ve öneriyi kabul etmek zorunda değiliz. Her kişi veya kurum demokratik haklarını kulanarak illeri bazı düşünceler surer. Bu düşünceler elbetteki tartışmak içindir. İlleri surulen bu önerileride bizler kendi yargılama suzgecimizden geçirdikten sonra yanitlarız.

Zaza kurumlarının ve aydınlarının attigi her adımi ciddiye almamız gerekir kanisindayım. Dostlarımızi destekleyip önerileri daha olumlu bir hale getirmek bence daha sağlıklıcadır

Her halk nasıl ki kendi kimliğine sahip çıkmanın mücadelesini ve onurunu üstleniyorsa, biz zazalarında bugün yaptığı budur. Yani onurumuza ve sehitlerimize sahip çıkmak elbetteki vazifemiz. Bu konuda çalışmaları üstlenen her dostümuzun yanliz olmadığı belirtmek istiyorum. Calismaların geldigi ve yetistigi konum bizim yıllardır amacladığımız noktadır. Görevi üstlenen her dostümuza sahhip çıkmak aynı zamanda verdığımız mücadeleye sahip çıkmakla es anlamlıdır.

Tarihi yeniden okuyun, ders cikarin...Ögrenin ve insan olmaya çalışin. İnsan olmakla kendinizi ve kisíliğinizi bulursunuz. Tum insanliga olduğu gibi, kendi halkınızada yararsınız. Zazaların kendilerini ZAZA görmesi kimseyi rahatsiz etmemeli, aslinda bu dili konuşan herkesi sevindirmesi gerekir. Kişi kendi kimliğini tanıdikca diğer halklarıda tanır ve sayar. Zazaları ayri kutuplaşmalara itmek yerine birleştirmegi üstlenen her ksi atigi adımdan dolayı ustunlesir, guclenir ve kendi kimliğini bulur. Bu şekliyle kişi, ksiliğini arama bunalimindan kurtulmuş olur. Kimli krizi sona erer. Çünkü kimlik krizi hala göndemimizi mesgul eden tartışmalardan biri. Yeni isim bulma edebiyatına devam edecege beziyoruz malesef…

Tarihi eylemler objektiftir. Yazılanlar subjektiftir. Tarihi kimin yazdigi ve kimin yorumladigi (eger politik ve ideolojik cikarlar sözkonusu değilse) tarihin seyrini tarihçinin istegi dogurltusunda hareket etmeye başlar ve işte orada tarihin subjektifliğini görmeye başlarız. Bunada zaten tarihi gerçek diyemeyiz. Tarihin araştırilması ve tarihin yorumlanmasıni, kendi acimdan tarihçilerin sirtina yuklemeyi uygun buluyorum. Herkesin kendisini, kendisini olgun ve pişmiş bulduğu alanlarda uzmanlastirması gerekirliliğine olan inancimi buraya aktarmak istiyorum. Tarih okumak ve tarihi yorumlamak, kişiyi tarihçi yapmadığı gibi uzmanda yapmıyor. Bu gelişmeleri bildığımden "yuzlerce karpuzu bir koltuga" yerleştirme gibi bir hastalıktanda uzak durmaya cabaliyorum. Kötü politika yoktur. Kötü politikaci vardır. Kötü tarih yoktur. Kötü tarihçi vardır. Kelimelerle, hecelemelerle tarihi yazamayacağımız gibi, zaman kaybini yaratıriz. Ki bu halkımiz açısından ve yeni nesille ulaşmamız açısından bir faciadır. Tarihle ilgisi olan ZAZALARIN tarihi araştırması ve tarihi olayları gerçekleriyle gün ışığına çıkarması kadar güzel ve aydınlık bir sey olamaz. Tabii ben bir okuyucu olarak, kendi tarih bilgimle yazılan tarihi süzgeçten geçirdikten sonra, beni aydınlatacak konuları ayıklayıp kendime saklar ve yazarina teşekürlerimi bildiririm. Bu bana yetiyor.

Sayginin, kisnin hak ve özgurluklere verdigi değerlerde aranması gerekir. Kişi aydınlandikca, kişi kimliğini buldukca, kişi sınıfsal ve toplumsal değerlerinin verdigi anlami anladikca olgunlaşır. Olgunluk erdem olayidir. Olgunluk kişinin yönlendirilmesini engeleyen en temel organdir. Bu kurumlaşmadır. Böylesi kurumlaşmaya, ben bir ZAZA olarak tüm Zazaların acil ihtiyaçi var diyorum. Ben zazacıyım ve aynı zamanda kendisini Zaza görmeyen ve diline Zazaca diyen herkesin kendinizi ifade şeklinide saygıyla karşıliyorum. Halkımızın aynı dili konuşan insanlarımızin kimliklerine vermiş olduğu değeride önemsiyorum. Önemlidir. Bu bizim kendi halkımizla kısır-döngü bir mücadeleye girmemizi gerektirmiyor. Aksine birbirimizden ögrenecegimiz bir çok seyin varligindan bizi haberdar eder. Bizi geliştirir. İnsan geliştikce yeniden olgunlaşır. Bilimin ufkunu tunelden değil bir dağin eteginden dünyayi bize izletir. Bunu görmek yenilenmedir. TUM ZAZALAR YENİLENMEYENE KADAR, TUM ZAZALAR SAFAGİN RENGİNİ BOYAMAYANA KADAR özgur olamayız. Tum ZAZALARIN aydınlanması tüm ZAZA aydınlarının görevidir. Bunu halkımiza olan kutsal görevimizden dolayı yapmak zorundayiz. Zorundayiz diyorum. Çünkü özkimliğine, diline, halkına, her sınıftan toplumsal yapılanmasına sahip çıkan aydın gerçekleri söyledikce ve haykirdikca aydın olabiliyor. Aydın olmak, kişilerin yaptığı dobralığı, hatayı yorumlamayandir ve bunu kitlenin yorumlamasına bırakandır.

Halkima olan saygım, halkımin var olan değerleridir. Gurupların veya kişilerin beni hangi gözlukle gördüğü değil, hangi gözle okuduğudur. Kişiler eger saygı bekliyorsa, saygı göstermesinide bilmelidirler. Zaza siyaset aranesinda var olan narsizime son vermenin zamani gelmiştir.

Her kesi sevmek ve saymak zorunda da değiliz. Kişi olarak kendi dengimizde olan insanlarla ilişki ağımızı yaratıyoruz. Bu ilişki ağı verdiğimiz değerin aynasıdır. Her insan kendisini, kendisi aynasında göremez ve bulamaz.

Konuyu uzatmadan...Herkes tarihi bilgilerini yazsın, bu beni olduğu kadar tüm zazalarıda sevindirecektir. Tarihle ilgili herkes bildiğini yazsın, tabii kaynak vererek, bu okuyucuyu sevindirecektir. Bende bir okuyucu olarak çok sevinecegim. Ama, ara-sıra biri cikar sizin düşüncelerinizi begenmeye bilir...kimse buna zorunluda değildir. Eğer kişilerin hak ve hurriyetine saygımiz varsa insanların yazdıklarına saygıda göstermesek verdigi emegi hiç olmasa gözardi etmeyelim!!!

Son sözum ve bir sorum olacak, bugün ülkede dilimize dönük ve halkımızın sahip olduğu aynı dinin mesheplerine bağlı evlatlarıyla nasıl çalışabiliriz? Halkımızın tarihi yanlışlarını bugün nasıl duzelte bilirz? Tum toplumlarda nasıl ki farkli düşünceler ve ayrılıklar vardır. Biz ayrılıkları değil ortak değerlerimi bulmalıyız. Bence bu böyle olmalı

Uzun bir dönemdir yazma imkanına sahip değildim. Aranıza yeniden dönmekten sevinç duyuyorum. Herkese dostça ve Zazacı selamlar. Halkımıza ve Zazacılara düşman olanların biraz daha kızmalarını ve sinirlenmelerini istediğimden. Onlara bir mesaj gönderiyorum. Size selam YOK.

Konu: Avrupada hava durumu. Soğuklar Avrupa'nın dört bir yanını sardı. Yollar kapalı, soğuklar insanın cigerini sükecek bir hal almış durumda. Avrupa toplumunun yaratmış olduğu alt-yapı soğuklar karşısında EURO'nun devreye girmesiyle dengesini yitirmişe benziyor. Avrupalı herşeye rağmen bu dengeyi yüz yılların vermiş olduğu demokrasi ve alt-yapı kültür birikiminin vermiş olduğu avatajla gidereceğe benziyor.

Ama Ortadoğunun çarpık politik ve cılız ekonomi kültüründen gelen "ekonomistler, yazarlar, bilim adamları ve politikacılar" bu facianın karşısında devrim ilan etmiş bulunmaktalar. Bu devrim süreci Zazacı karşıtı herkese şunu demekte; "-Evinizde oturun internetin başına geçin ve internet aracılığıyla Zazacı MİT'lerin avına çıkın." Demiş. Bu vesileyle hem "devrimciliklerinden" ve hemde "demokratlıklarından" almış oldukları güç ve mesafe ile, internet yolu ile en başta MİT olmak üzere diğer dünya istihbarat örgütlerin infermasyonlarla besleyerek, Zazacı yayılmanın Avrupa'ya ve dünya halklarına en önemliside Türkiye'ye getireceği zararlar konusunda bilgi sunmaktadırlar. Tabii bu şekilde hem MİT'i, hemde provaksiyona hazır bir durumda bekleyen kel-avanak (aynak, bu kelimeyi bilerek yazmadım) sürüsünü seferber etmek gibi bir amaç gütmektedirler. Ajanlık, infarmatörlük ve maşsız provaktörlük size mübarek olsun. Tepe tepe kulanın. Yaptığınız atalarınızın size emanettidir, zaten ajanlık, provaktörlük yapmasanız atalarınızın, ecdadınızın kemikleri sızlar.

Aslında anlamı hiç bir ifade etmeyen bazı çirkin seviyesiz saldırılara cevap vermek bile insanın ne seviyesiz ve ne anlamsız kişiliklerle muhatab olduğuna bir belgedir. Neden mi? Nedeni sürekli yazılan eski çamur felsefesine yenilikçi bir çamur felsefesinin eklenmemesi. Bilim adamları bile buldukları icatları yeniden tekrarlamamaktadırlar. Ne hikmetse Zazacıların ajanlığını, her yeni yetme yeniden, yeni bir teori keşif etmiş gibi avazı çıktığı kadar ciyaklamakta. Ciyaklayın! Sizi mükafatlandıracak atalarınızın işverenleri.

Sayın Diyar, sizin Ahmet Fırat olduğunuzu bilmiyordum. Buradaki infarmatör ve ihbarcılar aracılığyla öğrenmiş oldum. Bunu yazdım diye burada bazıları bazı yorumlar yapacaktır ve şöylede diyeceklerdir; "-Bunlar birbirlerini tanıyorlar ve burada taktik yapıyorlar. Ne yaparsak yapalım, ne dersek diyelim akıl hastalarının analizleri onlar için hep bağlayıcı yarğılayıcı olacak. Sizi yarğılamak gerekiyorsa bunun muhattabı Zazacılardır. Kendi adıma size şu güveni verebilirim; Sizi yarğılamak gibi bir amacım yok ve de olmayacak. Burada size yazmak bile, size dost, deza, bıra demek bile "MİT avcıları" için bir malzeme olacak. Bana zaten MİT dediklerinden ve bu kelimeye yabancı olmadığımdan, size yazıyor ve diyorum yanlız değilsiniz. Kölenin ciyaklamasına gelince atalarının işverenlerine olan bağlılığının bir eseridir. Doğru yoldasınız ve dünyada en kutsal görev olan kendi kimliğinize sahip çıkmaktasınız. Bundan daha üstün ne olabilir. Zazanın Ağasıda, işçiside, alevi-sunniside, hırsızı ve hayat kadınıda bizimdir. Zaza sevdasının her yiğit savaşçısının atan yüreği, benim yüreğimdir. Bu yüreği her ne pahasına olursa olsun savunmakta benim görevimdir. Şiddetse, şiddete amena.

Buradan tüm Zazacı ve Zaza savaşçısı dostüma sesleniyorum. Zazaları değerlendirirken bir Zaza gözüyle olaya bakın. Ve kendi adıma şunu buradan haykırıyorum. Başı darda olan tüm Zaza dostlarım. Avrupa'nın, Zazaistan'ın ve Avrupa'nın neresinde olursanız olun, başınız darda olduğunda, Zazaistan aşkına yemin ediyorum yanınızda olacağım. İşimi ve her şeyimi bırakarak. Halkıma bir fedai gerekiyorsa o da benim.

Bundan önceki yazılarımı okuyan varsa kimseye saldırmadığım bilinir. Bunu en iyi bilende elbetteki Webmaster dostümuzdur. Buradan sayın webmasterede diyeceklerim olacak. Sayın Webmaster, diğer forumlarda yeteri derecede dostlarımıza küfürler savrulmakta. Ama bu forumda, yani Zazaların formunda buna izin vermemeniz ve küfür içeren yazıların, ihbar niteliği taşıyan yazıların buradan kaldırılması kanımca demokratça olacak ve bu yazıların bu forumdan çıkarılması demokratsızlık anlamınada gelmiyor.

Yazıma küfürle karşılık vermek ve şahsıma hakaret etmek isteyenlere bir önerim var. Bu yazıya küfür savurmanıza gerek yok. Aşağıda mail adresimi yazacağım, bir mail gönderirsiniz istediğiniz yere gelmeye ve sizlerle görüşmeye varım. Can pazarında, canın kıymeti olmaz...

Evet Zazacılar nasıl dergi çıkarıyorlar, bunları nasıl postalıyorlar, kim destekliyor, kim yazıyor, yazarların asıl adları ne, adresleri, mailleri, telefon numaraları v.s v.s Yav bu Zazaların nasıl dergi yayınlaması, kitap çıkarması basım ve yayın işleri bu Kürt nasyonalistlerine mi kaldı?

Fıransa kürt enstitüsünün Fıransa hükmetinden, İsveç kürt federasyonunun İsveç Kültür Bakanlığından, Avrupada çıkan yüzlerce kürt dergilerinin Avrupa'nın değişik kültür bakanlıklarından aldıkları paralar ve isterseniz sadece İsveç ve Norveç Kültür Bakanlıklarının her yıl verdiği tutarı buraya çıkarabilirim (çünkü bu bilgiler internetlerde mevcut). Bundan bir kaç yıl önce İsveç'in tatınmış gazetelerinden Aftonbladet ve Dagens Nyheter İsveç Kültür Bakanlığının M.B ve O.K'nın gazete çıkarmak için yaptığı başvuruya olumlu cevap vermesiyle bir milyon İsveç kronu O.K'nın hesabına yatırlır. Buna gücenen M.B İsveç Kültür Bakanlığının vermiş olduğu bir milyon kronunun O.K tarafından gasp edildiğini illeri sürerek İsveç Kültür Bakanlığının bu parayı geri almasını sağlar. Bu sadece binlerce konudan biri. Ya mafiya babalarının yaptığı ekonomik yardımlar. Bunların hesabını sormak biz Zazalara düşmediği gibi, Zazalarada hesap sormak kimsenin haddi değildir. Hele Zazacı dostların kendilerini savunmaya geçmesine bir anlam veremiyorum. Sizden hesap soranlara şunu demeniz yerinde olacak; "-Kim oluyorsunuzda biz size hesap vereceğiz. Cehnemin dibine kadar yolunuz var. Bulabildiğiniz en büyük taşıda başınıza çalın."

Birgün iki arkadaştan biri olan A arkadaşı B'ye şunu der;
"-Benim annem diyorki senin annen kötü yollara düşmüş."
B'de hemen sorar;
"-Senin annen nereden biliyor?" A yanıtlar;
"-Benim annem senin anneni genelevinde görmüş."
B dayanamaz ve sorar;
"-Sordunmu senin annenin orada işi neymiş."

-Zazacılar MİT'tir.
-Yok değildir.
-Zazacılar MİT'in yardımıyla gazete, dergi ve kitap çıkarıyorlar. -Yok Zazacılar kendi imkanları ile çıkarıyorlar.
-Hayır
-Evet.
-Hayır.
-Evet.
-Hayır.
-Siz.
-Kim?
-Siz Zazacılar.
-Yok siz nasyonalist kürtler ajansınız.
-Hayır bizde ajan yok, sizde var.
-Ya Apo, ya 85 bin korucu?
-Size kalmamış. Bu biz kürtlerin sorunu siz Zazacıların sorunu değil. Ajanıda MİT'ide bizimdir ve sizi ilgilendirmez. Bu, benim tanık olduğum bir tartışmaydı. Son sözleri sarf eden zatta tanınmış bir kürt. Herkes kendi kapısının önünü bir temizleyebilse, sidik yarışına bir son vermek çok kolay olacak.

Son sözüm; Avrupa'da hava durumları vahim. Soğuklar bazılarının beyinlerini sulandırmışa benziyor. Bilmem içinizde tomatez veya karpuzu buzluğa veya kara gömeniniz olmuş mu? Buzluğa veya karlı havada kara bırakılan tometez ve karpuz cıvıklaşır. Ajan, MİT sözleride cıvık cıvık cıvıklaştı. Artık eski effektini (gücünü) yitirdi. Ebubekir Pamukçu'ya karşı yürütülen kampanyada yuttu.... Serokların, aşiret ağalarının, entellektüellerin bülbülleştiği bir dünyada, Kopiya makinaları ile yayın çıkaran Zazacılar ajan oldular tew tew tew... Birde Kürde ajanlık yapan iyi, Türke ajanlık yapan kötü. Bu yapmacık mantığının kendisi kötü....

06. Aralık 2004
http://f25.parsimony.net/forum62148/messages/19941.htm

Türkiye'de süren demokratik çalışmalar, cezaevleri, siyasi yenilenmeler, savaş ve sonuçları biz Avrupa'da yaşıyanları hep yakından ilgilendirdi. Zaten ilgilendirmemiş olması çok anormal olurdu.

Biz Avrupa'da yaşıyan Zaza, Kürt, Asuri ve Türk kökenli kendine aydınım, demokratım, insanlığı seven biriyim diyen herkes tarafından hasretle beklenilen toplantılar olurdu yapılacak olan her demokratik toplantıyı hasretle ne zaman düzenlenecek diye hep beklerdik. Bu toplantılarda insanlar bir araya gelir dertleşir, hasret giderir ve güzelim sohbetler yakalarlardı. Hele hele bu toplantıların konusu; -Türkiye'ye demokrasiyi tüm kurum ve kuruluşlara nasıl getirebiliriz, Türkiye'de yaşanılan ekonomik ve demokratik facianın önünü nasıl alabiliriz ve bir değişim gerekiyorsa bu değişimde rolümüz ne olacak ve nasıl bu değişimi yakalayacağız? düşüncesine sahip olan herkes böylesi güzelim toplantılara koşarak katılım sağlarlardı.

En önemlisi; eğer toplantı, açık oturum veya konferans Türkiye'den gelen aktif bir Zaza, Kürt veya Türkidiyse konunun, toplantının anlamı dahada zenginleşiyordu. Buna örnek Tükiye'den bir kaç kes parlemento üyeleri, avukat gurupları, yazarlar ve insan hakları derneği yüneticilerinin iştirağı yapılan toplantıları hep zenginleştiridi.

Bu toplantılarda sorular sorulur, bilgiler alınırdı. Türkiye'ye 10 ile 21 yıldır gidemeyen binlerce siyasi ve ekonomik nedenlerden dolayı mültecileşmiş insanımızın ortak bir platforumda din, ırk ideolojik ayrılıkları gözetmeden bir araya gelmesi kadar güzel bir film sahnesi olamazdı.

Yıl 1995, ülkede süren sıcak savaş, "faili meçhul" cinayetler, kurulan yeni yasal partiler, insan hakları derneklerinin infermasyon içerikli toplantıları derken, 1995'nın yaz aylarında Türkiye'de kurulan yeni bir Kürt partisinin haberleri geldi. Bu partinin programı ve yapısı hakkında infermasyon basına dağıtıldı ve ardından demokratik vede basına açık bir toplantının yapılacağı haberleri herkese yetişti. Bende Stockholm'de yaşıyan bir dostüma misafirdim. Dostüm bu toplantıyı kaçırmamız gerektiğini söyledi. Toplantı evine yakın bir yerde yapılıyordu. Gitmeyi çok istiyordum. Çünkü Türkiye'den gelen bu konuşmacı yeni kurulmuş olan ve Avrupa'da ki Kürtlerinde desteğini arıyan Kürt partisi DDP'nin başkanı Refik Karakoç (kendisi Egil'li Zazadır) idi.

Dostümla evinden çıkmaya karar vermiştik ve telefonu çalınca dönüp yanıt verdi (hala moderin çağın cep telefonlarından nasibimizi almamıştık) arayan Türkiye'de 1970'li yıllarda tanınmış bir Türk solcusuydu. Dostümla birlikte gitmeyi istiyordu. Bu şahsın ismini bazı kitaplarda okumuşluğum vardı. Dostüm görüşme yerini kararlaştırınca evden çıktık. Ben davet edildiğim dostlarımı görmek için yola çıktım ve dostüm B'de toplantıya birlikte gideceği dostunu almaya gitti. Arabayı sürerken birazda kendime kızgın, dargın bir halde davet edildiğim doslarımın bulunduğu Stockholm'ün dışındaki semte vardım. Arabayı park edip park ücretinide ödedikten sonra dostümun buluduğu kata çıkıp kapısının ziline dokundum. Çocuklarının sesini duydum "-Tı makı, edo akera (Sen açma ben açacağım)" sesinden ufak olduğu anlaşılanı ise; "-Nê edo akera (yok ben açacağım)" Güzelim Zazaca dilimizi her duyduğumda hep duygulanırım. Hele hele bu dili konuşan ufacık ama dünyayı o ufacık yüreğinde taşıyan güzelim Zaza çocukları ise, sevincim üstünde yaşamakta olduğum yerküreye sığmıyor. Bu sevinci güzlerim kapalı bir şekilde, ufacık bir çocuğun hayatında ilk defa eline elmalı şeker almış sevinci gibiydi. Zazaca dili, kulaklarımdaki parsı her zaman bir ustalıkla silmiş ve an an korku yaşıyan yüreğimi ateşle oyun oynayan bir sihirbaz ustalığıyla üstesindn gelmiştir...

Kapı açıldı, çocuklar beni görünce kucağıma atlayıp sarılıp öptüler ve babalarına; "-Kekê kekê, dedo ame (Babab baba, amca geldi)." Çocuklara çokulata ve şekerlerini verdim. Ayakabılarımı tam çıkaracaktım, dostüm T; "-Ayakabılarını çıkarma B'ye gidiyoruz." Başımı salayıp bir göz kırpması ile, "bir şeymi oldu" anlamını verdim. Çocuklarına baktı ve "öyle" dercesine başını saldı.

Arabada konuştuk pekte uzun olamayan yarım saatlik yolumuzu çabuk aştık. Arabayı sentruma park edip kahveye yöneldik. Kahvede B ile birlikte Stockholüm'de B aracılığıyla tanıdığım üç kişi daha oturmuştu. Bunlaradan biri B'ye telefon eden Y'idi. Merhabalaştık kahve alıp masanın yanındaki sandelyelere çöktük. B'ye bakıp;
"-Toplantı ne oldu?" B bana bakıp;
"-Beni toplantıya almadılar."
"-Ben ve Y gidip yer aradık bulamayınca L.B, O.A, M.T, Z.X, S ve birkaçını Suriye'den, Lübnan'dan tanıdığım eski yoldaşlarımın masasına Y'nin ısrarı üstüne gidip oturduk. Oturmamızla birlikte ilk masadan kalkan M.T oldu onu yanlız bırakmayıp ardından kalkan O.A oldu. Suriye ve Lübnan'dan tanıdığım diğer iki eski "yoldaşlarım" kalktı. Geriye sadece Z.X kaldı ve bu "üstün zekalı felsefe profu" Y'ye dönüp şöyle dedi;
-Y kusura bakma, yoldaşlarım senin için kalkmadılar. Yoldaşlarım ajanların ve MİT'in bulundukları masalarda bulunmazlar. Bu bizim siyasi tavrımızdır ve sonra bana dönüp demez mi;
-Sen Kürt değilsin Kürtlerin düzenlemiş olduğu gecelerde, toplantılarda ne işin var? Türkiye'ye MİT'e infermasyon mu göndereceksin? Sen biliyorsun ki biz seni ve senin gibi bölücü Zazaları gecelerimizde istemiyoruz. Tekrar dönüp Y'den özür diledi ve dedi;
-Sayın Y istersen buyur bizim diğer masamıza gel. Y'de Z.X'ya bakıp;
-Olmaz ben B'ye telefon açıp çağırıp birlikte gidelim dedim ve birlikte geldik."
-Hele anlat, sonra ne oldu?
-Kapıdan tam çıkarken M.T'de tivaletten çıkıyordu ve yere tükürüyormuş jesti yaptı. Bu arada olaya tanık olan ve geceyi düzenliyen Özgürlük Yolundan olan bir yönetici yanıma gelip şunları dedi; "-Bu gece bizim gecemiz ve sende bizim misafirimizsin. Ondan dolayı gitmeni istemiyoruz.
Y'ye dönüp baktım ve dostümuzun dediklerini onayladığını gördüm. Anlatılanları anlamadım. "-Nasıl olur?" demedende edemedim.
-Kardeşim şimdi bu konferans basına açık yapılmıyormu? Bunun reklamı bu şekilde yapılmadımı? Basına açık yapılan böyle bir toplantıya MİT'i de gelir iti de gelir. Basına açık değil mi? Kusura bakma Y sana bir sorum olacak, sen Türkiye'den asker kökenli bir Türksün sanada toplantıyı yasak etmediler mi?
-Yok yok aynı B'nin dediği gibi oldu. Hata beni kendi masalarınada davet ettiler. Bende B ile geldiğimi söyledim ve B ile dışarı çıktım.
-Yani sen asker kökenli ve aynı zamanda Türk olduğun halde vede onlar ile siyasi bir geçmişin olmadığı halde böylesi bir toplantıya serbest gidip gelebiliyorsun.
-Gidip gelmiyorum. Kulandığın terim yanlış bir terim. Ben davetiye ile çağrılıyorum. Zaten davet edilmediğim yerlerede gitmem. Bunu tüm Kürt hareketleri ve illeri gelenleri bilirler...

Evet Stockholm'da bulunduğum bu bir haftalık sürede bir kaç olaya ve bazı "eşek şakasınada" tanık oldum. 1995'e kadar hala Kürtçü ama sürekli Zazaca yazan biriydim ve Zazacılık yapan dostlarımada hep sayğım oldu. Bu arkadaşların yaptığını yanlış buldum. Buna sebep verilen mücadelenin parçalanmasını istemememdi. Ama zamanla bunun bölünmeyi değil bir çatı altında herkesin kendi öz kimliğine sahip çıkarak ortak bir platforumun yaratılmasının gerekirliliğine inandım elbette ki bunuda zamanın çarkı içinde iyice anladım, ki buda diyaletkiğin bir kanunu olamalı; insanlar felaketi yaşamayana kadar felaketinde ciddiyetini anlayamıyor.

Bugün bir Zazacıyım ve bunu onurluca hiç bir halkı/azınlığı horlamadan, küçük görmeden yapıyor ve yerine getiriyorum. Tanık olduğum olaylar beni Zaza gerçeğine perçinleştirdi. Bana Zaza-Milliyetçisi diyen oldu. Eğer halkımın diline, kimliğine sahip çıkmak Zaza-Milliyeçiliği ise, bana takılan bu isme ve verilen bu ünvana sahip çıkacağıma ve onu onurluca taşıyacağıma Zaza zevkini yaşıyan yüreğimle onu kirletmeyeceğime tüm Zaza Halkının önünde bana onur, sayğı ve kişilik kazandıran herşey üzerine, Zazaların davet edilmediği, ajan görüldüğü hiç bir toplantıyada ayak basmayacağıma, destek vermeyeceğime and içerim.

Bu yazıma Zerweş Serhad arkadaşın marşını ekliyorum:

Marşa welati
Hayderê Haydırê (Merasim-i)

Qıj u pil ceni u camêrdi têtewr
Werzê ayabê, cêr u cori bıgeyr
Êy mıllet ğo hesyê zey pêl u hewrı
Cêr u cor érd u azminra bıguri

Hayderê hayderê, hayderê hayderê
Hayderê ımbıryan, haydırê İmbaz,
Haydırê millet, haydırê luk bê, ğo bışıdeynê,
Şêlıg qandê malbat u welati.

Serbest u ğo ser bê, ew dest u payi bê
Paşti bıd, wayêr bê ğo hésiyê hadê...
Serdar u serpilê ê ğo bızanê (bıwazê)
Ma zi dem u dewranê ğo vırazê...

Hayderê hayderê, hayderê hayderê
Haydırê İmbıryan, haydırê İmbaz,
Haydırê mıllet, haydırê luk bê, ğo bışdeynê,
Şêlıg qandê malbat u welati...

Şew u roc, şan u şewray ğo bızanê
Rêz u rêç ewı şopa merdımey vajê
Wahd bo, sond wanemım qandê welati,
⁄o ver şam, pırodê, cırodê duz u ware dı...

Hayderê hayderê, ha derê ha derê
Hayderê İmbıryan, haydırê İmbaz,
Hayderê mıllet, haydereê luk bê, ğo bışıdeynê,
Şêlıg qandê malbat u welati...

⁄ayin u bêbeğtira ğo bıpawê
Sêwiy u seykuri qayte u sıtar kı
Hayig u haydarê Dımlistan-i bê,
Êy mıllet, haydarê luk bê ğo bışdeynê,
Şêlıg qandê malbat u welati...

Ma malbat u welatê ğo sinemı (sinenê)
Roşan u şênayiya ğo bıkemı.
Veraver vera cor, rojê ravey şım,
Édeb u édetê, édetê ğo vıni nêkem.

ZazaPress Amor-7, P.22-23

05. Aralık 2001
http://f25.parsimony.net/forum62148/messages/2033.htm

Ben bir Zaza milliyetçisiyim, saçımın bir telinden kesip atığım tırnağa kadar

Faruk İremet

Milliyetçilik, eger diğer halkların inkari ise ırkçılıktır, ırkçılığı sizin gibi bende inkar ediyorum.
Ezilen halkların kimlik kavgası ırkçılık değil ulusal haklarının talebidir.
Bizim milliyetçiliğimiz Başka halkların hak ve hukukunun inkarına dayanmıyor; Tam tersine bizim milliyetçiliğimiz diğer halkların hak ve hukukunuda savunmaya dayaniyor.

Sayin Kalfirat, bu milliyetçilik analayisimiza daha değişik bir isimde verebilirsiniz. Kendi halkının hak ve hukukunu savunmak milliyetçilik ise; biz böylesi bir milliyetçilikten ve milliytetci olmaktan gurur duyuyoruz.

Sayin Kalfirat, hedefimizi şaşırtmaya ugrasan ve gecesini-gunduzunu buna adayan çok dusmanimiz vardır. Ben ZAZA milliyetçisi değilim demekle sonu kendimizi inkar etmeye gidecek kadar manalar ve anlamlar içeren değişiniz ZAZA halkının inkarcilarını sevindirmiştir. Çünkü ihaneti meslek edinmis ve kendisini kölenin kölesi olarak kabul eden sözumona zazalara bir yerde pirim çıkarmaktadır.

Korkma dostüm...Zazaysan elbetteki onun milli davasını savunuyorsun ve bu anlamda ZAZA milliyetçisin. Bundan utanılacak bir sey yoktur. Zaten milliyetçi değilim desende, seni inkar edenler seni milliyetçi olarak tanımlamakta, hata seni dusmani ve sömurgeci guclerin bir ajani olarak görmektedirler. Ben ZAZAYİM demen bile buna yetiyor.

Dusmanlarımızin bizi nasıl görmeleri ve nasıl yorumlamaları önemli değildir. Bizim için önemli olan hedefimizi şaşırmaya çalışan dusmanlarımıza karşı uyanik ve tetikte olmamız önemlidir.

Savaşlar iyi mi? Kötü mü? Sorusunu kendimize sorarasak, kendimizden alacağımız cevap kesinlikle şu şekilde olacaktır; -Savaşlar iyi değildir. Savaşlar kurucu, yapıci değil, yıkıcı ve tahribatcidir.

Dünya tarihinde yapılmış hangi savaşin temelinde, kuruculuk ve yapıcılık
vardır? Savaş, gözyaşları ve kandır. Savaş, yıkılan evler
dağilan yuvalardır. Savaş geleceğin insanın kendi eliyle tahribatidir. Bu tahribati iyi gösterebilecek hiç bir bilimsel, sosyolojik ve piskolojik
kanit yoktur.

Savaşlar, hastalıklı insanlar yaratır. Savaşlar, kiriminalite yaratır. Savaşlar, capulculuk ve "savaş ağalığı/beylikleri" yaratır.Savaşların temelinde sümürgecilik ve asimlasyon yatmaktadır. Kimliksizleştirme, sümürgeciliğin temel dayanağıdır.

Sayin Baran, eger kendimize sosyal yapılanmasıni tamamlamış varlıklar
diyorsak ve kendimizi öyle görüyorsak, o zaman üstümüze düşen bazı tarihi görevler vardır. Kendine, gelecegi görebiliyorum, gelecegi analiz edebiliyorum, tarihin sorumlulugunu sirtimda taşıya bilirim diyen ferdin tarihi, idolojik verilerin bir aynasından değil toplumsal perspektifi göz önüne alaraktan ve yargılayaraktan, yapacağı yorumlarını analiz süzgeçlerinden geçirerekten, açıklamalarını yapmalıdır.

Sizin yaptığınız açıklamalar her ne kadar tarihi simgelemeye çalışiyor ise de, bazı tarihi bilgilerden eksiklik arz etmekte.Tabii ki insanın göruslerinin ardında kasıtlı bir ideolojik maske yoksa. Sizin ABD'de tarih konusunda yaptığınız çalışmaların bana göre daha bilimsel ve bilimsel gerçekleri kucaklayan gerçeklerle tasmali. Bilimi inkar etmek gerçekleri inkar etmekle es anlamlıdır.

Gelelim tarihte gerçekleştirilen soykırım gerçeklerine.1800'li yılların sonlarına doğru ortadoğuda, balkanlarda ve kuzey Afrika ülkelerinde uluslaşma sureci baslamıştir. Uluslaşma süreci, baski altında tutulan, sümürgeleştirilmis ülkelerde büyük bir hizla Osmanlı imparatorluğunun dağilma asamsinda baslamıştır. Osmanlı imparatorlugu elinde var olan sümürgeleri yitirmemek için şiddette basvurmuştur. Umut ederim buraya kadar ki açıklamalarımda düşüncelerimi benimle bölüşmektesiniz. Osmanlı imparatorluğunun dağılması ve elinde tutugu afrika, balkan ve ortadoğu ülkelerinde dış veya iç destekli bir çalışmayı gerektirmiş ve ben bunu ulusal bilinçlenmeye ve özgürlüge olan aska bağlıyorum. Bu gelişmeler demokratik olduğu gibi saygıyla karşılanması gereken bir adımdır. Böylesi adımlar desteklenmeli ve demokrasinin temelini oluşturan adımları bünyesine almalıdır. Ermeni halkına karşı yapılan soykırım, aynı zamanda Zaza, Asuri ve Kürt halkınada yapılmıştır. Ermeni halkına yapılan soykırımı inkar edersek, o zaman Zazalara ve diğer halklara karşı yapılmış soykırımıda inkar ederiz. Bunun tarihi gerçeklerle bir baglkantısı olmadığı gibi, tarihin bilinçli olarak carptırılmasıdir.

Yazımin basinda savaşların yıkıcı olduğunu yapıci olmadığına değindim. Savaşlarda karşılıklı ulusların birbirlerine karşı saldırıları ve yok etme politikaları vardır. Bu politika tasvip edilemez. Osmanlı imparatorluğunun hüküm sürdürdüğü dönemde verilen emirler vardır. O dönemin Pasaları kendi başlarına bu kararları almadilar. Verilen katliam emirleri ülkenin yüneticileri tarafindan verilmiştir. Verilen emirler ve fetvualar sivil halkın bile silahlanmasıni kendisiyle birlikte getirmiştir. İstanbul'da hamaların silahlanip Ermeni dükkanlarını yagma edip sahiplerini öldürmesi gibi.

Bu konudaki kaynaklara benden daha fazla sahip olduğunuza inaniyorum. Bundan
20 yil Kürtlerin varlığı inkar ediliyordu. Bugün agizbirliği edilmiscesine
Zazaların varlığı ve Zaza halkına karşı uygulanan soykırım ve jinosit inkar edilmekte. 700 yıllık bir Anadolu ikamesine sahip Türk halkını ele aldığımızda
yerli halkın nerelere göç ettigini sormak bizim görevimizdir. Ne oldu yerli halka?

Kendi halkımiza istedığımız demokrasiyi ve özgürlügü tüm halklara istemek her demokratın ve demokrasi asigi insanların görevidir. İnsan olmak ve var olan kanuni haklardan, tüm dünya halkalri gibi Zazaların, Ermenilerin, Asurilerin ve Kürtlerinde hakları var.

Dünyayi değiştirmek ve dünyaya özgürlükçü, demokratik bir düzen sağlamak benim olduğu kadar sizinde görevinizdir. Bu görevimizi yerine getirme konusunda ne dersiniz? Herkes görevini yerine getirirse, Türkiya'de cezaevlerinde insanlar aclik grevlerinde ölmezler. Bana kalirsa cezaevlerinde ki ve halen sürmekte olan ölüm orucu bile bir katliamdır. İnsanlığın düşmanıdır. İnsan olmaya ne dersiniz?

Son olarak sunu belirtmek istiyorum. Düşüncelerinize katılmıyorum. Osmanlının tarihi diğer imparatorlukların kirli tarihi gibidir. Hitlerin monologlar ve "Mein Kampf" kitabında sunu dile getirmektedir: "Eğer Türkler 1 milyonun üstünde Ermeni katletme gücüne sahiptilerse, neden ben yahudileri/müsevileri tarihten silemeyecegim." Şuan önümde Hitlerin kitabları bulunmadığından size kelime kelimesine ne dedigini yazamıyorum. Ama, size gerekli düşüncesini aktardığım kanisindayım.

Her sey insanlik için. Tüm güclerimiz anti-demokratik güclerle mücadele için.
İnsanlık onuru baskiyi, iskenceyi ve soykırımları yenecektir. Tarihi birlikte yamaya nedersiniz?

Bı zıwanê maya zi ma şenê vacê: Sina mı

Merdim ci wext bi ziwanêna seno vaco; Sina mi (hézkerdya mi) u seno bi êy ziwanêna bihüwo u vêyveyê xü virazo u seno élaqa rono merdim seno bi êy ziwanêna binusno u ê ziwani seno bikero ziwanêdo akademik. Na gürwe zi gürweyê rosnayox u ê virnayoxan o. Ciyê esto ki gerek ma vira nêkerê, ziwanê ma nê merdo.

Ziwanê ma sarê ma miyan di gürwe yeno. Gerek rosnayox u virnayoxê sarê ma birê pêhet u pêdi kar u bar pare bikirê. Ma nêşenê vinêdi hem sair, hem nustox, hem tarixzanox u hem zi bibê politiqaci. Gerek gürwe u bar nikara pare bo. Ze Zazayê, karo ma yê sifteyini; mabênê xü di gerek ma Zazaki qisey kerdeni bikerê standart. Nusanê xü forman di bikarê Zazaki u peyni ra zi bi qecekanê (domananê, tutanê) xü di bi Zazaki qisey bikerê u ziwanê ina zi bikerê Zazaki.

Embaz M.Élisan ciyê do zaf wes ardo ziwan o zi noyo ki; héme Awrupa di u qanunanê Awrupi di vano ki; "Her sar heqé ci bi ziwanê xü ya qisey u tercüman u mualim (xoca) wastenirê esto". Awrupa di sifte İsvec di Zazay na haqê xü yê insani wasto u Zazaki ze ziwanê do resmi mekteban di yeno misnayeni u tercümaney zi 10 seri ra vêsiyo resmi qebul biyo.
Her Zaza héme welatanê Avwupa di gerek nêy héqanê xü bigêyrê. Nêy wasteni bi qanuna zi pasti gino.

Embaz T.Kalfirat, ez halê Zazaya xirab nê vinena. Zazay nêy cend seran di bi radio, bi pêserokana, bi formana, bi siteyana u bi kitabana héme dinya rê ciyê misna -100 ra ziwanê ma merdifani ra qat qat yeno xeta hiç (sifir). Na zi gamê da girda u werdi niya. Semed nusteyê to sena nêy vaca; "-Ze Zazayênê héme kar u bar di ez amedeya, na ju. Ê didi, gerek ma kar u bar pare bikerê. Ê hirini, gerek ciyë ki ma Awrupayan di vecenê gerek biresê Welat. Welati xeberê sarê ma na güreweyanê ma ra ciniyê. U gerek ma héme Zazayê ê cêr u ê cori pêtepsê u pêrê dosi bidê. Bê dosi u bê mil ma tenyayê u ma do vini bê.

Na münaqaseyê ki sima tiya di akerd seno bıbo éleqeyê do newe mabênê Zazayan di.

Satlık değil hiç bir değere

Faruk İremet

Ben demedim mi, halkıma olan sevdam bambaşka
Öyle kolay pars tutmaz, erimez ve satın alınmaz
Ben bu yüreği atalarımdan ödünç aldım
Ve mirasımdır toprağımın evlatlarına

Dilimin her kelimesi küfürde olsa, nota gibidir
Kulağa hoş gelir, yani nini misali
Ben dilime her zaman aşık oldum
Kara sevdalıya ve gönül yakana okunan seda misali

Bu yürek, Zaza yüreği titandan zırh
Öyle kolay pars tutmaz, erimez ve satın alınmaz
Yoluma döşenen tuzaklar kimin eseri?
Ben ”güneşin çocuğuyum” boyun eğmez tarihin evladıyım
Ben Zazayım, gönlümde şimşekler çakar halay olur
Genç kızların dilinde baldan dilimiz, zılgıt olur
Ve o da satlık değil hiç bir değere.

Kalemimden dökülür hikayesi mısra mısra
Halı desenlerinde, halı saçaklarında renkleri sevdalıların
O engin sevdalar, Zaza gelinlerinin duvaklarındaki sevinç
Ödünç alınan yüreklerde halkının asil destanı
Kimliği beli, soyu beli benim halkımın
Ve o da satlık değil hiç bir değere.

18. Mart 2006
http://f51.parsimony.net/forum204355/messages/3095.htm

Harman yeli

Faruk İremet

Kimi zaman hayat bir çöl olur
yazğısı bozuk kurak bir toprak
kimi zaman yanlızlığımızı güneşte aralayan
bir sevinç müjdecisi

Kucak açarız, kucaklarız iklimlerin en delicesini
yürek, yaşamın çekilmez girdabını deldikçe
yol bulur susuz sevgilerimiz, su tadında
yani yürğimizin ufkunu serinleten
kızların peşmalindeki harman yeli gibi

Ufukları kesilmiş bebeler
eğer yeniden dönerse yaşamın oyununa
parsli kapilarini acarsa umut denen yüreğin
bahceye çıkar güller bahçesine
yüzü güleç yüzü güle güle
yalın ayak umdu ferah

Beklediğimiz fırtınalar aşk fırtınasıdır
Garip, yabancı bir deli, hani benden farksız
Allah aşkına yazdıklarımdan bir kaç kelime anladığınız var mı
Ben yasak aşksız yaşayacak bir adam değlim
Yüreğim her zaman kaçak olmalı, yılanmış şarap
Şarabı en son benimle kim içti biliyormusunuz
Eşim olan gönlümün hırsızı
Ve kaçak olan son aşkım, yüreğimim harman yeli

Gönlün Baltık Denizide olsa çekinmeden yelken açarım
Kanat vururum rüzgarına
Ağaran saçlarımı ıslak teninde yıkarım
gözlerimle okşarım gözlerini
ılık nefesimi kulaklarına tıslarım
alırmısın beni kucağına yar…

Açık penceremden
Siniyor içeri dörtnala vahşileşen arzuların…
Tılsımlıyor gögsüme tomurcuk ter tanelerinle…
Karacadağ’ı uykusuz,
Fırat’ı isyancı, kaçak gecelerin

Evdal Ağa’da yeşeren yaban çiçekleri
Odamdaki çerçevelerde birer resim
Siverek Kalesi altındaki dokumalarda
Zaza kızlarının elleriyle örülmüş
halılarımın arasında yer verdim
senin gibi yaban bir çiçeğe…

Sinende tomurcuklar enginine ermiş
Gözlerim, darısı başınıza,
Çiçeği burnunda vara yoğa karışmaz
Benim gençliğim,her gencin gençliğine benzemedi
Şerrine lânet yüreğimin,
O zaten isyancı olmaktan gayri bir iş bilmedi…

17 şubat 2006
Kaynak: http://www.f51.parsimony.net/forum204355/messages/2791.htm,

kaldırıyorum -izimleri-

Faruk İremet

-l-

Amaçsız yolculuklara,
yorum yok.

Savrulan dalgalar
rüzgara takılır
eser,
gider,
götürür bir gürültüyle
beni,
düşüncelerimin,
                      yutan girdabı.

Umudunu yitirdi,
avcılar…
Vurulmamış henüs,
av.

-ll-

Yenilmeyi
hiç bir zaman
kabul etmedim
hele birilerini yenme
                      projelerinede
mühendislik yapmadım
Ama; şiirle,
sivri idolojilerin yıkamadığı
dünyanın sınırlarını
                      yerinden kaldırıyorum.
Buna sınır tanımaz bir felsefe
diyorum…
Ben deniz,
sınır tanımaz bir şair.

-lll-

korkma
insan kanı değil şişemdeki
sadece ucuz, kırmızı şarap
insan kanına girmedim
bununla ne ellerimi
nede tarihimi kirlettim.
-izimle- başlayıp
-izimle- biten idolojiler
yenildiler.
Ama;
bak,
şiirler söndürüyor
susamış yangın deryasını.
Ve kıracak
yasaklı sınırlarını dünyanın
…kalemimle.

Piya Forumu, 29 Mayis 2006
http://f51.parsimony.net/forum204355/messages/3982.htm

Ruhuma bu kadar işlemeseydi

Meltem meltem leylak kokar, gülen yanakların
Yani dalga dalga eser, her bir yanimdan
Seni bana ödunc bırakarak,
Bir bahar yaşatır, zengin çok renkli safağımda

Yagmurdan alıp sana verdim toprak kokusunu
Canima sinen ova serinliğini,
Sabahin körunde yaylaya çıkan
Bir Zaza gelinin hayat hikayesini
Çünkü sana sunduğum bu doğa güzelliklerinde, ben varım
Ve ülkemi tanıman için, armağanımdır sana
Yaylam, meltemim, leylaklarım ve halkım

Sinirsiz, karsılıksız bir dünya değilmi hep istedığımız
Birlikte yudum yudum içtiğimiz
Ve ruhumuzda temizledığımız karşı karanlıklar
Bu kadar ruhuma işlemeseydi
Sana belkide antalamazdim, sunamazdim, bölüşemezdim
Zazalığımın simgesi olan halkımin tüm renklerini

Yaşamak elbette güzel, anlayan için
yaşamak utanmadan, sıkılmadan ve sormadan nedenini
yani bir yavuklunun beklentilerinde ki yaşadigi özlem
yani denizin ruzgarsiz bir havada yaşadigi durgunluk
yani huzurun sarmas dolas yaşadigi ask dolu sukunet
hani bizi bekleyenleri görup kucakladığımız andaki sevinctir
yaşamak.

Yaşamak hayatın felsefesidir ve ayakta kalmaktır
yaşamak özgurluge anlam verenlerin söruvenidir
yaşamak var olan yasak duvarlarının balyozlarla indrilmesidir
yaşamak yenilenmektir, değiştirmektir, delice sevmektir
hani gecmisi değil bugünu bulmaktır
var olmaktır inadina inat
yaşamak

Gönlün Baltik Denizi de olsa
Cekinmeden yelken açarim
Kanat vururum rüzgarına
Agaran saçlarımı
ıslak teninde yikarim
gözlerimle okşarım gözlerini
ılık nefesimi kulaklarına tislarım
alırmısın beni kucağına yar…

Açık penceremden
Siniyor içeri dörtnala vahşileşen arzuların…
Tilsimliyor gögsüme tomurcuk ter tanelerinle…
Karacadağ’i uykusuz,
Firat’i isyancı,
kaçak gecelerin

Evdal Aga’da yeseren yaban çiçekleri
Odamdaki çerçevelerde birer resim
Siverek Kalesi altındaki dokumalarda
Zaza kizlarının elleriyle örülmüs
halilarımın arasinda yer verdim
senin gibi yaban bir çiçege…

Sinende tomurcuklar enginine ermiş
Gözlerim, darisi basınıza,
Çiçegi burnunda
Vara yoga karışmaz

Benim gençliğim,
Her gencin gençligine benzemedi
serrine lânet yüregimin,
O zaten isyancı olmaktan gayri bir iş bilmedi

Hayatın derinliklerinden bize ulaşan
olgun bir mısra gibiydi bekledığımız yarınlar
yani vurgun yememiş
yani boyun bükmemiş
ve elleriyle umut dağlarını esirgeyen.

Sehvetlendiren renkleriyle önce şafak
sonra can veren tabiatın en gizemli eseri gunes
ve yeniden canlanıyor tüm sesizlikleriyle
Firat’in, Haran’i okşayan nemli parmakları
işte budur yaşam
işte budur hayat
orada dölleniyor bir vatan.

Orada yasiyor duygular
sevdamiz bir şafak
hasretimiz gunes
ve artık beyinlerde hamile
gelecegimizin simgesi olan vatan

Tarihimizin bagrinda bir çiçek açti
bilgisiyle
askiyla
bir bahar çiçegi
mevsimlerimizi kucaklayan.

Koca bir tarihin evlatlarıdır
onu kucaklayan
yabani bir dağ çiçeginde
göz kirpmadan
bayrak sallayan

Ezgisi bir ülke olur, sınırsiz
sınırları dili gibi çalinan
o dil ki, dilimizdir
gönlümüzün sevda ezgisinde

O, bu askin ezgisiydi
söylenmeyeni söyleyen
bir yürekti
bir yaban çiçegi gibi
dağlarımızda
ovalararimizda açan

Kimliğini yitirmiş

Faruk İremet

Mecnuna dönmüşsün
aklın bir karıç havada
inkar felsefesini bırak
sana mi kaldı
Zazanın davası
kendini bilmez
kimliğini yitirmiş
vatansız akıl hocasi.

Başkaldıran halkın
akıl hocaları bol olur
ders başlar
köle hocalar zincir olur
sende ZAZA halkının
egitmenligine soyunan
boynunda
kimliksiz paranga taşıyan
o kölelerden birisin
aynı dilden notaları okusakta
Ben ZAZAYİM sen değil.

Ben ZAZAYİM ZAZA
sende dahil
tüm sahiplerin bunu böyle bile.
Yitirdigin kimliği bende değil
yüreginde ara...

Bir ülke bırakıyorum ardımdan,
bir tarih
bir tarih ki yargılayamasın
ecdadın ezrail olsa.

Şaha kalkan ZAZA yüreğimdir
sönmez
söndüremez
yalan tarihli, tarih kitapların.

Satın alınmış
"iten aç, yılandan çıplak"
elimizden su içmiş
"dost yüzlü, dost gülücüklü" ihanet şebekesi.
ölüm olsa adın ne yazar?

Piya Forımi: http://f51.parsimony.net/forum204355/messages/100.htm (28 aralık 2004)

Gölgesinde yitik kaldığımız uçurumlar
hayatın kendi akordiyonunda
notasını yitirmiş yaslı gecelerdi.

Zazalara giydirilen kara gelinlik
gardiyansız değil
hani nerede
meydanları dolduran
zazaların yanan yüregi?

Bu gönlum
yavuklu
berdel usulu
cellatlar dengesiz cehnem enigi
beni yenermi sanirsınız kimliksiz zebani?

Dilimle,
yüregimle yakarim kara gelinlikleri
Munzurda helalerim kirini
halkımin helali olur kirk tas sudan sonra
köle ruhuna börunmus yitikler .

Bu sevda
bu nikah
bu gelinlik halkım için
ben Zazayım ZAZA…
Gölgeli uçurumlar akordsuz,
yenik bana

"Her bı heryda xü ya fınê kewno lınci"

Faruk İremet

Tı, zerida mina dırbetın
bı çı babeta ray vinenê to ver
bı çı babeta to érdê to ra dur vıznenê
bı çı babeta benê wahêrê érdê to
ma tı héndı fısegê?

Gam bı gam
gamê to reseno
érdanê toyê pay nê biyaye
wucana bıkarı

bı eþqê zerida dırbetina
wucana baxçeyê hézar serana
cayê vılıkan o
welatê to yo.
Dem dem o
no çı dem o?
rayê bıryayê
no çı hal o?
Êyê mezeli aþêynenê
Qandê kam o?

Zerida mına dırbetın
çıçiyo tiyê kewtê þık?
Çıçiyo tiyê terşenê?
Mezeli qandê to zi biro aþêynayenı
"her bı heryda xü ya fınê kewno lınci"

Roc bı roc edo pıroda to sere
héta tı vacê;
ez zeriya
ez bê dırbeta
ez Zazaya
heqdê Zazaya ayet ameya.

ZazaPress amor 7, elun 2001, perı 21

03. Mayis 2002
http://f25.parsimony.net/forum62148/messages/3958.htm

Ez érdê to di
biyê la, rijya yê
biyê gül, akerdê
biyê veng, koyan ra sirqayê
biyê va, mabênê;
meyêr, gozêr, tuyêr, simaqêran ra
ze amnani ravêrdê.

Ez resayê biyê risteyê
tarixê ê Hérani u ê Paloy
fekê Sex Séidê Piraniji ra
vateyê serehewadayeni tirêynayê
mi xü diyê
ez biyê ZAZA.

"Alimê" héme ci hüwayê
-ZAZA kamiyê? Vatê...
La..."alim"!!!
ZAZA, héme tarixê rocawano
mi, meédizni "alim"...
tarixê to mitiribey u kocerey o
érdê welatê ma di
kokê ecdadê to mêymano.

ci wext
ixanet pirodo kêberê ma
o do sekero?
o do canê ma bigiro?
Dêyndarê to niya
ixanet.

Ti bi nameyê embazeya
yenê mi het
destê to gunino
boy ki to ra yeno ixanet o
u tı xayinê...
héta kêy homa

sarê ma
adırê to di nêveseno
o kêfi xayiney
xü rê binimni
tı ne ju welathézkerdoxê zazayê
u ne zi tı zazayênê
tı bazarandi bê qiymet
roteni rê
hadıreyê

Adimi yazdim duvarlara
can pazarinda
beni, benden sorarsan
beni, benden anlarsin
yasa benimle
topraktan ahsap tavanları
orada yetisti besigim
adaklar yuvasinda

vatanım, ana rahmi
pihtilasan kan damlaları
yüreğimin sesi ozanlarımın telinde
gel dokun
paylaş banimle
bu sevda er isi.

15 kasım 2002
http://f25.parsimony.net/forum62148/messages/6896.htm

Ez zana
tirk ra dost nêbeno
tirk qetilê sarê ma yo
tirk di merhémet cinyo
bê wujdano
u barbarê do qetilê héme saran o.

Rosnayeya kameya ma
sewq dana
o ki sarê ma roseno
bi panc qirusa
rotox o
xayin o
u ma ra cirê merhémet cinyo.

Sarê mino sere hewadeye
sere hewada barbari tirka ver
terteleki ame ci ser
tarix di emsalê ci ciniyo.

Tirk dismenê sarê mino
dismenê mino
welatê mi bi postalanê xü yê
leymina
héram kerdo
Tirk dostê mi niyo...
Dostê sarê mi zi nêbeno...

Azmin, bi tijiya zerd biriqêno
érd bi halêna
tilili nê kewt fekê kesi ra
tilili tilili ya
tililiya sarê mina.

Qeceki qirenê
kücey di güley kaykenê
delemey dosnenê
kay kayo
kayê ma yo
zerida qecekan di amnano.

İxanet her wext ameyo vateni u tarix ra qe vini nêbiyo. Labırê ma na qisada ixaneti ra çiçi fam kenê? İxanet çiçi yo? Merdim kêrê, kami rê vano ney ixanetey kerdi? Bi qisedê ixaneti ya piya her wext no qise zi yeno vateni. Vanê no merdim "Ajan o". Ajan biyayeni u ixanet kerdeni zey pê niyê. Hergi jew bi seredê xo ya qiseyêna u ca ca maney danê ifade kerdeni. Yanê maney nê wirna qisan zi zey pê niyê.

İxanet: Bi wastenda xü ya, bi zanayena xirabey kerdeni u bi perana yan zi çiyê do bi qiymeta infermasyono mühim rotena.
Ajan: O ki qandê hêsabdê dewletna kar keno, gürweyoxê istixbarattê a dewleto, oyo.

Laberê di ma di nê wirna qisan kar ardeni bol reheta. Qandê kami beno wa bıbo ma senê kar biyarê u vacê; "-No merdim ajan o, yan ixanetkaro." Labırê kes nêseno vaco; "-Qandê çiçi no merdim ajan, yan xayino." Wexto ki merdim hereketê ra abıriyo, merdim beno xayin, ixanet kerde yan zi ajan. Wexto ki jew fikrê jewi hes nêkeno yan zi fikrê ney nino hesabdê ci hima qülpê nano pa, ci rê iftira keno u vano: -Diqet bikerê o merdim ajano. Merdim bi fikrê do neweya biviciyo sardê xü ver, no fin zi ê bini vanê; -No fikir fikro newe niyo, no taqtikê dewletandê kolonyalistano. Dewletê kolonyalisti wazenê ma parçe kerê. Heger wuni nêbo qandê çiçi nê bi fikrê do newe ya vicênê ma verni. Hereketê ma estê, ma yê di nê hereketan miyan di gürweyenê ê zi senê birê ma miyan di kar bikerê u bigürweyê. Fikirdê wunasinan rê vanê fikrê konservativ/muhafazakar. Yani fikrê xü yê kihani muhafaza kenê. No yeno çi mane? Bêrê ma het. Welatê di sarê miyan di qedemey (sınıflar) estê, nê qedemey qandê xü qandê xürübandê xü u hereketandê xü virazenê. Jew biyayena gürweyoxan (isçi), jew biyayena xocayan/müaliman, xezeteciyan, tixtoran, awukatan, segirtan, wendoxan/telebeyan, sosyalistan, anarsistan, komünistan, nasyonalistan u herwina. Bi no sekla, bi no hesaba sarê welatê beno dewlet. Yani sartê dewlet biyayeni, di nê kêberan ra ravêrdena beno. Zazayan zi newe newe xo diyo, xo sinasnayo u destê xü esto nê çiyan, vinayenê xü akerdê, wasten u vatenê xo estê meydan u newe newe ê yê sareyda xo di, xo diyayeni di benê net u zelal.Tabi no zi bêrisk niyo. Riskê ci çiçi yo? Riskê ci noyo ki, finê ra bibê nasyonalist u ma vero bibê bend. Tabi na nasyonalizmi ma pawitê u zeki ma pawitê wunasin zi bi u vijiyê ma verni. Ze insanêdo Zaza u demokrat wastenê ma lazımo nêbê. Vanê hemver heme kolonyalistan ma bibê, bivijiyê u ma hemver dismen biyayena saran u ê insanan bibê. Lazimo ma pasti bidê heme serehewadayenandê sarandê bindestan u inan heti cay xü bigirê. Ma dismenê nê saran niyê, ma dostê ciyê. Ma xayin niyê, ma verkewtox u virnayoxê (devrimci) u ma bi fikirêdo newe ya xü esto meydan u ma pasti dayoxê sardê xü u sardê xü rê wahêr vijyayoxê. Sosyalist biyayena ma zi vanê esasiyetê çim girotayeni nêbo, esasiyetê çim akerdenda sardê ma bo. Lazimo ma qandê heme vinayenan u fikirandê pêra cabi cayan, zey pê niyan akerdê bê. Nê fikirê wunasini u nê diyayenê akerdey sarê ma ravey benê. Bi vinayisdê xü ya gerek ma bi çimêdo newe ya bewnimı dınyay ra. Vatenandê vengan ra gerek ma xü duri finê. Vatenandê zey xayin u ajaniya. Wato ki Alexander Mekadoni sinoranê xü yê bahdoyênan vineno, bermeno u vano; "Welatê mi nêvarda isqal kerd. Nika ez do kamci welat u erdi isxal kera?." Çim veysaney nêweseya en girda. Merdimê ki wastena ci naya ê merdimi merdimê nêwesiyê. Nêweseya wunasini heqê sarandê binan erzena lingan bin u xo lingan bindi pelçiqnena. Na nêwesey zi di rihdê insanandê narsistan di peyda beno. Yani na nêwesey a "ez" eza gama sifteyêna nêweseyda diktatoreya. Di nê nustedê xü di ez nêwazena heme namanê nêwesey binusna. Merdim o ki nêweseya narsizim ci di esta, o di ê merdimı dı nêweseya sizofreni, nêweseya paranoya u ê bini estê. Dismen kam o? Gerek di no tesbit di heme Zazay jewbê, pasti bidê pê u pê heti ca bigirê. Hetan ki ma dismenanê xü wes nêsinasnê ma nêsenê xetanê kar u bardê xo rast kerê u akerde akerde ray berê. Demo ki ma xetanê ray siyayenda sardê xo zelal nêkerê ma do seranê inan têmiyan kerê u fikirê do nezelal vejimi ci ver. O wext sarê ma do nêzano kamci rayo siro. Sarê Tirkan yan zi sarê sarandê binan dismenê ma niyê, sistem u kerdenê inanê nêwesi, zordarey u zordestey, tahda u zülimê inan dismenê ma yê. Dismenê ma ê merdimê ki, ê rosnayoxê ki, ê hereket u partiyê ki biyayena ma, sareya ma Zazayan inkar kenê ê yê. Ma dismenê saran niyê, ma dismenê bêbextey, çimsurey u ê diktatoreyê. Ma dismenê merdimê ki xü u sarê xü benê rosenê sarna ê inanê. Ma dismenê zurker u inkar kerdoxanê.

Sarê ki pê miyan di heyatê xü domnayo, ê saran pê gan verdayeni kar u gürweyê merdimandê tariyan u ê destandê siyayano. Na politika, politikaya disaran pê verdayeni u pêdi siknayena. Kamê ki dawaya Zazayey kenê, ê merdiman konfaransan ra teber esteni (ê konfaransi qandê heme merdiman u saran akerdeyê), inan pelçiqnayeni u inan rê xeberi dayeni çewto. Politikaya wunasin yarmeteya dewleta Tirkan kena (lazımo merdim insanandê wunasinan ra biterso. Ka ê çiçi yê u karê inan çiçi yo?). Hewna ki çiyanê xiraban dest pey nêkerdo vanê kes verniya ci bigiro. Wexto ki dest pey kero zi mesulê nê çiyan ê merdimê fikir kihani u nasyonalisti mesulê nê çiyanê. Merdimê wunasin qof, peyramendox u fikir kihanê ki politikaya winasini villa kenê u fitneyey fênê disaran miyan ê mesulê nê çiyanê. Ma nê merdimanê wunasinan zaf rind sinasnenê. Wextê ci biro ma do nê merdiman di qonferansandi, kombiyayenan di, veyvan di, sên u sênayan di teshir bikerê u bidê eskera kerdeni. Merdimandê wunasinan rê ma yê nay vanê; "Tehditê sima, ma rayda ma ra nêkenê u duri nêfinenê. Vanê sima na juweri wes bizanê!. Ma nêwazenê nêwesey ma miyan kewo, ma küçan di pê dimi kewê u pê rencide bikerê.

Di çi estê vanê merdim pêra abırno;

1- ê ki vanê; "Nê qandê destê siyay kar kenê" ê wazenê serê nê meselan u rasteya nê meselan bigirê u bidê virakerdeni.
2- ê ki na mesele di nêsenê akerdayenê newey virazê, ê na mesela ra remenê. Na remayena inan zi bizanayena niya, bi nêzaneyenda inan ra yena.

O çiyo ki sikê merdimi anceno noyo; merdimê Kirdasi, Tirki nê, ê ki kokê inan Zazayo u ê bi xü Kirdasan yan zi Tirkan miyandirê, en bolki ê yê yenê ma ser. Qandê ki ê Tikan ra Tirk, Kirdi ra Kird biyê. Merdim xü seni vineno u seni ifade keno, o heqê eyo, ma ey rê çiyê nêvanê. Ema ez wazena tay embazan rê nay vaca; "Sima yê Tirkan, Kirdasan miyan di gürweyenê ma yê sima rê AJANİ, XAYİNİ nêvanê. Qandê ki ma zanê vatena ajan u xayini yena çi mana. Qandê ê embazan objektif, yan zi sübjektif ma nêvanê ê xayini yê. Nê vatenê wunasini gürweyê merdimandê zane u rosnberan niyo. "Embaz u dostê delali" ê vatenê ki sima yê qandê ma vanê, ê vatenan werzanê qandê xü, yanzi dismenandê ma yê goni rijnayoxan rê.

Fasizma C.T (Cumhuriyetê Tirkiye) bi nimite, bi xofey a politika ya xü ya asimlasyoni Zazayan ser u ê sarandê binanê minoritetan ser ramena u ma bi ê sarana piya hemver nê çiyanê u ma yê hemver asimlasyon, qetliyaman bi inana piya xover da u ma yê danê. Ma lejdê inan di zi bi inana bi. Labırê ewro ra tepya do wini nêbo. Sertê ma do bibê u ma do bizanê ka ma do kêya piya bigirweyê. Kamê ki idolojiyê ma, kameya ma, sinasnameyê ma qebul bikerê u ma zey sarandê binan sarê do xoser bivinê, ma do bi inana piya bigirweyê u bi inana piya lejê serkewteni u serbesteyda xo bikerê. Hereketê ki, partiyê ki. sexisê ki serehewadayena ma Zazayan qebul kenê ma bi inana kar u barê sareyda xo ray benê. Jewbi ma bi inana ray nêsinê, qandê ki ferqê inan u ê binan pêra niyabırêno. Çiyo ki serdestiyê ma rê kenê ewro ê yê wazenê ê çiyan ma rê bikerê. Sima bê sima merdimandê wunasinana ray sinê? Rayê ma pê qebul kerdena benê jew, zewbi pêra abırênê. Vanê ê na juweri zi rind bizanê ma nêwazenê u ray nêdanê merdimê ki layiqê insan u insanetey niyê lpnci berzê ma u lejdê ma. Wa ê sirê xo rê karna bikerê. Di nê meqaledê xü di êz wazena taynan hewn ra ayakera u peyhesnayenêda zaf mühimi rafina çiman ver. İstixbarat u qüwetê C.T yan zi ê binan wazenê dibendey ma miyan finê, ma verdê gandê pê u pêdi bidê kisteni. Ya didini wazenê bi namedê ma ya ma miyan di xürübi virazê ki nê xüribi ma tecrit bikerê. Tecrit kerdena inan nino no mana ki ma lejê xü rosenê, inkar kenê yanzi nêdomnanê. Eksê ci ma lejê xü kokêdê mezbuti sero karito. A leyma ki, a lekeya ki ê wazenê ma çarerodê, ma do bi zanayena, bi mantiqa, bi demokrateya, bi rosnbereya a leka xo çarero nêdiskinê, berê peyser çaredê inan ro diskinê. Labırê hetan u hetan ê do nêsê ay xo çare ra pak kerê. Viradi inan heta torinandê torinandê inan zi a do bi inana siro. Lazimo ma sarê Zazayan, zane, demokrat u rosnberê Zazayan destanê xo hetê pêya derg kerê, destenê pê tepêsê, pêrê wahêr biviziyê u ray nêdê ki xürübê nêwesi ma miyan kewê yan zi ma miyan di ca bigirê. A didini vanê ma ray nêdê kes fek berzo ma, sardê ma. Lazimo ma xürubanê xü, enstütüyanê xü u partiyanê xü bi destandê xü ya virazê." Wa kesna namey ma, namey sardê ma kar niyaro u qandê menfehetê xü ma nêgirweyno.

Kamê ki, sarê ki, xürübê ki, partiyê ki, hereketê ki ma Zazayan inkar kenê ê diktatori yê, sovenistiyê u ê di rayda kolonyalizmê di rê. Nê qisandê wunasinan ra, tehditandê inan ra jew Zaza nêterseno u ê bi nê çiyana nêsenê çimanê ma bitersanê. Kültürdê ma Zazayan di vanê ters çinêbo u çiniyo zi. Xü ra merdimo ki terseno o na mesela di çiniyo. O ki terseno o rewnayo teslim biyo u xo roto sarnay yan zi lejê sarnay keno. O ki terseno o rewnayo sarê xü u xü rotenirê hazıro. No lej seni lejê ma Zazayano se, wini zi lejê ê sarandê binanê bindestano zi. Di nê lejdê ma di ma wazenê heme Zazay jewbê, heme piya bêrê pê heti jew gan u jew bedenbê. Ma do di nê lejdê xü di zi na juweri bikerê, sarê xü biyarê pê heti hergi jewdo militanê sardê xü u ê na dawada xü bo. Emeleya ma bisardê ma yena u ma nê çiyan inan ra posenê.

Wastena ma, vanê her Zaza bi saxsiyetê xü ya, bi lejdê xü ya, bi kameyda xü ya, bi sinasnamedê xü ya sarandê dinyay miyan di cay xü bigiro. Sarê ma Zazayan, lac u keyney, way u birayê ma werzê lingan ser bi çaredo akerdeya xü berzê meydan. Sima do bi zanayenda xü ya, bi cesaretê xü ya, bi serehewadayena ser kewê u birê sinasnayeni. Kes bi fikrandê xü yê newana, bi fikir do newe ya nêbenê xayin, nêbeno ajan. Vanê sima sardê xü rê, sinasnamedê xü rê bibê militan. Tarixê ma bi serehewadayenan ra piro, labırê çi heyf ki saranê binan xü rê kerdo mal. Ma goniya xü rijnaya saranê binan pa xü rê siyaset virasto. Ewro ra tepya vanê no wuna nêbo. Çiyê ma, serehewadayenê ma, wa sardê ma rê mal bê. Bi serehewadayenandê sima yê newana, serehewadayenê kihanido birê ziwan u newe ra malê sardê ma bê. Wa sarna gonida ma ser, serehewadayenandê ma ser xü rê siyaset u camêrdey nêkero. Politikaya ma ya newe vanê na politika bo. Politika sardê ma, sinasnayena sardê ma bo. Vanê sarê bini zi na politikaya ma ya newê nêkero politikaya ixanetey. Heqê kesi zi na juweri rê çiniyo. Serbestey wasteni heqê heme saran u ê Zazayana zi. Na politika u nê wastenê sarandê bindestan nêsenê bibê politika ixaneti.

Héyalê vesayê
miyanê welixê héyati di
tenya pêyni di kozê ci mendo.
Persi
u cewabi
pêninê ina
pê xapêynenê
vazdayen di.

Ciyê nusnaye
u o ci ki pelan di nameyo nustis
bi jew kirbitêna ameyo vesnayis
ma êy ra écizê.

Estareyê xij benê
tiji xapêyneno roji
asmiya sani hewin vinena
homayê panc érdan
viri kerdo
pexemberê newey birso
hezkerdeni hélêyeno
merdimi mirenê ci,cêi mend, pêy di
o ciyê kihanan ra
bê qiseyan.

Kontax ronayen, infermasyon dayen u gıroten qısey u nuşa beno. Qısey, komünikasyonê (élaqa) mabênê merdıman qandê kontax ronayeno. İnfermasyon zi hem bı qıseydı hem zi bı nuş dı formê xü gino u beno kilidê kêberi dınya rê xü akerdış. Bê nina zonê bini zi estê nina nêyê;

Zonê işaret (ê desti): Na zon qandê lal u keran anê kar.
Zonê resmi: Zonê resmi zi bolêrên domani komünikasyon dı zéhmetey ancenê kar anê. U na zoni héywana ra zi mısnenê qandê kı bı no babeta vinayışê heywanan semed komünikasyoni hera kerê. Zanayoxê zoni bı no babeta ser kewtê u mısnayê kı merdım şeno bı gürweyê ilmi ser kewo.

Nuşi corı dı qalê çıhar zoni bi.

1- Zonê qısey kerdeni
2- Zonê nuşi
3- Zonê işareti (ê desti).
4- Zonê resmi (sureti, fotografi).

Ser nêy zonan ser nuştış bı sereyê xü ilmêno. Her zon ganê xü dı ilmê bar keno (hewadano) u üniversitan dı, medreseyê berzan dı ser na zonan, zon zanoxi gürweyenê, kolanê u bı babetana rayê newe rakenê ver şari.

Na meqale zonê nuşi ser u zazaki dı vateyê "ı" ser bo. Qandê çıçi Zazaki dı vateyê "ı" ma kar kanê? Vateyê "ı" pêver ameyenda vateyê bêvengan ra vıcêno. Heger şıma weş wendi se sereyê nuşi dı no ameyo nuştış (Zazaki dı vateyê "ı") merdım şeno wunasin zi bınuşno (Zazakid vateyê "ı").

Babet:
Vıcêno - VC - Vcêno,
Nuştış - TŞ – Nuştş
Bıra - BR – Bra
Lıng - LN - Lng (leng)
Qısey - QS – Qsey
Gıroten - GR – Groten

Nêy babetan ra zi merdım (merdm) şeno bvino vetenda vateyê "ı" zéhmet niyo. Vateyê "ı" zonê Türki ra kewto zonê ma Zazaki miyan. Diyalektê Zazakidê bini cayê "ı" - "e" gürwe anê. Ze diyalektê Zazakiyê cor u ze diyalektê Zazakiyê cêrên.

Babet:
-Ê kı şınê ma rê nê benê.
-Ê ke şenê ma rê nê benê.
-Êk şnê ma rê nê benê.
Embazê do perskerê o wext ma do "İngışt" sekerê? Ma do ıngışti nê cıkerê!!! İngışt - Engeşt - Engşt.

Zon ra vatey vete réhet niyo. Êy weş zana. La o çi esto, heger héme pêserokê u nuştoxi zazay nuşanê xüd (xü dı) kamcin prensib bedê xü ver o do wuni ser kewo. heger nuştox, lingivisti ns sistem kar niyarê se, o do ser kewo. Ma, ma do zéhmetey nê ancê? Ma do bol zéhmetey bancê. Tesirê türki ser zonê Zazaki ra werzayen réhet niyo. Ze vateyê "ı" vateyê bini zi estê nina zi "ğ", "é" u "h' " yê. Zonê ma ra nêy vatenan zi ma şen vecê.

Edo doş ba ser vateyê "ı". Vateyê "ı" u "ê" pêra zaf duri niyê. Bol wext "ê" ze "ı" yena wendêş. Zek "ö" ze "é" ya yena wendş. Na zi vateyê vengin ra yena. Vateyê vengin Zazakid nêyê; Aa, Ee, Êê, İi, Oo, Uu, Üü u "İı" héme pêser 8 vateyê vengini estê. Na Türkid 6, Kırdaskid 8 o.

Babet:

Werzaynayış – Werzaynayêş
Rakewtış – Rakewtêş
Çarnayış – Çarnayêş
Arêkerdış – Arêkerdêş

Zonê Awrupid zi, vengê "ı" esto. Zonzanox (lingivist) u koloxê (ok gürweyê xüd alim o u çi kolayşa vecenê hol) Awrupi na vateyê "ı" zonê xü ra veto. Ê kı Almanki, Franski, Swedki, İngilizki zanê şenê na zonad êy çi weş bvinê. Awrupi se ser o graney dayo zon u literatürê xü yê nuştşi. Kemaseya ma Zazayan zi, kemaseya zon zanoxey o. Êk na çend seriyo ser Zazakid gürweyenê Almanyad Zülfi Selcan, Paul Ludwig (almaniyo), Safiye Pak, Harun Turgut u Swêd zi Héyder Dıljen (xü kırd vineno) u Malmısanıj o (xü kırd vineno). Nêy nuştoxê zazay pêserokê xü yê "Vated" vanê; "-Ma Kırdi yê." Qandê co zi tiyad "kırd" ame nuşnayen.

Nê nuştoxi Zazay, zonê Zazaki doşi da xü ser bar kenê u zonê Zazaki rê réhê newe danê. Ê embaz êk ktabê zazaki u êk pêseroki zazaki vecenê u êk na pêserokand nuşnenê na bar piya bar kenê. Ebubekir Pamukçu enka êşanê xü, dışmeneya u çımsureya embazanê xü vira kerdo. Huweno u vano: "-Na kar u gürwe bi, ma waşt vrazê. Zonê ma yê şirina pêseroki, ktabi bvêciyê u dêri birê wendêş". Bra, wateno to ame ca. Êk xü rê vanê kırd, zazaki nuşnenê u pêseroki vecenê. İna wextê do xasek u rojêd roşnayeyd nêy zi vacê; "-Ka Zazaistan? Ka zonê ma yê zazaki xü ser?

-Ê ke şenê ma rê nê benê.
-Êk şnê ma rê nê benê.

Embazê do perskerê o wext ma do "İngışt" sekerê? Ma do ıngışti nê cıkerê!!! İngışt - Engeşt - Engşt.

Zon ra vatey vete réhet niyo. Êy weş zana. La o çi esto, heger héme pêserokê u nuştoxi zazay nuşanê xüd (xü dı) kamcin prensib bedê xü ver o do wuni ser kewo. heger nuştox, lingivisti ns sistem kar niyarê se, o do ser kewo. Ma, ma do zéhmetey nê ancê? Ma do bol zéhmetey bancê. Tesirê türki ser zonê Zazaki ra werzayen réhet niyo. Ze vateyê "ı" vateyê bini zi estê nina zi "ğ", "é" u "h' " yê. Zonê ma ra nêy vatenan zi ma şen vecê.

Awrupi se ser o graney dayo zon u literatürê xü yê nuştşi. Kemaseya ma Zazayan zi, kemaseya zon zanoxey o. Êk na çend seriyo ser Zazakid gürweyenê bol çiyê weşi vetê çıman ver. Na çi merdım rê zewqêda weş u zerida hérirn dano. Ebubekir Pamukçu enka êşanê xü, dışmeneya u bê bexteyda embazanê xü vira kerdo. Huweno u vano: "-Na kar u gürwe bi, ma waşt vrazê. Zonê ma yê şirina pêseroki, ktabi bvêciyê u dêri birê wendêşxort u kêynay lorke tepşê". Bra, wateno to ame ca. Êk to vernid bendi bi beşermayê.

Piya, Ayre, Raya Zazaistan, Ware, Tija Soderi, Kormeşkan, Desmale Sure, Vate u neka zi ZazaPress u sedana nuştoxê Zazay raya Zazaistan, şarê ma roşn kenê...

Zekı amora jewê ZazaPressi, amora didi zi, bı rengana benê vılıki koyanê ma. Renganê şarê ma, bı diyalektê Zazakiya beno rengê ilmi u rengê kolayenı. ZazaPress, bı zazayana esto u bı zazayana o do vırarê xü akero tijiya welatê ma. Vala yê (bayrak) Zazaistan destan ra destan bero aver.

Amora jewêrı dı perê pêynêyênı dı tabloyê zonê Zazaki est bi. Wendoxanê ma, ser nêy u ser gramatikı kritikê xü rışti, ber xü dar bê. Watena wendoxan rasto. Çewteya tablo compütür ra bi. Ê dıdı çewteya gramatik bi. O zi raşto. Tenya çiyê do mühim esto; Ez bı xü ZazaPress tenya vecena u nuşi kı Z.Pi rê yenê, ze prensip ez ina nê vırnena u edo nê vırna zi. Kam vato gramatikê mı, yan zi ê embazanê bina raşto? Nuşê amora jewêr nuştoxi Dêrsim, Hêni, Palo, Estanbol u Sewereg ra yê u nêy nuşi mı nê vırna u xü dı heqê vıraneyenı nê vinena.

Amora ma ya dıdı zi bı renganê nuştoxê Welati u ê Ewrupa-ya reseno wendoxanê ma. Welat ra Mewlüd fıkranê xü yê welat hézkerdoxey u mili, zonê xü yê bı delala naweno ma. Baba Qef reklamê kıtabana, Dato zi fına pay bı poçıkê nasyonalistan keno u welat ra resenê peranê ma. Stefan zi bı tewrata Nameyê Zaza naweno ma u vano: "-Vatenê Zaza, ne Kırdi ne zi Tırki nayo bı Zazayana. Nameyê Zazayan mabênê Ro u Dijle dı verê Kırdan u Tırkan estbi. Na name vinayışê Yavuz Selim niyo." Muska ra Íbrahim, Gımgım (Varto) ra reseno rıhê şairey u bı zonê do pak beno Koyê Bingoli, ze vılıkana zerida hême wendoxanê ma dı vayê Koyê Bingoli resneno ma. Dêrê M.Areyız, vatenê Kewra Héyder bı nuş u arêkerdışê Usxan Cemal a kewno tarix. Alanbay vano Ez Kama? Na vate çendı vateyê Cigerxwinê ê Kırdasa biyaro merdım viri, fına zi êy ra duriyo. Zekı Alanbay vano; "Ez ne Tırk, ez ne Kırd, ez ne Farız. Ez zazaw ez Zazaw." na vate besê hémına keno. Safiya Pak ze kêynekêna Zaza bı şiirê xü ya peranê ma dı cayê xü gina. Şıma do bı kêfa şiirê ay buwanê.Bı na amora desturê ZazaPressi ma resnenê wendoxanê xü.

1- ZazaPress, pêserokêda zon u literatürê zazayano. Waştena ZazaPress'i, ver vıni biyayşêda zonê zazaki rê rıhêdo newe bıdo u êy aver bero

2- ZazaPress, literatürê vatey zonı, cüwayışê ê sosyal u vinayışê diyanetê şarê Zazayan koleno u sıfte ca dano nuşê koloxan (araştırmacı).

3- ZazaPress, wazeno lehçeyê zazaki biyaro nezdi pê u zazakiyê do standart vırazo. Vernida hizipçitey bendo u hizipçitey qebul nê keno.

4- ZazaPress, problemê cınyan wazeno bı şeklêdo demokratik warey biyaro u wazeno cınyay zazayan zi biro merhéleda demokrasiyê cınyay Awrupa u qandê nêy çi gürweyeno. Vernida tepa mendışi dı vındeno u gürweyeno. Sıfte ca dano nuştoxê cınyay u cınyayani rê yaremetey dano u paşti vıcêno.

5- ZazaPress, bı hémına dı u her qedemeyê zazayan dı elaqa roneno u gürweyê xü dı gıraney dano sere werzayenda şarê ma u wazeno şarê ma arêdo pêser. ZazaPess héme şiddetê burjuwazi ver şaran paweno u hemver nêy şiddeti xürubanê demokratikana piyad héreket keno.

6- ZazaPress meseleyê zazayanê mili, kültüri u şarey ser güeweyeno. Qandê mekteban sistemêdo édil u demokratik paweno. Bı zazaki mektebi, radyo, televizyoni u xezeteyê rocayey bıreso sarê ma u bıvıciyê. Qandêk nêy waşteni biri ca qürumanê mili vıraştışi rê yaremetey dano u nêy çiyana mühim vineno. Kültürê Zazayan mısnayışi rê verey dano.

7- ZazaPress qandê ju biyayenda sarê zazayan mili gürwe-yeno. O kı wazenê na ju biyayişı bışıknê ina verdı vındeno u wazeno zazayan ju çorşme kameyıd biyaro pêhet. ZazaPress pêserokêda zazayê ê Elevi u ê Süniyano. Nêy qıymeti ze kültürê dini sarê ma vineno.
8- ZazaPress, qandê bırayey, vıraştışı ilmi, rayê newe u qandê gami verni eştışı neşır keno. Waştena ZazaPress: sendiqay bı abyê, gürweyox u dewıji akademiyê xü akerê u platdormanê demokritikan dı vıryayışıda newe biro vırazyayenı. Z.P zonê şarê binan rê, élaqa ronayen bı şaranê binan u bı xürubanê inana pêyardışi rê qiymet dano. Héme şiddeti kolonyalizmı ver dı bı şaranê bındestan a piya verida kolonyalistan cephe akeno u na xetê xü inkar nê keno. Dınyay dı roşnayey wazeno

9- Zıwanê ZazaPressi zazakiyo. Cayêk zazay cüwênê u vêşiyê wucanan dı zıwanêdo sıfte zazakiyo.

10- ZazaPres prensipê demokratikê qanunê neşıra gırêdaye yo. U nêy qanunan zi zaf zaruri vineno.

11- ZazaPress proplemê wextê ma yê ê newe, enerji u problemê ê çorşme (tabiati) nezdira kontrol keno. Meseleyê hügiyenid wazeno şaran roşn kero. Dınya dı sistemê ekonomiyê do édil wazeno u paweno.

Not: ZazaPress, héta nıka kamcin pêserok, xezete u kıtabi vıcyayê/vıcênê hémıni rê wayêr vıcêno u paşti dano. Mabênê zazayan dı, qandê kamêyê zazayıni, héme pêser amyayenı bê şert u bê destur qebul keno u paşti dano.

ZazaPress amor 2, temuz 2000, perı 3

Mı ra nımnay

Faruk İremet

Qeçekeya mı
mı ra gıroti
seranê mınê
ê kay
nımnay
siyayeyda şanan dı
u
hewnanê mınê
xaseki
mı ra trêynay
êy hewnê kı
nê resay
zımbêlê mıno gülover.

Lewanê mı dı
arıqo gunin
tamê solın.

Çımanê mı dı
sersiya koyanê welatı
serbest bı vala surın.

Hérsê mı
kêynay wextê veyvi
şıwıtê
bı awda Munzuri ya.

Mı ra nımnay
qeçekanê mı
êy kı serehewadayenı dı
lorke yê şananê amnani
vılıki dêran bi

ZazaPress amor 2, temuz 2000, perı 19

Qeçeki peydı amey

Faruk İremet

Çı wext qeçeki lej ra peydı amey
miyanê şewqê şani dı
qedya huwatenı
u bani nımıtey dı hérsi cemıdyay.

Zeri, héyati ra şelpe werde, wuni kılmı,
tenya a cıwêna, ay zi to ra gıroti
sineyê to dı zerya to tewena
tı mecbur manena bewna hetê biniya.

Tı wazena êşi bıkera şenık bıvırna
bı awa, germeya u şamiya
lê héme çi bın sersida
nêweşeyda tersi u nefreti dı manena

ZazaPress amor 2, temuz 2000, perı 20

Werzê

Faruk İremet

De werzê werzê
ganê mı werzê
no çı halê mayo gan
no çı halê ma.

Çım suri Türki
kewtê érdê ma
talan keno oyo
malê warê ma
talan keno oyo welatê ma.

De werzê werzê
Zazano werzê
no çı halê Zazyano
kewto ver lıngan
no çı halê Zazayano
kewto ver vergan.

ZazaPress amor 2, temuz 2000, perı 20

ZazaPress fına reseno wendoxanê xü yê delali. Ze amora ma ya 1 u 2, hirê zi bı zengineya zonê ma ya, beno vılıkê Koyê Dêrsımı, Bingoli, Vartoy, kerengê Qerejdaxi, engur a Süregı, Diyarbekır dı laya Dijle, Haran dı Beno Ro u bı no awanê welatê ma ya vılıkê koyanê ma aw keno u boyê xaseki mısk u émbari vela keno ser welatê Zazayan.

ZazaPress zi na mısk u émberan ra jewêro. Rıhê ZazaPress, rıhê şarê Zazayan o. ZazaPress leteyê kültürê ê şarê Zazayan o. Şarê ma, wendoxanê ma Welat ra, Almanya ra, ‹ngiltere ra, Awustralya ra, Holanda ra bı berxüdareya xü ya resenê ma. Stenbol dı ZazaPress bı iznê ma ya kopiya beno u reseno Zazayan u wendoxê ma yê welat hézkerdoxi. Wendoxanê ma qedır gıran éşqê xü resnenê ma.

Wendoxi welat hézkerdoxi: "-ZazaPress bı şıma ya esto. Bê şarê Zazayan, bê şıma ZazaPress tenya perê kaxızi yo". Şarê ma, welatê ma u wendoxê ma verê ZazaPressi yeno. Na vate, her wext bıbo vateyê ma yê sıfteyın.

Na amora ma ya hirın dı şıma do nuşê Peter Alford Andrews bıvinê. P.A.Andrew ma beno hıdudanê Zazaistan dew-dew, suk-suk u gam-gami ma rê mısneno. Na karê kı roşnayoxê Zazay bıvıraştê, ju ejnebi, kolox vıraşto, berxüdar bo. O zi ze O.MANN, K.HADANK, P.LUDW‹G féxri Zaza yê.

Dêrsım ra Usxan Cemal, vateyê khana resneno wendoxanê ma u gencanê ma bı vateyê khanana mırd keno. Na vêyşaney, vêyşaneyda zoniyo. Diyarbekır ra Mewlüdê Diyarbekıri fına bı zıwanê xü yê delal beno kardiyê do tuj u kewno rıhê nêyarê inkarciyan. Dato Zeryan vına tarix ra nuşê entresan kolayo u veto verê xü inkar kerdoxan u fına poçıkanê tayn-taynan pay keno. Kamal Astare nuştoxê ê ewro nê, nuştoxê ê tarixi yo. Vengê xü resneno şarê xü u lacê xü Dailem i rê zonê xü yê Zazaki ya dêranê welatı dêrêno. Ha...raşto, verê kı vira bı kera mabênê ma dı şairê do newe bı şıirê xü ya reseno şıma. Muska ra ‹brahim amora dı (2) dı bı şıirê xü yê dergiya waşt bıreso şıma/wendoxanê ma. Şıirê cı dı rıhê Zazayini esta. Tarix bı zonê şıiri ya saweno azmin u rengê azmini siyay dı vateyê xü keno estareyê şananı Zazaistan ı. Şıirê şairê éreb (Suri-Lübnani) Adonis, mı her tım ze şarabê do kıhan vateyê êy bı kêfa war ke. Şıirê Adonis azmin keno érd, érd (hard) keno azmin. Zonê êy dı welat hezkerdoxey nê beno nasyonalizım. Beno serhewadayen. Beno rıhê şairey.

Kıtabê Peter Alford Andrews, ser şarê kı Türkiye dı cıwênê, ameyo nuştış. Kıtabê xü dı nuştox, sedena nuştox, kolox (araştırmacı), meqale u qurumê tırkan ra infermasyon arê kerdo pêser. Nuştox bı no gürweyê xü ya, wazeno şarê nımnaye veco roşnayey. Zek nuştox bı xü zi vano; "-Reqemê amorey şar (nüfus sayımı) her wext tay mısnenê. na praktik, praktigê Osmaniyan ra abêrêno (ferqliyo). Zekı McCarthy zi mısneno, Osmaniyan dı müslümani héndı vêşi zi bi, fına zi şarê werdi, waştê vêşi bıhésıpnê. Êk zonê Türki qısey kerdê nê ameyê hésıpnayışı, no semed ra qet cayêd reqemi ser Türka çınyo. Nêy reqemi tenya êy macırê kı ameyê Türkiye ina sero." Bı sistemê C.T (Cumhuriyetê Türkiye) şaranê werdi, bındesti wazenê vıni bıkerê. Amorey şar, dıma C.T vırêno u no fın zi wazenê nüfusê Türkan vêşi bımısnê.

P.A.Andrews, pancês (15) ser karê xü ya, kıtabê xü dı analizo khan u u newey dano pêhet. Zek o bı xü zi vano; "-Qanunê C.T sere ra vateyê Türk bı Türkiyeya zelıqnayo.. Türkiye dı héwtay u dıdı (72) mileti (şari) estê. Ju kolox gerek nêy çiyê mühim vira nê kero". Mesele tabi bı na nuşa nê qedêno. Bı rayê qanuni verni koloxan gıroteyo. Qandê co zi resmi istatistik vetenı zaf zéhmeto.

Nuştox P.A.Andrews, kıtabê xü dı qısmê do derg u ilmi dayo Zazayan ser. ZazaPress tiyad ca dano a qısmê kı Zazayan ser ameyo nuştış...

Peter Alfred Andrews
"Ethnic Groups in the Republic Of Turkey"
Wiesbaden 1989
Dr. Ludwig Reichert Verlag

25. Zaza: Suni

Namey ina: Zaza

Xü rê se vanê:
a) Zaza; Kürtçe Zaza, Zaz, Dümbüli, Dımli.
b) Dımli (Erzincan, Kı¤ı veya Mutki bölgeleri hariç).
c) Kürd.

Çend kesi:
G.N.S 1965 150.644 Zaza
Êy kı bı na zona mıntıqayê suniyan dı qısey kenê 140.000 Zazayê. 112.701 êy kı zonê ciyê dıdın zazakiyo. 1960-70 dewê amorde 619 o. 415 dewi mıntıqayê suniyan dı.
Elaqa welatanê binan dı: 1977 dı 3.000.000 êy kı Zazaki qısey kenê.
Gürwe mısnayenı: 1972 dı 300.000 kesi
Reqamê amorey şarı dı (genel nüfus sayımı) nüfusê Zazayan tayın mısneno. Nımune: Êk Dersim dı vêşiyê Zazayê. Amorey şarı 7 kesi mısneno. Qeydan dı Zazay bı Kürdana hésıbênê, no zi pê miyaney (karışıklık) veceno.

Ca biyayenı:

Ze dıdı (2) xürubê gırd u xürubê werdi pêra abırênê. Xürubê suni nêyê:

1- Genç ra héta Palu cêrê awa Muradi ra u Lice, Kulp u Silvan dı, corê Bingol ra héta rocakewte (batı) ya Solahan reseno (350 dewi).
2- Êyık kendalan dı cüwênê nim-koçer Dımliyê, mabênê koyanê Urfa, Karacadax u Mardin Derik dı cüwênê, hetê corı zi Diyarbakır, Çermik u Çüngüş hetê rocwarey (batı) reseno Adıyaman (72 dewi).
Bı nêya bini xürubanê werdi zi estê.
3- Reseno Mutki (Bitlis), Baykan (Siirt) (11 dewi).
4- Varto (Muş) (37 dewi).
5- Pütürge (Malatya)
6- Diyarbakırı dı, Ergani, Hani.
7- 1965 amorey şari dı Karşı dı êy kı Zazaki qısey kenê 992
G.N.S: Genel nüfus sayımı-Reqamê amorey şarı
kesi yê, nêy enwentarê Enstitüyê Dewan (köy enstitüsü) dı nê asenê. Nêy bı nameyê lokal ze Zaza-Türkmen asenê, Selim u Ardahan dı cüwênê.
8- Nigde Aksaray dı 16 dewi Zazayê.

Zon:

Diyalektê Zazaki (Zazaki-Dımli) zonê do ‹rani yo, 1909 dı hetê O.MANN'i ya Kırdasi (Kürdi) ra abıryayo. Na kıtabı dı bewnê MacKENZ'E Zazay u Kırdasi zonê pê fam nê kenê.

Din:

Suni islam: şafıi u Hénıfi

Kamey xürubi:

Gıraney zon seriyo. Din zi faktorê do mühimo. Çendı şafi u hénıfi zi bıbê (ze Kırdasa) Tırkan ra abırênê. Élewiyê Zaza u Kırdasi eksê pê yê. Ê Zazay kı bı Kırdasana éyni mıntıqa dı cüwênê karekterê dini ina ze pê yo. Varto (Gımgım) tiya dı istisnayê do bino. Bı Kırdana pê famey (fam kerdış) u ferq zaf gırdo, zazay u kırdi qısey kerdışi dı pê fam nê kenê. Laverê ê wendey nêy dızi (engel) ravêrdê. Fına zi, zafê zazay xü kırdasi hésıbnenê u rewna yo na xeti ramenê. Éşiretan dı pê ser ameyen ravêreno (dewam keno) u DERS‹M‹ (1952:57) nuşnayo, senin éşiretê Kıgi, zazayê Bingoli gıroto xü miyan. Qandê zazayê hetê cêre ser vêşi roşnayey nê nawuto. Êk nuşnayeyê (Porikan, Maskan, Maksudan, Lortiyan, Kureyşan, Babamansuran, Cekan, carêkan, Gutan) qısmê éleweiyê (Maskan, Küreyşan, Babamansuran u Carekan).

Hetê ra nasyonalistê Kırdasan qandê kı nüfusê xü vêşi bımısnê Zazayan xü ra hésıbnenê u hetê bini zi politikayê dewleti Zazay u Kırdasi leteyê "problemi" diyişşaran pê şaneno u beno sebebê têmiyaney. Verê Zazayê suni xü Zazayê élewiyan ra abırnayê. Nêy rê nımune 1916 dı sere hewadayenda Dersimi dı bı qererê hükmetiya danê Zazayê élewiyan. Na zi mısneno kı hisê jew biyayenda mabênê zazayê élewi u suni nê biyo. Kırdasi suni, ferqê xü yê fiziki u kültüri mabênê bı suni Zazayana hayayê (zanê). Na ferq bı élewi zazayan ra vêşiyo u ze koyana pêra duriyê. Qandê kırdas biyayenda zazayan bewnê McKENZ‹E u VAN BRU‹NESSEN.

Bibliyografya
DERSÍMÌ,M.N. 1952 (Tunceli ve çevresi dağılım)
MANN.O, 1932 (Dil, tarih, genel adlar, alanlar)
SEVGEN.N, 1950 (genel, bütün guruplar)

26. Zaza: Élewi

Namey ina: Zaza

Xü rê se vanê:

a) Élewi
b) Dımli (Erzincan, Kıği mıntıqa Mutki nê)
c) Zaza
d) Çarek (Tunceli, Erzincan, Sivas)

Çend kesi:

G.N.S 1965150.644 Zaza Êy kı Zazaki qısey kenê (élewi u suni bewnê. 25)
Êy kı mıntıqa yê kı élewi yenê sınasnayış, qeydan dı nezdiyê 2506 kesi hésıbyayê.
Na amor kı tiyad ameyo dayış şaşo, qandê kı amorey şari (nüfus sayımı) dı dersim ra tenya héwt (7) kesi ameyo amordışı. Na zi raşt niya. ‹htimalêdo gırd élewiyê zazayê bini qeydan dı kırdas ameyê hésıbnayış.

K.E.E.N 1965 dı sera ser 619 dewi, Élewi u şafi Zaza. Nina ra 160 hébi mıntıqayê élewiyan dı rê, feqet êy kı Erzincan, Sivas u Malatya cüwênê çend kesi yo kes nê zano. 414 dewê Dersımi 147 ê cı Zaza, 214 zi ze Kırdasi qeyid biyê. heger merdım ser dı tayın bıfıkırıyo se % 35,5 (se dı hirıs u panc u nim) dewê Zazayo, nüfusê Dersımi 1965 dı heger 154.175 o se, gerek 55.000 élewi Zazay bıbiyayê.

K.E.E 414 dewanê Dersım ra 373 yê cı élewi, 1 şafi u 55 ê cı zi hénıfi yo. Dewan ra qısmê Kırdasi yê.

Gürwe mısnayenı: 1972 dı Dersım 100.000 zazay u Erzincan zi 40.000 êy kı zazaki qısey kenê nawuto.

Ca biyayenı:

Dıdı (2) gırd u hirê (3) xürubê werdi abırênê:

1- Dersım dı, Hozat (35 dewi), Namiye (23 dewi), Ovacık (53 dewi) u Pülümür (46 dewi) ê kı gırêdayeyê sukanê 200 dewi 147 ê cı (%73 yê). Na mıntıqa corı dı Koyê Munzuri ra resenê héta Awa Muradi. (K.E.E.N; SEVGEN 1950:411) Qısmê amnan dı vıcênê deştan..

2- Destê raşti Ro ra (Fırat ra) reseno Koyê Bingoli u deştê Malatya.

3- Merdım şeno na xürubi dıha hera bıkero. O wext reseno suka Sivasi Zara, ‹mranlı, Kangal u sukanê Divri¤i ya gırêdayê(Bulucan, Beypınarı, Kavak, ‹mranlı, Merkez u bucaxê Karacaören) éşiretê Koçgiri zi ze Zaza gino xü zere. Na çi qandê éşiretê Carekan u Giniyan zi ravereno. (DERSÏMÏ 1952:61-3; SEVGEN 1950:41).

4- heger merdım tayın dı zi hera bıkero, reseno Merkezê Erzincan (Merkez u bucaxê Tanyeri) u Çayırlı (Merkez u bucaxê Başköy) nina zi gino xü miyan u corê rocakewtey (kuzeydo¤u) dı éşirê Küreyşan zi miyanê nêy dı hésıbênê.. (DERS‹M‹ 1952:67-8).

5- Xürubê Hınısi dı (Erzurum).

Zon

Bı suni Zazayan dı éyni zon qısey kenê*, nina miyan qısmê dı vêyveyanê dini bı zonê tırki vırazêno. Ewro nüfusê do gırd koç keno u mektep wendenda gencan beno sebebê kı na zon tehlikeyê vini biyayen dı ro.

Din

Élewi yê Müslüman.

Kamey xürubi:

Zon, endogamin élewitey, ganê do esoterik u gırote yê mezhebi dı yenê pê ser. 1970 dı ferqê éşiretey aseno. (DERS‹M‹ 1952:43-69; ÖZTÜRK 1972:43, taybetey 46) Na ciya biyayenı xürubi rê u rayveranê (serok) xürubani rê quwet dano u nina bı pêya gırêdano. Érdê éşireti, merdım şeno vaco çend dewi vınê dı kontrolê xü dı tepşeno u no wahêr biyayenı éyni familye G.N.S: Genel nüfus sayımı-Reqamê amorey şarı

dı dest vırneno, gerek raybero newe éyni guni ra bo. Éşiret miyanê xü dı nêy bı hirê qedeme yenê pêser pir, mürşit ve rayberan (ded u pi) u nêy pêrê gırêdayeyê. Verê nêy dewanê rayanê xü ser dı ju bı ju gêyrayê u nina vênderdê ibadet u yarem-etey arê kerdê. Yaremetey daye-nı mısnayê kı merdım piranê xü rê bı rıh , can u ekonomik gırêdayeyo. Otoriteyê diyanetı ê dedı (pirı) vanê kokê peyxemberan (Ehl-i Beyt) ra yeno, yanê bı vatenê biniya kokê 12 imama ra yê. Vateyê peyneyın, éşiret miyan dı zi êy kı na kokê imaman ra yenê semed nê kewê qedema dıdını bını pare benê Seyidey. Êy kı kokê pêxemberan ra yenê ze élewiyê Kırdasi, pêwaştenda tenya ju serok werzaneyê. Eleqayê mabenê éşiretan u qandê cüwyayenı bı qanuna gırêdayeya ikrar bendi yo. Éşiretê Seyidan waştenda hémına ano car qandê co zi ihtiyaçê do ze dedı éşiri miyan dı bı kok ca gıroto. Éşiret ra ju merdım yan zi aile (famili) bar bı kero şıro cana zi Dedi nina ra mesuliyê. jew biyayenda xürubi bı la yê müsahibey bı pêya gırêdayeyê.

Dêrsım dı faktorê do dıdın zi xırab biyayenda rayan o. No semed ra éşiri u ailey xü pawuto u kamey xürubi qeyim kerdo. Mabênê xürubanê xortan dı na tradisyon her çendı şıkyayo se zi, vına Dêrsım qandê tebêrê Dêrsımıjan merkezo, wuni yeno hésıbnayış.

Zon, pêy vatende élewitey yeno, zon rolê do dıdı yo. Sivas Zara dı miyanê élewi kırdasan dı xürubê Zazay cüwênê nina héla bı zonê xü yê Zazaki qısey kenê, laverê, nina xü rê vanê ma kırdasiyê. Élewiyê kı mıntıqayê binan dı cüwênê (ms. Malatya, Maraş) elaqa inan pêdı bol weşo u elaqa germ tepşenê, dedi pêrê yenê şınê. Éşiretan miyan dı çendı zi endogamin cüwyayış gırano se, vına zi xürubanê binan ra zewıcyayış vêşi biyo. Dı kütup biyayenda suni u élewiyan nıka kewto miyanê Zazayê şafi u élewiyan zi.

Bibliyografya
BUMKE, P.1979 (Tunceli Alewileri), DERS‹M‹, M.N (Tunceli aşiretleri, harita), MANN,O.1932 (Genel adlar, alanlar, dil), MOLYNEUX-SEEL,L.1974 (Tunceli) ÖZTÜRK,S.1972 mez.tez. (Tunceli Alevileri), SEVGEN, 1950 (genel olarak bütün gruplar)

Çarnayox; Faruk İremet
ZazaPress amor 3, kerge/elun 2000, perı 5

Bendi

Adonis

Şewra, fına u fına waneyeno
u bın çermê ma, her wext no kozıki
nêy bendi, na rıjnayenı
her wext nêy cayê bêvengi
u her wext nê qebri bın bıcey dı
nê dest u lıngi vela biyê, qürbanê dêrên to yê
riyê to dı ne érdi ca ginê
ne dans u ne zi may ra biyayenı.

Her wext no bıver şiyayenı
miyanê rıhê to dı
miyanê sere yê to dı estarey estê
miyanê kozıkan dı, misari
miyanê şewqan dı welatê
u begêno ê vengey
zıwan zeydê vaya u durey veng benê.

Si

Ez sere ronena qandê na siyê rıhetey
Mı riyê xü di ser ımırê êy dı
mı dı şıiranê xü yê vıni biyayey

Çarnayox; Faruk İremet
Not: Adonis (Ali Ahmad Said), 1930 dı maya xü ra biyo. Xü rê vano şairê Suri-Lübnani. Welatê éreban dı bı namedo gırd sınasêno. 1961 bı kıtabê xü yê "Dêri Mihyar Şam ra" meşur beno.

Hewnê Ay

Faruk İremet

Hewni paki yê
héta kı nê ameyê gırotenı.
Hewnê ay tenya o bi
hewnê êy zi remayışı dı.

A, êy héz kerdê
zeydê bırayê
zeydê piya
zeydê zeri kewteya
a, da êy rê
a nê gürwe ardeye
hézina zermda zerida xü
o va qey a ca qoq do
bı cax u telê hıdudano.

Merdım, merdım
çıçiyo tı gêyrenê
tewayış u êş o?
Tı do bı xü nê vinê
bınê miyanê êşanê bê cıwayenı dı.

-ll-

Eşqê ay, tenya o bi
O merdım kı tenya a inan kerdê a bi
ina héyatê xü nê şay bidê pêser
qederê êşanê êy
qebrê waşt zeydê kêyseri bani.

A werışt
çı wext o des seri duri dı bi
a peydê êşi nê gêyrayê
a berma
a tasi pır kerdı
qandê kı aw bıdo
vılıkanê qebrê êyê bê carê.

Wuni nuşnayê
a siyê qebri bê wêhêrênı bın azmini dı;
Ez layıqê eşqê to nê biya
ez tenya merdımê do tenya biya gêyrayê
bı rıh ê mın o dırbetın a
o kı cayê rehétey qe nê vina.

-lll-

Zerida xü ra a qira eşqê xü
a ze vergana lua viri kerdena xü êy dıma
a zewt da, fına jewê do héz nê kero
a qira...a berma...
u a xeberi da homayan
qandê çıçi céhnım est bi.

O beg nê bi
o welatê qıralan zi nê ameyê
o wêhêrê çiyê nê bi
bê welat
bê pasaport
u ina êşkence kerd
resmanê êyê qeçekey.

A qererê xü da
a do fına êy nê fıkıriyo
a werzana
resmê êyê çıman ver, êkı çerçıfan dı
ê resmi kı êşi werzana yê zeri da ay dı
işlıkanê êy,
pantolanê êy u şılwari...
Gore yê cı yê kı bonê êy bar kerdê
o do çekmecan ra biyameyê eştış.

A, resmê êy, albüman dı nımnayê
resmê bı zımbêlın, bı erdişın
bı çınayê gırweya
u resmê sümesteri, kı şéxsi bi
ê héyali weşi niyameyê vira kerdış.

O héz kerd bi dırbetın
o héz kerd écız bi
heri peynêyını dı o kerd dırbetın
jew héyalê da bı éşqana pır
u hewnê ay.

ZazaPress amor 3, kerge/elun 2000, perı 19

ZazaPressi paştı, şarê cı esto. ZazaPressi paştı, raştey u zane biyayenı esto. ZazaPress diyalektanê (lehçeyanê)) Zazaki yê ê cêrêni (veraroc), corıni (vakür) rocawan u rocakewti rê wêhêr vıcêno u vano: "-Nina héme zonê ma yê". ZazaPress, zey pêserokênda Zazayan, nêy vano; "-O kı zıwanê xü u şarê xü rê wêhêr nê vıcêno, bê şexsiyet o. O kı şarê xü roşeno xayın o. Ma ze ZazaPress şarê xü u zonê xü rê wêhêr vıcênê. Ma qehremanê (camêrdê) şarê xü yê".

ZazaPress héme ca dı hümanizım u zaneyey paweno. Qandê ganê insana u demokrasi vala akeno u xü bı dêsanê leteyê insanana vineno. Rayê demokrasi u serbestey dı bı şaranê bın destana kolektiv cıwêno u ver êşkence yê, eziyetanê kolonyal-istan inkar keno u êşkence, eziyet dayenı ze barbarey vineno.

Kes nê şeno veng u vayê ZazaPressi bı fetısno. kes nê şeno, Zazayan ser kayê leymıni, delemey bı çerxno. ZazaPress bı xort u kêyne yê Zazayana, şananê Zazaistani dı, çorşme yê adıranê sere hewadayeni dı, bı tıliliyana lorke tepşeno. Ma Zazay estê. Koti dı Zazayê esto, wuca dı tenya, bı ju Zazaya, welatê Zazaistan esto.

Ax...welat, no çı halê ma yo? Na çı bê vengeya? Na çı dırbeta kewta gan u rıhêma? Na çı kardiya xayına kewta miyanedê ma? Kıhoyey da, tijinin da azmini bını dı, na siyayey u na layandê gunin welatê ma dı sekenê?

Tayın tayın kütıki intername dı har biyê lewenê, vatena ma ina rê; "-Wextê ma çınyo ma şıma si kerê".

Adresê dışmenê Zazayan u ê Kırdasan beliyo. Waştenê ma embaz u roşnayoxê kırdasan ra noyo; "-Êy kı internetı nameyê ZazaPress, Ebubekir Pamukçu, Faruk İremet, Şerwan Büyükkaya, Koyo Berz, Brusk, Zılfi Selcan, Usxan Cemal, Asmeno Bêwayer, Seyfi Cengiz kar anê ajanê Tırkani yê u provaktori yê. Objektif yan zi subjektif xızmetê MİT'i kenê u êy kı pêserokan dı ma ser bê delil mohorê ajaney nanê ma, bı xü ajaniyê u bê wext lewenê. ZazaPress héta nıka nameyê jewi internetı éşkere nê kerdo u héqeret nê kerdo. O kı NasName, İnterName, Devrimci Demokratlar Forumi dı nameyê ma yê raşt éşkere kenê bı xü akerde akerde u bı no karê xü leymıniya xü danê dest u vanê éşkere ma ajaniyê. Héyfêdo gırd noyo kı, eger rocê Zazay u Kırdasi küçeyan dı bıkewê pêgan, nêy ra roşnayox u zaneyê kırdasi bêvengi sucdari yê. Qandê kı nêy kütıki kı har biyê u lewenê na mêydanê bêvengey ra paşti ginê u qandê co zi estey wazenê. O esteyê kı nêy curey ginê xü fek, o zi Zazay niyê.

İnkar kerdenda şarê Zazayan bı fekê "roşnayoxê" kırdasan imkanê do gırd u meydanê do veng/hera dano nêy provaktöran. Roşnayoxê çım gırotey, zaneyê bêwendey, politiqaciyê bê şari u serey vengi, bê hêşi, birê na politiqayê xü yê leymın u edebiyatê xü yê zuri ra fek verdê u raşteya ŞARÊ ZAZAYAN u ZAZAİSTAN bıvinê. Nêy ra tenya ma nê, şıma zi sere berz benê. Politiqa yê inkar kerden; politiqayê ê faşistan u ê kolonyalistan o. Ma şıma ra zi ju İsmail Beşikçi nê vıcêno. Şıma ra zi ju "aydıncık" nê vıcêno...

Na amora ma ya ZazaPress'i 4'i dı reng u vengi nuştoxanê ma, şanê siyayê ixaneti roşna kenê. Na roşna biyayenı serehewadayena şarê zazayan o.

Ziya Baran, per 5'i dı tarix ra peran veceno roşnayey u Zazaom Rocnewe, per 7'i dı Süryalizımi ser ma aya keno, bı na amora ma ya piya Koyo Berz fına bı vengê xü yê Berz a hem peranê ma dı hem zi redaksiyonê ZazaPress'i dı qireno u Mewlüdê Diyarbekıri, per 17 u 3'i dı fına qireno u kardiyê tuj destê xü nê verdano. Kêyneka delal u nuştox Safiya Pak bı şiirê xü ya zerida külın newede ra dax keno. Mı vatê belki beno beno rocê Usxan Cemal fekê xü tepşo u qelema xü, xü dest ra verdo. Wuni aseno kı Usxan tenya internetı nê, peranê ma dı zi lejê xü bıramo. Wasiyetê mı şıma rê: Usxan Cemali xü rê dışmen mekerê. Mabênê ma dı nuştoxê Swêdi Erik Ransemar bı dınyaya bırateya xü pare keno. Muska ra İbrahim fına tarix bı zıwanê xü yê weş u bı ozaneya xü ya qireno u resneno wendoxanê ma yê ZazaPress'i rê. Na amora ma dı Ahmet Kaya bı vengê xü ya nê, bı wasyetê xü ya ca gino. Bê bexteyda sistemê Tırkiye héta çı wext insanan hépısxaneyan u sırgunan dı bıkşo. Ka demokratê sere berzi koti dı rê... Baba Qef, pera 39 dı pêserokê zazayan ser infermasyon dano u welat ra reseno peranê ma.

Héme pêserokandê zazayan dı bıratey u dostey esto. Mabênê rêzan dı dışmeneya şaran çınyo. Senin héme Zazay bıra u dezayê pêyê se u qandê Zazayan serbestey wazenê se, ma şaranê dınyayê bındesti héme welatanê J.W (U.N, F.N, B.M) ê resmiyani rê zi serbestey wazenê. Héme çi qandê demokrasiyê do bê şidet u bê lej...

Kıtabxane yê Kongre yê Amarika qatê 6 (şeş) James Madison Memorial dı çend wextê verê konferansê do "éleqa yê Ermeni-Kırdas" an ser, Rusêda bı name yê Victoria Arakelova üniversite yê Erivan/Ermenistan ra, "Şarê Zaza; éşiretê do kırdas o, yan zi mıntıqa dı faktorê do etniki yo?" ser qısey kerda. Dıma, Serdemê Merkezi Prof.Dr.Garnik Asatrian bı qıseyê xü ya zekı paşti vıcêno vatena V.Arakelova u dıma wuni vano; "Êy Zaza yê kı, Türkiye dı cıwênê, ina êy Ermeni yê kı, tertele yê ê tırkan ra rema yê, êyê" u na fıkrê xü héta dım mabênê persan dı pawuto. Nuşê G.Asatrian zey vatenda konferansi dı ardo kar, mı çend ser verê pêserokê do Awrupa dı vıcêno, êy dı wend. Çiyê kı merdım fém (fam) keno kı, G.Asatrian çiyê kı bê ilmi pawutış ra nê édızya yo. Héme çi ra verê, Zazay u Ermeni; hetê tarix ra, zon ra, dini ra, sosyal u kültüri ra pêra duri u abıryaye dı şari yê.

Mıntıqa dı biyayenda Zazayan 4 (çıhar) hézar seri kıhan o u nêy çizi bı tespitanê nuştan ra reseno ma. Babet, Tarixzane yê do ‹ngiliz W.E.D.Allen, "Zazay, Asya verêni dı neslêdo en kıhan o" vano. Meshebê "Élewitey" o mıntıqa dı tarixê cı hézar seri yo. Çiyê do bini zi élewitey tenya diyanetê do ê Zazayan niyo. Tırki, Kırdasi, Érebi, Farzi, Afgani, Arnawuti, Beluciy, Tacıki u.ê.b nêy şaran dı milyonana merdım élewitey ze din qebul kerdo. Çiyê do bini zi, Ermeniy, tertele biyayenda Ermeniyan bı 1915 a gırêdanê. Eger wuniyo se fıkrê "élewi yê Zazay" yan zi şarê cı dıma tarix da terteley vıcyay roşnayey? Çiyê wunasini rê merdım tenya huweno. G.Asatrian gerek sıfte no çiy bı zano; Selçuqi, wextê Osmaniyan dı lejanê fıkrê dini mabênê "suni/hénefi/şafi" u ê "şii/rafızi/celali/kelesuri/élewi/bektaşi" çıçi bi? Ê mühim 1514 ra dıma Yavuz Sultan Selim mıntıqa yê Sivas, Erzingan, Mamıkê (Desım) dı Zaza yê, Kırdasê, Türkmenê élewi/kelesuri serı tertele vıraşto u nêy çi merdım şeno héme tarixê nuşteyan dı bı vino. Tarixê nuşnayey o dem ra héta sere yê seseranê 20 merdım tertele yê do ser Ermeniyan cayê dı merdım nê şeno bıvino. No sebep ra Ermeniy bıbo kı, bı éksê vatenda G.Asatrian qandê kı xü tertela ra bınımna yê, êy do nê biyê élewi, êy do bıbya yê suni. Vinayışê G.Asatrian çiyê kı puç keno se seri verê tertele yê ermeniyan tarixê nuştey élewiyê Zazayanê ê Sivas, Erzingan, Mamıkê ser ameyo nuştış.

1514 u seranê dıma nêy ser, roc bı roc Haydar Celebi kıtabê xü yê "Ruzname" dı nêy lejan ser nuşna yo. Na dest nuşê nuştoxi neşırê ci yê sıfteyın 1847 dı ‹stanbol dı neşır beno. Tarixê nuşnaye yê bini zi nuştoxi Awrupa nuşna yo; C.H.Wheleer (1814), G.W.Dunmore (1855), Ball (1957), Dr.Jewett (1958), G.B.Nutting (1860), W.Winchester (1961), O.Blau (1862), W.Strecker (1862), W.Livingston (1865), J.G.Taylor (1866), H.N.Barnum (1890), D.Butyka (1892), M.F.Grenard (1904), Mark Sykes (1908) u.ê.b nêy tarixi kıtabanê kı mı nuşnay êy seran dı kıtabanê xü dı Zaza yê Mamıkê/Desım ser tarixê do akerde u zelal vecenê roşnayey. Bı hetê biniya zi nuştoxê Ermeni yê bini zi G.Asatriani zurker vecenê. Babet; Minas Der Minasyan bı kıtabê xü yê "Bir Ermeni Fedaisi'nin Anıları" (Viri yê Fedayi yê do Ermeni) dı vano kı, Kelesur/élewi Zazayan nêy mıntıqayan dı verê se serê 16 ra yo kı nêy mıntıqayan dı xü mısnenê/estê. Serdemê Ermeniyan ra Antranik ser 1901 kıtabê ciyê kı "Dersim" Tiflisi dı neşır biyo, wuca dı Zazayan ser hori infermasyon dano. Kıtabê Hagop Sahbazyan "Kürt-Ermeni Tarihi" (Tarixê Ermeni-Kırdas) 1911 dı ‹stanbolı dı neşır biyo. Qısmê kıtaberi "Zaza yê Kelesuran" ser o. Fına 1911 dı Tiflisi dı kıtabê do bı name yê "Dersim Kızılbaşları" (Kelesuri Desımi) neşır biyo. Nuştoxê Ermeni Garo Sasuni béhsê Zaza yê élewiyan keno. Kıtabê Garo Sasuni neşırê sıfte 1969 dı Beyrut dı, (neşırê ê dıdın 1986 Stockholm, neşırê hirêyın 1992 dı ‹stanbol) bı name yê "15.Yüzyıldan Günümüze Ermeni-Kürt ‹lişkileri" vıcya yo. No kıtaberı dı analizê kı nuştox vıraşto neqlê tiyay kena; "Merkezê gırdê kelesuran Desım, Xarput u Sivas o. Nêy mıntıqayan dı êy éşiretê héme kı zonê zazaki qısey kenê ina rê vanê 'Dımıli'. Varto u Genç ra héta Ro (Fırat) u na ser ra héta Xarput u wuca ra zi heta koyanê Desım vela biyê. Bolê ninan Şii yê. Zane yê ze Tomaschek, Heartman, Noldeke u.ê.b vanê kı êy kı Zazaki qısey kenê êy mıntıqayan dı verê ca biyê. Qewımê do Kırdasan ra duri yo (p.29). "Kelesuri, bê kırdasan qandê kı xü bı pawê Osmaniya ver dı sere hewadeynay. Mıntıqayanê Xarput, Erzingan, Malatya, Sivas dı mabênê 1535-1690 dı 155 ser wextê do zor u lejın cıway. Zazay tenya serbesteyda mıntıqayanê xü waştê u nê waştê kı Osmaniyan o mıntıqayan dı cay bê. Beganê Kırdasi no dem dı bê hay mendi u yarametey nê day, bı ékıs yarameteyda Osmaniyan kerdi. Tenya Dêrsım bı quwetê xü ya mıntıqayanê xü yê werdi héta se serê 18 muwafaq bi" (p.35-36). Çiyê kı mı tiya dı va beso. Ez posena nêy infermasyoni; G.Astarian, V.Arakelova u merdımê kı zey ina fanatik roşın keno. Ermeni wazenê bı na raya wêhêrê welatê Zazayan bo u no kayê do leymın o. Zazay, Ermeni niyê.

Eger merdım bewno vateyê süryalizım, merdım nêy vateyê Fıransızki vineno SUR u REALİTE, nêy dıdı vatey zi yeno na méne (mana); SER (cor) u RAŞTEY.

Na zi kokê süryalizım o, SERİRAŞTEYİ rê resayen. Vinayış u manifesto yê xü dı André Breton héreketi wuni nusneno. "Waştena süryalizım, wazeno insani bıkero serbest. Civilizasyonê Awrupa insanan kerdo lete lete. Qeçeki kı serbest çımê xü akenê dınya, bı fıkrê mantıqi u bı normê çorşmeya ma yê resnenê." Bı na raya merdım fantasiyê qeçekan fetısneno. Qandê süryalistan fantasi quwetê piskolojiyê heri mühim o. Çendı zi ma na prensip héyalanê xü dı nımneyo se zi, fına zi fantasi sereyê ma dı xü nımneno. Bı yarametey a vatışê hewnan, otomotik ma şenê nuşan dı u resman dı êy nımıte raştey vecê roşnayey. Hedefê süryalizım çi u ez wazeno biyaro pêhet u bı na raya bıreso Süryalizım, Serıraştey u dıma bı naya raya bı kewo ser.

André Breton (1896-1966) bı kıtabê xü yê, 1924 dı, "Manifest du surréalism" (Manifeto yê süryalizım) dı xetê idoloji yê xü nuşneno. Name yê kı bı süryalizım a aseno Breton, Elved u Tzara. Kıtabê kı bı nam u vengo "Les Vase Communecant" (kı na kıtab, teori yê verênê süryalizım o). Hetê süryalist konst (resım) zi, o kı sıfte merdım vineno "Zırafe yê veşaye" Salvador Dali (1935), "Resım" Rene Magritte i yo. (1935). Sere yê "wayê siyın" Esaias Thoren (1940). Şıma do pers kerê, Senin merdım şeno bı zano kı ju çi süryalistiki yo? Merdım şeno bı no şekla çiyê süryalizımi bıvino. Héyal u hewni vıcênê merdımi ver bı şeklê konstiya (resım u heykel u.ê.b). Waştena u hedefê süryalizımi "Sere hewadayen da bı raştey, bı héme şekla goştarey nê kerdenı u bı héme rayan a sabotaj".

Kokê konstê süryalistiki, Dadayizım ra yo. Ma va; méne (mana) süryalizımi (serıraştey o). Resımê süryalistiki éksê (pêyver) dadayizım o. Bı süryalizım a merdım wazeno bıreso sere hewadayen da bewnoxan, wendoxan. Bı diyışê (vinayışê) süryalizım gerek konst bıbo resmê héyalan, motifê bê realistiki u fantazi bıbo serbest. Ze konstê Salvador Dali.

Süryalizım, Fıransa dı 1920'an dı resa u kok da. 1930 bi serê gırd biyayenı da süryalizım. Merdım şeno vaco kı süryalizım, literatürê ê moderın zi bı fıkranê zü ya vırna.

ZazaPress amor 4, kanun 2000, perı 7
http://zazapress.tripod.com/amor4/ZP_4.html#zazom
http://meta.wikimedia.org/wiki/Test-wp/diq/SÃ¼ryalizm

Dı zonzaneyê Zazaki "Forum Linguistik in Eurasien"ra bi mêymanê ZazaPressi

Faruk İremet

Mêymandarey zaf hézkena. Çı wext mêymanê mı yenê odeyê mı werdi bê mıtbax u bê banyo, beno ze şato, o şato dı riyê xü dana hetê azmin u tiji ya. Bı riyê xü yê hüwateya bena vılıkê homa. Êy vılıkê homayê, sereyê merdımi kenê weş. Homa nêbi kı zonê mıno şirina qısey kerdê. Mı, bı a zonê xü yê şirin a, meymananê xü yê sere-çımanseri rê vatê; "-Şıma xeyr amey".

Dı lingivistê Almani, Almanya ra werışti amey mı het u vılıki homayê mısk u émbari boy kerê. Na boy, boya vılıki nêbi. Na boy, boya zonê ma yo hüngımênın bi. Boy a hüngımên ê vılıkê homayan bi u zonê cı Zazaki bi. Nêy mêymanê ma zi mêşê hüngımêni bi. Almanya ra kewt bi ray u ame bi mı het (Swêd, ‹sveç) qandê kı bı Zazakiya vacê; "-Xeyır miyan dı bê".

Nêy zonzaneyê Zazaki kı "Forum Linguistik in Eurasien" ra amey bi waştê Zazakiya Süreg (Siverek) bımısê u bınuşnê. Mı zi bı zonê xü yê zéyıfa ina rê yarametey bıkera. Yarameteya mı zaf bi nê bi nê zana. Labırê, çı wext merdımê xeribi zonê mı mıseno, no zi mırê beno ze derzi u kewno ganê mı. Qandê çıçi? Eger xeribi zonê mı mısenê se, edo hewna vêşi zonê xü tepşa u bımısa. Mı ina rê u ina mı rê zonê mı mısna. Téhlikeyê vini biyayenda Zazaki mı tersneno. Gerek no çi héme Zazayan bı tersno. Kêy xü dı bı qeçekanê xü ya zonê ma yê Zazaki ya qısey kerdenı, gerek ma rê bıbo ze gürwe. No gürwe, ê kı xü rê vanê; "-Ma Zaza yê" ê inan o. Nıka meymananyê qısey bıkerê;

Faruk İremet: Şıma şenê vace şıma kamiyê u nameyê şıma çıçiyo?

"Zazay bısınasnê"

Eberhard u Brigitte: Rozê şıma xêr bo. Ma Almanya rayımê, nameyê ma: Eberhard u Brigitte. Ma nıka mengê Stockholm dırê, tiya wazeme embazê Zazay bısınasnê.

"Dınya dı 6800 ra veşi zoney estê"

Faruk İremet: Şıma şenê Wendoxanê ma rê tayn enstitütê zoni ser informasyon bıdê?

Eberhard u Brigitte: Tabi, namê enstitütê zoni, "Forum Linguistik in Eurasien" o. Na enstitüt ser zonê minoritet Avrupa u Asia dı xeftyeno. Hedefo, hetê Linguistik ra yarametey daene, gerek kı her kes zonê xo şeno bınuşno u bıwano. Dınya dı 6800 ra veşi zoney estê. inan ra tenya 1/3 (hire dı jew) raştnuştena cı esto.

Faruk İremet: Şıma şenê tayn ser tarixê institüt u héta nıka kamcın zonan ser enstitüt gurweyeno wendoxanê ma rê şıma şenê vacê?

Eberhard u Brigitte: Enstitütê ma dı 92 insani gewrenê. No qandê zonê minoritetan tenya dormê Avrupa dı u Ver - Asiya dı yarametey dano qande zon bıreso. Halê ney zonu pêra abıryayeyê.

Faruk İremet: Qontaxê şıma bı enstitüta senin vırazya şıma şenê ma rê vacê u bı no raya qontaxê şıma bı zonê Zazakiya vırazya?

Eberhard u Brigitte: Ma nıka rewna embazê Zazay sılaşnay: `Heme fekê Dersim qesey kenê, xeyle Basel dı (ısvıçre) ronişenê - Basel keyê ma ra nejdiyo. Ma zanıtê kı Almanya dı u Avrupa dı Zazay Siwreg u Çewlik (Bingöl) ra estê. Feqat ma hata nıka kesi nas nêkerdê.

"Kültürê Zazaki"

Faruk İremet: Nıka çiyê ki ez meraq kena noyo; hedefê enstitüt u ê şıma zonê zazaki ser çıçi yo? Çıçi şıma wazenê bımısnê u bımısê?

Eberhard u Brigitte: Ma wazeme bımışı zon u kültürê Zazaki (fekê Sıwregi). Wazeme zi bıvinê kam ebi kami piya gewreno, kam kamcı kıtab, peserok u nuşte bıni veciyaya hazır keno. Zoni ser aktivitey Stockholm dı çıçiyo?

Faruk İremet: Tayn şari u tayn dewleti qandê şıma u qandê zonzanoxê Avrupi vanê; êyli zanê Zazaki qurweyenê ney ajaniyê u neyê vateni ser çıma yê se vanê?

Eberhard u Brigitte: Mesela Cote d'Jvoir (Afrika dı): Vızt serrey ra veri -qeçeki pêro mektev (wendishane) dı Fransızki sıft mısenê qandê nuştış u wendiş. Ewre hirıs zoney serbestê- qeçeki zonê pi u maya xo zanenê u mektebê juwer u diyer sınıfi dı zonê xu kar anê, wanenê, nuşnenê. Dı serrey tepiya mektev dı zonê Provinz (zonê ticareti - Lingua Franca) mısenê. Na zon mısayenı inan rê rayê do rehat beno, cike hona alfabeti rınd zanenê. ina bol lezi zi zonê bini şenê bımısê. Na hewnê şıma esto?

Faruk İremet:; Hewnê ma nê bo se, qandê çıçiyo ma yê bı zonê xü yê delal u rındeka nusnenê, vengê xü qirenê azmin u heme çiyê cıwayışi (kêye/qeçek vıraşten, zewıcyayen, ekonomi) yê xü ra ma yê fedekarey kenê? Ma, bı zazatey kerdena, paştidarey a(dayanışma) şarê xü kerdena, zonê ma yê şirini rê wêhêr vıcyayen a ma yê wazenê hewnê xü bıkerê bırıqyayen a tiji u rayê şarê xü roşnayey bıkerê.

Eberhard u Brigitte: Hewnê mayo kı mesela zonê "Cote d'Jvoire" beno realitetê zonanê binan.

Faruk İremet: Şıma cewabê ajaney nêda?

Ha ha ha ha ha...Belka, ajaney a ma qandê haqê insanan gêyrayen o.

Faruk İremet: Malesef tarix dı, raştey u hümanizım her wext biyo ajaney. Tarix dı bol roşnayox raya raştey dı ganê xü feda kerdo.

"Ma Swedki nêzanenê"

Faruk İremet: Qande çıçi şıma amey Stockholm?

Eberhard u Brigitte: Ma Almanya dı fekê cori mısay, feqat problemê ma yê gırdi, ma Almanya dı ebi embazê Zazayan zaf zaf Almanki qesey kerdê. Qande coy zi ma mısayena ma lezi nêşiyê. Ma Swedki nêzanenê u embazê Zazay tiya dı Almanki nêzanenê. O wext zon mısayenı dıha (hewna) rehato u lez beno.

Faruk İremet: Zekı şıma zi zanê Zazaki seri bol zonzanoxê Awrupi gurweyayo. Babet: O. Mann, K. Hadank, Terry Todd, Jackobson, Ludwig Paul u Z.Selcan. Nina ra Mann u Hadank nêcıwenê, labilê kıtab u gurweyo kı ina verdayê esto şıma nina qet wend u ê dıdın Terry Todd u Paul Ludwig esto nina zi ze Mann u Hadank diyalektê Zazakiyê cêri ser gürweyayo şıma nina şexsi naskenê u şansê şıma bi kı nuşanê ina Zazaki ser bıwanê?

Eberhard u Brigitte: Ma meteriyalê Mann, Hadank, Todd, Paul u Jackobson wend. Terry Todd ma bı posta-e pê dı qısey kerd. T. Todd gramerê Zazaki ver kıtab veto u ma waşt ney kıtabı zonê Tırki vecê. T.Todd va; "beno" . Beno kı ma ‹remet Förlag ra yarametey bıgirê. Ma Ludwig Paul şexsi nas nêkenê, ama ebe Gramerê Zazaki ser bol gürwenê. Ma çiyê êy bol wend u qimet danê.

"Hetê UNESCO"

Faruk İremet: Şıma lingivist (zonzanoxê zoni) yê, bıfıkır u vinayışê şıma Zazaki zon o yan zi diyalektê ê zonanê binano?

Eberhard u Brigitte: Hetê UNESO, definisyon qande jew şaro: "eke jew xırup welatê xo, zonê xo, kültürê xo u tradisyonê xo (tarix) esto se - ju şaro (ethnicity)". Ney çi qandê Zazaki reverenê. Ma ra gore Zazaki jew zono! Zazaki miyan dı hire diyalektê gırdi estê. Çewlıg (Bingöl), Sewreg-Çermug u Dersim.

Ma wextê şıma gırot. Bı name yê wendoxan u redaksiyonê ZazaPressi, ma vanê; berxüdar bê.

Wendoxanê u redaksyonê ZazaPressi ra ma vacê: "bımane weşiyede - hata reyna.

18.08.2000
Faruk İremet, Stockholm

ZazaPress amor 4, kanun 2000, perı 8,9,10,11

Vateyê Enternasyonalistey

Erik Ransemar

Hori yê mabênê desan dı
miyanê kozıkan dı
dêr keno sodıri dı
ju enternasyonalizım.

Ju vengê do tenya berz beno
êşanê qülıkanê hépısxani ra
werzaneno vatey
héqê lejê peyneyini ra.

Bê, tı, kı şenê akerde şırê
bı taxımê embazanana
werzanı vateyê enternasyonalizımi
zekı rocêno veşeno!

O kı serehewadayeni ra
zere dı rakewno nê şıkya yo.
O werzaneno
vateyê enternasyonalizım
vate, ze rengê xü yê surıni ya

Vasiyetê Mı; Mı, Yılmaz Güney hetı defın bı kerê.

Faruk İremet

Merd, kêberi kesi nê ceneno. Mabı xêr nê vano. Bı celadanê xü ya dano kêberi kesi. Kame, name u suretê cı çınyo. Bê wext yeno, nê vano tı axayê, paşa yê, nuştoxê, dêrane yê (şarkıcı), artistê...

Sürgun u sürgun dı merdenı çı zoro. Welatê xü ra, merdım-anê xü ra, weşey u xasekey a welatê xü ra, vengê teyır u turi ê xezalan ra duri dı merden...axxx şan, ze qatran siya, estareyê xij bi azmin ra, érd ra (hard) bewranê do sıpe werışt u bı vengê do ze kardi tuja qira;

Sus, kimseler duymasın,
duymasın, ölürüm ha.
Aymışam yarı gece,
seni bulmuşam sonra
seni, kaburgamın altın parçası.
Seni, dişlerinde elma kokusu.
Bir daha hangi ana doğurur seni (bizi)?

Bı na qirayena vengê delali ze ju çopı kirbitêna siyayeda şani roşın kerd. Ahmet Kaya 1984 dı adırê na kirbiti bi. Kirbiti acıfina u şan héndı xışım zi bi nê şa bırıqyayenda adırê kirbiti bıfetısno. Na şanı qatran, sistemê Tırkiye yo. Yılmaz Güney, Ahmet Kaya u sedena şehidê sürguni bê nameyi bewranê azadey u aver şiyayeni yê. Yaşar Kemal, qandê şiiranê Ahmed Arifi vuni vano; "-Siverek'teki lise örencisinden Üsküdar'daki öğretmene kadar hemen hemen bütün bir halk, bu şiirleri sevgiyle, coşkuyla okuyor." Ma şenê nêy çi qandê Ahmet Kaya zi vacê. Vengê êy hıdudan ravêrd bi. Sınorê dewletê Tırkiye vengê Ahmet Kayay nê şa hépıs kero. Ahmet sırgun hépıs ra rındêri di, qandê kı sırgun qandê êy serbestey dı merden bi, êy qebul kerd.
Zekı Yılmaz Güney vato;

Benim için sürgün ülkeme yeniden dönebilmek için,
kararlı bir mücadele demektir...
Benim için sürgün, dünyanın çeşitli halkları ile
ilişki kurmak demektir...
Benim için sürgün, sürgün demek değildir...

Sırgun, vıni biyayen nê, newe biyayeno. Sırgun, kolatey qebul nê kerdeno. Sırgun, aşıqê azadi biyayen o. Zekı Zazay vanê;

"Tenya rocê, bı namusa sere berz cüwayış
bı serana ze kole cüwayişi ra hézar fıni rındêro.."

Ahmet Kaya 16.11.2000 dı ca nê vırna. Ahmet, dı riyeyda tırkanê çım suran dınya rê mısna u nê va, mı berê Tırkiye. Va;

"-Vasiyetê mı, mı Yılmaz Güney hetı defın bı kerê."

Kasetê Ahmet Kayay;

1 Ağlama Bebeğim
2 Acılara Tutunmak
3 An gelir
5 Başım Belada
6 Kaçak (Kod adı Bahtiyar)
7 Yorğun Demokrat
8 Beni Bul
9 Sevgi Duvarı
10 Başkaldırıyorum
11 şafak Türküsü
12 Yitirmek
13 Dosta Düşmana Karşı
14 Şarkılarım Dağlara
15 Resitaller

ZazaPress amor 4, kanun 2000, perı 36, 37

Xasekeya to

Faruk İremet

Hewna,
mı çımanê xü dı
to rê
dêri nê nuşnaya
na fekê mı,
to rê beyti
nê wendo.
Xasekeya to ser,
mı çiyê nê neqışnayo.
Hewnanê mı dı
tı, mı rê bena xeribê

dêri bılbılandê koyan.

A kı, waşten a mı dı
bena dırbetê zerida mı.
Kes nê zano
dırbetê mı koti nımnaye yê...
Mı, bı ıngıştanê xü ya
a layê guninı dırbetanê xü

-nımna-

hérsanê xü,
bı zonê xü yê
delal...
ZAZAKİ ya
qiraya azmin.
Kı, tı bı aşnawa
vengê mın o bê welat
dırbetê zerida mın a
u nurê çımanê mı,
zerida mı dı
tı welatê, a zonê da xasek a.

ZazaPress amor 4, kanun 2000, perı 39

ZazaPress, ze awa zelala u bırıqêna, ze aşmiy u tijiya şewqêna. Cepheyê adıran dı vala şariyê Zazayana. Şaranê bındestan inkar nê kena, héme şekıldê zordarey ver, bı şaranê binena vala akena u qirena. ZazaPress, qandê vêyşaneya merdeni dı bı hépsana piya teber u zeredê welati dı vala akerd u mêydanan dı protesto kerd. Na protestoyan dı cayê xü gırot u Konsolosê Tırkan ê Stockholm ver tabutê siyah verda. Êy kı wuca dı hadırey bi bı ju veka qiray u vay; "Yaşasın faşizme karşı ölümsüz mücadelemiz Devrim şehitleri ölümsüzdür. Yaşasın Zazaistan. Ölüm adın kaleş olsun uêb"

Bı no pırotestoya, ma şarirê fına mısna kı, ma estê u ver sistemê zorderey veri dı ma zeydê dêsi (qela) vınderde yê. Na qirayena ma qandê şarê Zazayan bi. Rengê ma Zazatey, raya Zazaistan u serbetey a. No karê ma verdı êy kı dêsiyê, ma do bı destana u bı torzinana biyarê war. Ma dêsi anti demokratik u zordarey bı ıngıştanê xü ma do ju bı ju cayê cı ra werzanê.

ZazaPress meydanan dı ro u xü pêyniyê fêsadey u zuran dı nê nımneno. Zeriyê ma pak, vatenê ma raşt u gamê ma qandê serbestey a. Nêy ra wa kes écız nê bo u pizeyê xü siya nê kero. Ewro qandê Zazayan, çiyê do en mühim pênaskerden u pêrê wahêr vıcyayen o. Tenya bı sereyê xü ya, ma vekê vergan dı étoriyê. O kı ewro Zazayan inkar keno se, ser no esasiyet inkar keno. Eger ewro roşnayox u welat hézkerdoxê Zazayan wazenê bıpelçıknê se, sebebê no çi bêvengeya u bê paşti biyayenda ma ya. Ma do ze ZazaPress şarê xü, roşnayox u welat hézkerdoxê Zazayan, nêy zınciran ra bıreynê. Şarê ma bı kameyê xü ya şaranê binan miyan dı cayê xü bigirê.

ZazaPress, héme cüwayışê Zazayan kar u barê inan qebul keno u wahêr vıcêno. Kesi xayın nê vineno u kesi rê rotox nê vano. Héme Zazay bıra, way, dezayê pêyê. No wuni biro qebul kerdış. Vatey u vinayış kı, teberê ma dı, bı fekê maya yenê vatış ma qebul nê kenê u inkar kenê. Ma, vinayışê xü, vatenanê xü ZazaPressi dı, bı vengêno berza, bê ters qirenê u ma do bı qirê zi. Na vatenê ma rê qinê (inanê) şıma bıbo.

Her roc, bı tersana merden camêrdey niyo. Camêrdey, qandê şarê xü tenya rocê ser hewadaye, fıkrê xü bê ters qirayen dı merden, merdenê canêrdano.

ZazaPress amor 5, awdar 2001, perı 3

Ez pawena

Faruk Íremet

Mirê ma ser
bı adırê mana
kay mekerê
dest u riyê xü
bı awa mana
meşwê
çımê xü érdê ma ra wedarê
veşnena
fetısnena
u érdê ma yê şirini
şıma rê kena
mezelê do bê tırbe.
A adır
adırê şehidano
A aw
ê mısk u émbariya
A érd
tırbda şehidanê
25 u 38 ê Zazayan o
fek merzê
çım meveradê
çımê şıma vecena
qatê homayan ra
héta céhnım
érdê Zazaistani
tenya bı sereyê xü ya
ez pawena...

ZazaPress amor 5, awdar 2001, perı 19

Gerek her merdım hemver xü, hemver, piranê xü vazife yê xü biyaro ca. Vazife, vazife yê vındernayışê vıni biyayenda zıwanê ma Zazaki yo. gerek her merdımê do zaneye, nuştox, wendey xü u kokê xü nas bı kero. Nas kerdena xü, nas kerdena welatê xü kêberê şarê binan rê xü qebul kerdayışa beno.
Her merdım bı şexsiyetê xü ya yeno nas kerdenı. Senin kı her, milet, nuştox, artis bı çi yê xü yê taybeti ya yenê nas kerdenı. Ê kı ninan rê beno kılidê komünikasyon zi fına zıwano. Yani zıwan, kılidê komünikasyonê nus u ê qıseyê mabêndê şaran u insanano. Zıwan şexsiyetê welatiyo. Kokê welat, kokê name yê welat her wext xü zıwan ra gino. Swêdi-Swêd, Yunani-Yunanistan, Fransızi-Fransa, Romani-Romanya, Rusi-Rusiya u.a.b…

Çı wext merdım bı zıwanê xü ya nê nuşno, zıwano xü nıyaro kar, cayê dı êy merdımı kewnê tengaseya vınayış u nê şenê rayê newe akerê qandê zıwanê xü u nê şenê bıbê rayverê şarê xü. Zıwan, vek u dıyalekt zengın bıyayena şar bıyeyena.

Bı zıwanê zazakı heta nıka çiyê mühim niyameyo nuşnayenı. Çiyê kı heta nıka ameyo nuşnayenı zi zaf neweyê. No newe biyayenı zi, zıwanê ma yê nuştı zehmetey veceno ser rayê ma. Heta nıka o çi kı ameyê nuşnayenı, ina zi tenya ser çiyê politik u ıstanıkan mendo. Gere ma nêy çiy bıvırnê. Enerji u gıraneya xü bıdê ser çiyê bini zi. Co kı çendı ma ser zıwan, tarix, tradisyon u ser çiyê açarnayış bı gürweyê ma yê zıwanê xü yê may u piyan bıkerê dewlemend. Herı çiyê mühım zi noyo kı, zıwanê ma yê zazaki dı diyalekt u veki estê. Nuşnayenı dı, qıse kerdenı dı qandê coyo kı ma zehmetey ancenê . Gere ma qederê zıwanê xü yê bın dest mendaye bı vırnê u êy rê gunıyo teze bı dê. Eger ma nêy nê vırazê se,qeçekê ma , ma ra hêsap perskerê. Ma, kar u xebatê ma zi wunı tecrit bıkerê kı ma do nê şerê bı werzê saqandê xü ser.

Tıya dı ez wazena çiyê veca çıman ver. Gere ma enerjı u gonıyê xü bıdê ser zıwan u ma xü lete nê kerê. Vek u dıyalektê zazkı bıyarê pêhet u bı ına ra ma zıwanê xü yê nuşı vırazê. No kar zi, karê merdımê cıdı u ê zaneyo. Eger ma wazenê se, zıwanê xü yê newedera vırazê gere ma akademı, enstütıyên xü vırazê. u bı newedera ma êy rê gonı yo taze bı dê. Bı zur u nêzanêya qe çiyê nekewno ser. Zane bıyayen zi, kokê xü, zıwan xü u kültürê xü naskerdena u gırwe kerdena beno. Gere her merdım gırwe u enerjiyê xü dı cıdı bo.

Vırazyayena u bıyayena dınya ra heta nıka heme çi ameyo vırnayış. ‹nsanş, sı, aw, dar u çar wextê serı ameyo vırnayışı u zaney tarıxê nêy rê vanê mutasyon. Zıwan zi no vırnayış ra heqê xü gıroto u ameyo vırnayış. No vırnayış hem hetê negatıva u hem zi hetê posıtıva yo. O çi kı negatıv tarıx dı xü mısnayo noyo kı şar zıwanê xü vıra kerdo u zıwanı bını mısayo. Na vervatenê xü dı bı zerıweşeya şenê nêy vacê kı; zıwanê ma dı zi çiyê newe vıcênê. Ma şarê xü rê u wendenanê Zazakı rê héme çiyê neşırê Zazaki bımbarek kenê.

Ez nêy çiy serwerzayena zaf gırd vinena. Qandê kı, heta nıka zıwanê ma ameyo pelçiknayenı u nıka nıka ma gamê xü yê gırdi erzenê u xü nezdıyê pê anê. Ez a vana; Qandê jew bıyayena zıwanê ma zazaki dest pêdê pê, mıl bıdê mıl...Piya ma bê wahêr niyê. Zazayê kı welatanê Awrupa dı cüwênê, gerek zıwananê ina weş bımısê u literatürê Awrupiyan ra kıtabi bı açarnê (kıtabanê qeçekan, sıiri, ıstanıki, romani uêb). Zazaki. No çi, zaf mühimo. Literatür (edebiyat) engineya xü zıwan ra gino. Şıma do ilah vacê; -Qandê çiçi literatürê welatanê binan zıwanê ma rê biro açarnayenı? No karê ma, qandê çıçiyo? Mebet, tenya açarnayenı literatür niya. Mebet, ma çendı literatürê dınyay bıaçarnê zıwanê ma yê xasek Zazaki rê o do bıbo zeydê nımuneya. Bı no gürweyenê ma ya ma do yaremetey bı da zıwanê ma yê xasek Zazaki. Çı çax zıwani dı, lıteratür u nuşteyê kültürê ê miletê binan birê açarnayenı u çı çax şarê ma nêy çi naskenê u destkenê wendenê nêy çiy, o çax dınya ra u welatanê binara zi çiyê newe hésênê. Nêy çi zi çiyêno zaf mühimo. Çı çax merdım literatürê welatanê bini nas nêkero u rayê literatürê nas nêkero nêşeno bı zıwanê no zéifa bıbo parçeyê literatürê dınyay...

Zıwanê ma yê literatüri dı, taybeti zıwanê ma zazaki/dımlıki dı literatür u wenden, nuşnayenı zaf zeifo. Merdım şeno waco çinyo zi. Wuni yo gere ma zi cayê ra dest bı nuş u wendenı bıkerê. No açarnayen beno, no nuşê roman, ıstanıki, şıir beno, no meqale, no destnüş beno qe mühim niyo. Çiyê mühim esto kı a zi naya kı, êy insani kı şenê bı wanê u bınuşnê gere cayêra dest bı xızmetê xü yê erciyayey bı kerê. Bı wanê, bı nuşnê ü no zi vazifa ma yo, qolıncanê ma serdı barê ma yo u no zi bar kerdena tarix o u tarix ma ra hésab pers keno.

Zıwan bı cı ya wendeno, nuşnayeno u qısey kerdeno. Zıwan héme çi ra mühim milet biyayeno. Hinsani, mileti yenê/peyda benê ü tarix ra zi wuni vıni benê, mırenê u kes ina nas nêkeno, nêzano kı ina tarix dı estbiyê. Tabi miletanı kı paş xü dı çiyê nuştey veradayo, tarix ra wuni rew vıni nêbiyê ü nêbenê zi. Ma nêy rê şenê no nımune bıdê; destanê Gılgamış (Gırdgamêş), tarixê Firaunê Mısıri, tarixê Maya-Azteki, Babili, Asuri, Sümeri qandê kı ameyê nuşnayanı coy kı nêmerdi u heta wextê ma resa yo. Yani nay miletan ser si, ser çermı, ser tehxt ü desan bı zıwanê xü yê nuşi, çi nuşnayê u nay çi, vıni nêbiy, şewqa aşmi ra vıcyay verniya şewqa rojı. Tarix dı arkolog vıcyayê bı serana ser nêy çiy kar kerdê ü bı nêya tarixê ay miletan dayê naskerdenı. Qandê coyo kı ma zi gıraneya xü bıdê/veradê ser nuş, wendış ü qeçekanê xü bı zıwanê xü ya bı élımnê u gere no ma dı bı bo tradisyonı (édet).

Zıwanê ma beno kı zéifo, bê taqeto ma vına zi qeçıkanê xü rê zıwanê ma yê bıtaqet u ê zéif bı élımnê. Qeçeki wextê verni dı şenê çewtanê ma bıvinê ü ay vatenê ma yê çewti, zéifi bı vatenı raşta bıvırnê. No meqale dı tayın vatey ze Awrupi yo. Zeydê "tradisyon". Zıwanê ma, zıwanê Hindi-Awrupi yo. O wext ma şenê vatey, qısey ina ra deyın bıkerê u gerek çinyo kı ma newera vatey u qısey vırazê. Gere zıwanê ma welat ra, zıwanê insanê ma ra dur nê kewo zanayey, bı kelime vıraşteyana nê beno. Zaneyey, zuri u bı xırxızeya zi nêbeno. Gere merdım hem qandê xü, hem zi xebatê ay nuştoxii bini rê dürüst bo. Qandê kı, kes marê "şıma mecburiyê bı zimanê xü ya bınuşnê. şıma mecburiyi bıbê nuştox." Nê vato. Kes mara alimey yan zi nuştoxey nê wazeno u nê waşto. Tercih ma bı xü kerdo. Wext, wextê zıwanê ma yê xasek Zazaki rê wayêr vıcyayeno.

ZazaPress amor 5, awdar 2001, perı 27, 28, 29
http://zazapress.tripod.com/amor5/ZP_5.html#edebiyat
http://meta.wikimedia.org/wiki/Test-wp/diq/edebiyat_senin_destpÃªkerd

ZazaPress, şanê tariyanê Zazaistani dı ze güla boy dana u ze tijiya şewq dana. Koyanê Mamıkê (Dêsım) dı çımê xü akena u bı awa Munzuriya riyê xü şıwena, Gımgım dı lıng dana érd u vana: "welatê mıno şirin, tı ze hüngımêna", pal dana resena Bongılan hézar golan dı asnaw kena resena awa Émbari, ray akena Süreg dı bena engurê axbanki u şire, wextê kerge, bın lıngandê kêynekan dı bena bastıxê künciy, Kerejdaxi dı destê qeçan dı bena kenger, pune u kormit, Gerger dı bena tutınê kaçaxi, Çêrmug dı bena awa germawi bena vılıkê koyan u ser tırbda Ebubekir Pamukçi dı ser hewadana u vana: "Roc Bı Roc Şarê Zazayê Ayabenê."

Rayê duriyê, rayê dergiyê mı resnenı Weysıl Qırani érdê mısk u émbariya arıqê çaredê xü pak kena, quwet gêna kewna ray Serehewadayenda Piran u bena şemşêrê lejwanan ray akena halunanê koyê Xarputi dı ze teyrana ca bena ziyaretê Haco Begzani dı hêrsê çımanê xü wuşk kena ser qela Xarputi xü dana vay ver perena resena awa Enqerisı şına Dımıştat u wuca kewna ray resena Süreg bı engurê şireya vekê xü kena şirin Axaçxani dı saqandê xü ser dı pal dana ze teyrêbaz awa cemıdyayenı piyarê Hacoy ra qesba xü honık kena u resena İskandinawya u peranê xü akena qandê nustey u bena ZazaPress, bena vengê şarê Zazaistani.

ZazaPress, réhmê Zazaistani dı qeçekêno ver şıto. Şaranê bini zanê kı no qeçek do gırd bo, émırê cı derg bo, o do veng bo ze tıliliyana koyan ra şirqan kero. Suk, dew u kêy Zazayan dı destanê qeçekan, lacekan, kêynekan, camêrd u cınyan dı bıbo Desmala Sur ze Tijiya Sodıriya, Wareyê ma dı Serbestey dı bıbo Héreketê Xort u Milliyê Zazayan, bê Vate. Şıkê kesi nêbo, çım kori rocê ayabê. Êy Zazayê kı bı Tırkana u Kırdasana gürweyenê nêy weş bızanê kı héme héqareto kı ma rê beno, raştey dı şımarê beno. Ma êy çikı dınya dı en mühimo êy pawenê. Yani ma kameyê şıma u ê şarê ma pawenê. Beno kı zıwanê ma, vateyê ma nıka zeydê pêya niyo. O kı pêserokanê Zazayani rê, nuştoxanê cı rê vanê ajan/xayin, to rê zi xint u her vane. Ma pê naskenê u ma zanê ma kamcin tıradisyoni ra yenê. Şıma nêy weş bızanê kı!!! Vate u qısey inan şıma ser zi ma aşnawenê, ze "xint, her u zereci". Her Zaza tijiya, her Zaza darê do kokê xü ser dıro, nêcıbêno.

ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 3

Cıxızı

Garcia Lorca

No bêveng
ray
no ray.

no bê ocax
mojleyê cırcıri
no mojleyê cırcıri.

U no kı rakewno
zıngılık o
nêy zıngılıkiyê.

Çarnayox: Faruk İremet
ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 7

Zey wuni

Mehmed Kemal

Wuniyê wuniyey dı wuni
Wuniyey dı çi wuni esto
Na kêyneki dı çıçi esto
Na kêyneki dı çıçi-mıçi esto

Ne wuniyeya xü
Ne çıçiyêye xü
Ne mıçiyêna xü dano

Na dı çi-mi çıyê çınyo
Tenya nê yê kêyneki esta
Estena cı çınya.

Çarnayox: Faruk İremet
ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 7

Newedera cüwayış

Mehmed Kemal

Na dınya ra şiyayenı esta
Kaynati dı vıni biayenı çınyo

Bı érdana, bı şenayeya
bı maden u metalana
newedera bira

Kıhan mıhanan
Eziyet dalıqnayenı
Hétakı bıhelısna

Çarnayox: Faruk İremet
ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 7

Héta qatê Homay

Faruk Íremet

érdê ma bê lejwano
lejwanê cı eza loooo
welatê ma êyê rosenê
wayêr bıvıci embaz

no halê ma rê dınya huweno
bı xü ya qırfi mekı
mı dı qırfi mekı
hele hele
bı nameyê şarê xü ya
qırfi mekı
wuca dı
namey éslê to karıte yo
namey kal u pi to embaz

mı rê ékit kı
êy kı nıka
destê xü danê to
riyê to dı bıra yê to yê
dostê to niyê
çımandê inan dı
tı xintê do lete leteyê
senin mı rê vanê
"-no merdım ajan o
merdımê do xayın o".

"ajanê" bi hézara "ajani"
"xintê" bi hézara "xinti"
ez vana: rindê cı
şıma héme şarê Zazayan rê
fınê dı vacê ;
-héme Zazay ajan u xintiyê.

ékit kı, ez guniyê to ra ya
ékit kı, ez to nêroşena
ékit kı, héta homa corra biro war
ez éslê xü nêroşena
inkar nêkena
to ray dı nêverdana
embaz ez Zazaya
héta qatê homay

ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 21

Zazayêna u tarixa

Faruk Íremet

fına ame wesar
mı vira kerd vewr u puk
şanê siyay u qeleşey

kameya xü rê
wahêr vıcyayena mı
zorê to nêşıro
çım suro bêbext
ferqê kütık u verg çıçiyo?

zıwanê xü edo veca qate asmên
no mı rê veyveyo
mı rê şênayeyo
mı rê vılıkê ver layan o

kokê mı dı qelpey çınyo
rote...qet niya
arıqê mı dı qıseyê xaseki
zazakiyo

mı ra pers mekı
kamo rote?
rotey vinayenı karê mı niyo

o kı estori rê vano qatır
her vineno
zerecê qefesi
kokê xü roşeno
ez éyneyê to niya
ez çare akerde Zazayêna u tarix

ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 23

ZazaPress bı Amor 7 da fına newedera reseno wendoxanê ma yê qedır qıymetan. Na Amor ra ma dı fına rengê newey u wateyê ze adıro do sur veşenê. Na hem qandê ma ZazaPres u hem zi qandê şarê ma vıni nêbiyayeyna. Şarê ma, ma ra u nuştey ma ra vêşi erciyayeyê. Na qıymet kı ma qandê şarê xü u zıwanê xü mısnenê bı vinayışê ma tayın o. Şarê ma yê qedır qıymet u erciyaye vêşiyê cı rê layıqiyê. ZazaPress u nuştoxanê cı ser zaf çiy amey vaten u yenê vatışı...Ne wendoxanê ma, nezi nuştoxanê ma nêy çiyan ra tersay u gam peydı eşt. Gam bı gam Zazay kame u éslê xü rê wahêr vıcênê. Na gamı kı ame eştış u yenê eştışı, gamê gırd u bê tersiyê. Dışmenê ma nıka nê, hézaran ser ra nıka na xofı bındı pelçıqyayê u êy dı na gaman u xofan bını dı bı pelçıqyê.

Her qıseyê ma dı ma vanê ê merdımi wuna va u a cınêkerı wuna va. Yani ê jeweri wuna va u a juweri wuna va. Kamo se vano u kamo wazeno çiyê vaco u kamo ver gıroto? Bı fıkrê mı keso kesi ver nê gıroto u kes kesi nê berdo dar. Heger Zazay ewro bı nêy çiyana meşqulê se, na kemaseya ma ra u nê zaneyda maraya. Zazay ewro bê vengey ra vengê xü berz kenê u qirenê. Helbet na qirayenı zi tayın tayına o do bı édızno. Heger aya biayayenda Zazayan tayın tayına édızneno, veradê wa no édızyayenı wa ina xint u lete lete kero. Qıseyê do Zazayan weş esto vano; "Her bı heryda xü ya fınê kewno lınci" Zazayê kı ewro kewtê lınci u biyê zerecê qefesi, nê şenê Zazayê serey hewadayey bancê lıncida xü miyan. Yan zi qefesê xü yê serey tariyan.

Na amora ma ya héwtın (7) dı fına rengê nuştey u şewqda tijiya welatê ma peranê ZazaPressi dı bırıkqına. Puk u hewnê neyaran peydı mend. Gamê Zazayan ne o do sıfte bo, ne zi gamê peyneyn o. Zazay roc bı roc ze tijiya amnani azmin dı cayê xü gıroto u êyê ginê. Na amor dı Koyo Berz bı vengê Berz qireno, Asmên bı piskotestê xü ya tayın tayınan cerıbneno. Roşan Hayıg fına qırfê xü keno u bı huwetena beno ze kardiyê da tujı kewno ganê tayın tayınan. Muska ra ‹brahim no fın sinayenda zerida xü akeno. Zerweş rıh dano Zazayanê xü u şarê xü inkar kerdoxan. Waştena ma wendozanê ma yê erciyayey bı kêfa na amora ma zi bıwanê.

ZazaPress amor 7, kerge/elun 2001, perı 3

Şıma nêveşê

Ahmet Kaya

Mebermı, nêy roci yenê u ravêrenê kekê mı
Mebermı, nêy derdi rocê qedênê kekê mı
Dewanê mıno bê ocaxan dı küf küfê dumaniyo
Ez veşaya, tı meveşı alah sinenê.

"Tiya dı çıçax na dêrê xü vana
Êy rocê mınê zéhmeti kı mı Tükiye dı cüwa
Ma bıxêrê cı kı mı pawutê
Êy ma bıxêr kı mi rê vêşi diy
Êy kı, mı qederê mili bı inana pare kerdı bi
Héme embaz u dostanê mı rê
Sitemê do bari yo...
Posena
Mı fam kenê"

Dı dalpayê hérsi çımanê mı dı
Bazaran dı ameya roten
Zeryayê mı şıknay
Şıknay bı hérsa
Rışti sırgun
Şewra rewê séet çıhar dı, bı varıt a
Ez veşaya
Şıma nêveşê alah sinenê.

Not: Ahmet Kaya 16.11.2000 (bewnê ZazaPress Amor 4) dı sırgun dı şi réhmet u bı wasiyetê cıya cı Fransa dı Yılmaz Güney hetı defın kerdi. Emser menga temuzi dı Gülten Kaya qasetê ciyê newe bı yaremeteya "Devsan Kasetçilik u Devran Video Müzik" vet. Nameyê qaseti "hoşçakalın gözüm" na kaseti dı dêri Ahmet Kaya kı héta nıka cayê dı nê ameyo vatenı, esto.

ZazaPress çımandê dışmenan dı, tofanê do bêver u adırê do sur, koz u bêhidudo. Koyan sero govend u lorinayena éşir u şêlıgana, deyan, kendalan, keran, bırr u berriyan dı tililiya veyve u şênayiyana. Wuni aseno kı, kes do nêşo veng u vaz, solıx u nefesê ZazaPressi bı rehateya bıbırno u bıfetısno. Qet quwet u qudretê kesi do cı nêreso ZazaPressi tariyey dı verdo u ey hepıs kero. ZazaPress roc bı roc hera u vılla beno u resneno çıhar heme koşe u geverandê welatê Zazayan u şardê Zazayan. Ma bı vetenı u vılla biyayenda ZazaPressiya seredik, sereberz u çare akerdeyê. Ma Zazayê, Zazay ZazaPressê.

Wendoxê erciyayeyê qedır u qıymeti; Amora ZazaPressiya 7 (héwti) dı tayn çewtey u şaşey estbi. Na çewtey zi xetay mı bi. Qandê kı mı disketo kı redekte kerd bi, o disket nêberd bi çapxane, disketo kı mı redekte nê kerd bı o disket berd bi neşırxane (matbéa). Nuşteyê ZazaPressi yê redakte nêbiyayey neşır bi. Cora ma na amora xü ya 8 (héşti) dı şiirê nuştox u ézayê ma yê redaksiyoni Koyo Berzi newera vecenê. Têyestan dı nameyê embazdê ma yê erciyayi Zerweş Serhad zi ze mesulê Türkiye amebı nuşnayenı. O embaz mesulê Almanya yo. Ma posenê kı embazi na çewtey ra écız nêbê u ma éf bıkerê. Dı na amora maya 8 dı zi fına reng u veng, şêney u hıngılmey war u welatê ma estê, Boya zıwan u kültürdê ma fına do ma u wendoxandê ma reso. Wa çend rıstey u nüsxey bo wa o zi bı zıwandê kesiya bo, kesi mırd keno. Kes ancax bı zıwandê xü ya derd u külanê xü, şewatey pizedê xü, héskerdenı u şênayeya zerida xü dano teber. Bê zıwandê kesi qet zıwanna nêşeno zeriya kesi pırr u honık kero. Rısteyê ma yê na amorı do zi, bı vengê do berz u bı zılxıtana xü wendox u welatê ma resno. Wenxüxê ercyayey, way u bırayê bı qedır u qimeti. Şıma héme na juwerı zahf rınd zanê, şari, mıleti bı zıwan u kültürdê xü ya pêra abırênê. Qet çaredê kesiya nê nuşneno ka no İngılız, Alman yan zi çinayo. Vanê ma zi zıwan u kültürdê xü rê, édet u toreyandê xü rê, war u welatê xü rê wahêr bıvıjiyê u paşti bıdê nuştox, roşnber, rayberdox u gürweynayoxandê xü yê pêserok, xezte, kıtab, nuştox u vetoxandê xü.

ZazaPress amor 8, kanun 2001, perı 3

Zınciri Nêwazena

Faruk Íremet

Mekı, porê xü yê siyay
mesavı ridê mıno erdişını
u bı çımandê xü yê siyayana
meveşnı, dırbetın mekı
zeriya mına nimerdımı

Vengê to vengê bılbılano
vengê sinayenda zeryano
u vengê têtewrdê Zazayano
goşandê mı dı vêydanê
u vanê; "koley koleyan mebı!"

Ez destandê xü dı zınciri nê wazena
ez doşi xü dı nirey nê çarnena
Ez ne kirdas ne zi Tırka
ez mabêndê çıman u pordê to dı
waşteyê toya
tı mı Zaza zana, ez Zazaya
u Zazayê do çare akerdeya
deyan sero, destê qeçekan dı bewrana

ZazaPress amor 8, kanun 2001, perı 14

Felego ri siya

Faruk İremet

Felego ri siya
bê bext
bê din
bê iman
vacı, hıdudê to yê bexto siya
reseno koti?

Çelmey merzı mı ver
lıng mekuwı
pay mekı
gama xü mı ra peydı bancı.

Rayê rayan
rayê ma bi
kes nêwetardê raya ma dı
bendi vırazo
rayê şêran
rayê ma bi

Felego ri siya
qeleş
bê pi
bê may
bê bıra
bê dost
mı ra duri vındı
zıwanê ma jew niyo.

Kok u ejdadê to
éşir u kêy to
qeç u pilê to
mı rê nıqarey cenay
aşıqey kerd
felego ri siya
koley koleyan qet beno...?

ZazaPress amor 8, kanun 2001, perı 20

ZazaPress fına vırar u destê xü ver vadê wesari dı akerdo u fına bı vengê do gür u zey awda zemzemiya zelala wazeno xü bıresno héme cadê welat u şardê ma. Ê kı merdena ZazaPressi wazenê, vanê ê nê çi weş bızanê kı ZazaPress wuni réhet réhet nê mıreno u nefesê cı nino bırnayenı. Hénd şo nefesê ciyo beno hera, vıjêno u welatê ma sera beno vıla. Ê kı nêy vengê ZazaPressi bırnayenı pawenê ê do bol bıpawê. ZazaPress roc bı roc bı nuştoxandê newan peran dı rengı dano u raybereyda şardê xü keno. ZazaPress veng u ganê Zazayan u Zazaciyan o.

Tayn tayn inkarci, "rotox, robot" u ixbarci har biyê u zey luwana kewtê internetan miyan. Wazenê pisey u leymıneya xü bısawê ma. Vanê nêy boyın u aqıl kemi bızanê kı, na déwa déwa şarey u vengê şarê zi nino bırnayenı, tarix şahidê nêy çiyano. Şarey u şarbiyayeney ninan destı niya nêy qerar bıdê. Ê kı bı zaneyena yan zi nê zanayena wazenê bı şardê ma ya kay bıkerê ê do kozdê adırdê şardê ma miyan u welda ciya germı miyan dı koz bê. Ê kı şardê xü rê nê benê, şarna rê zi nê benê, nê çi weş bızanê; "robot, rotox", inkarci u ixbarci zey luwanayê, her qülıra vıcênê. Zey zerecana wanenê, nesılê xo ancenê kozıkan ser u bı seydwanana danê kıştenı. Zazayê ma yê "robot, rotox", inkarci u ixbarciyê zi nêy çiyan kenê. Wazenê kı ma biyarê kay u bı şardê ma ya bıdê kıştenı.

Roc çınyo kı welat ra mektubi nirê. Roc çıniyo kı çorşmeyê héme dınya ra ma rê postayê-e (mail) niro, roc çıniyo kı dost embaz ma rê telefon nêkerê. Na ju zi mısnena makı, şarê ma ma rê wahêr vıcêno. Merdımêkı insaney u insanetey ra nasibê nê gırotê, barbar, xedar u zalımiyê.

Héme cadê welati ra selami wendox u nuştoxandê ma rê.

ZazaPress amor 9, awdar 2002, perı 3

ZazaPress amor çıharayo (4) İbrahim Doğan Redaksiyonê ma dı ca gıroto u nuşteyê xü welat ra ma rê rıştê. Vıl (çiçek) u renganê ZP ra ju zi Dezayê ma İbrahim o. İbrahim bı fıkır u bı vinayışê xü dı her wext zelal u pak o. İbrahim Doğan qanun (aralık) 2001 ame Swêd (isweç). Qandê kı embazê ma yê redaksiyoni İbrahim welat ra ame ma waşt bı ciya reportajê vırazê u halê şarê ma cı ra perskerê. Nıka, roportajê ma dı İbrahim Doğan qısey keno...

Faruk İremet: Bıra İbrahim, tı welat ra menga qanun 2001 (aşmiya aralıx 2001) dı amey Swêd, tı xeyır amey u xü dı weşey ard. Tı şenê vacê tı kamê? Tı koti ra yê? Meraqê to bı zazaki nuşnayen koti ra u senin destpêkerd?

İbrahim Doğan: Ma bexer deza Faruk. Ez Gımgımra dewa Muskara o. Gımgımde 80-90 dewe zazaki qısekena. Harde bavu khalane millete mao. İnsane ma ebe hazaran seryo ne zone xo qesekeno. Millete Zazay Anatoliyede milleto en khano. Vere koya Bingolde orte daro kemeriyo, bırde mekan gureto. Orte Oqwa'ne Serdırade, orte Gulu Sosune rındekiya tabiatde xore dew vıraşte. Zone xo, kültüre xo, orf u adet, tore geleneke xo, itiqate xo kar ardo. Welate de rındeko.

Faruk İremet: Bıra tı şenê tayın welat u şarê ma zazayan ser ma rê u wendoxanê ma rê infermasyon bıdê. Halê şarê ma senino? Xeberê şarê ma kıtab u pêserokê zazaki ra esto yan nê?

İbrahim Doğan: To kamiye pers kerde. Ma dewe Gımgımı küli (bütun) Alewi Zazay me. Zazaki qıse kene me. Feqet milletê ma rojê zone, kültüre xo harde bavo khalu xora inkar nebiyo. Seba kamiya xo her waxt Kürmanco, Osmaniya de lec kerdo. Dewleta Osmani teba Kürda watto ke millete Alewi Zazay ortera wedare. Lakin pe çete, gerilaye tare ma netikye. nuyera ma zaf tehid de, zaf pilo maqule ma seba harde xo cane xo kerdo feda. Harde xora nevejiye.

Rena to çiyê bin perskerd. To vake mereq toy zazaki kotra vırazya, to senin dest bı nuştena zazaki kerd? Berxüdarbe deza Faruk. Eza persa to zaf weşa mı şiye. Mı waxto ke Varto de lise wende ebe zone ma mı zaf şiiri nuşnay. Feqet xebera mı ne zone mıra nekı welate mıra çınbiye. A waxt ma zone xora, welate xora bime inkar. Ma zone bavu khalu xo kerd lehçe Kürda. Harde xo kerd harde edina. Ama, ma naye de ji xete en gırse kerde. Pilo maqulane ma seba Kürdiye ma red kerdime. Ma toplume (şêlık) xo de newaştime. Yane ina kamiya xo inkar nekerdbi. feqet ma inkar kerde. Eza 1999 de amo Awrupa. Mı qayt kerd (bakmak, izlemek) millete Zazay ita zeru canra seba kamiya xo zeru canra karkeno. Zone bavu khalu xo, harde xora wayir vejino. Ez a waxt heşa biyor ke, ma xete de gırse kerda. Eziki amo le ambazane, nuştoxane Zazayan nayera tepiya eziki biyo Zazaci. Seba zone xo, kültüre xo, welate Zazaistani hitan wetbine dawa xora wayir vecino karkeno u nusneno.

Perso toyê, to va şarê ma xeberê ina pêserokê (dergi) kıtaba ra esto ya çino? Na mesela teziya. Ez inan kena ke millete ma nayera tepiya nuştoxane xora, dergiyana xora beno wayir. Çımke mesela Kürda zure. Kürda inkarciyu, Kürda endi vejiya mêydan. Gence ma teze biye heşar xo. Le pilo moqulane xode tarixe zone xo wazene ke bumusene. Zaf ji muse yane xebere xo dergiyan ra zone zazaki ra este. Ez welate biyo Kormışkan, Tija Sodıri, Ware ne pêseroki (dergi) ma raver wend bi, zaf şa bime. Ewro pêserokane ZazaPress, Pir, Venge Zazaistani, Tija Sodıri, Ware endi resene her koşe welate Zazaistani. Millet endi kamiya xo naskeno.

Faruk İremet: Deza tı va ez 1999 dı ameya Awrupa. Labırê tı fına peydı şi welat u welat dı serê (ju ser) vêşi mend u no mengêno tı fına pêydı amey Awrupa. Tı ma rê, xü dı, panc qasetê video (pancês 15 séet) ard u tı héme çorşmeyê welat gêyray, şarê ma, şarê ma élewi xü rê se vanê? Vanê ma Zazayê, Kırdasê, Tırkê, Kırmancê yan zi Kırdê (héşa to ra u qüsur mewnı)?

İbrahim Doğan: Ez hüna, tı qüsur mı mewnı...Deza, ez şiyo welat zaf bi rınd. Çımke mı seba zone ma, kültüre ma, tarixe ma zaf emeg da. Nuştoxane mara, dergiyane mara zaf bilgi berd da wendene, kerd vıla. Bilhasa ZazaPress da wendene millete ma khalo kokume ma zaf şa bi, va şıkırbe na roje şıma xo naskerdo, zone xora welate xora biye wayir. Ma şımara neyera hirıs (30) sere raver vate ma Kürd nime, Türk nime ma Zazayme. Pilane ma vatene; "-Şıma vatena ma nekerdene". Nayere mı poşmantiya xo arde ra zonu ê qebul kerdi. Zaten qaseta de ebe zone ma klame, depe, dına, tarix mara, kamiya mara zaf kar ardra. Ez çiye mıso ke ne insani hitan sere hurdra weşbene. Zone Zazaki ra harde bavu khalira inkar nebene. Kürdano Tırka esla qebul nekeno.

Faruk İremet: Bıra persê mı wunasin bi; Şarê ma xü rê vanê ma Kırdiyê, Kırmanciyê (yani tiya dı méne cı Zazayo). Tı şarê ma ra na persı perskerd? Zazayê yê ma yê Varto xü rê se vanê u xü rê nameyê bini diyê yan nê?

İbrahim Doğan: Heya deza, mı kamiya millete ma cıra perskerde, mı cıra va şıma kame çiye de bin mı ara va Awrupa taye millete maya kı ji Dersımıji vane ma Kırmance me, Bingolıji vane ma Kırd me, şıma nayare vane çı? Pilo ma, maqulane ma na persere hüway. Va; "-Ma ne Kırd me, neki Kırmance me. Ma Kürdanra vane me Kürmanc, Kırmanciye ney ayniye. Ma Varto de xora van me şare ma, zone ma Zazakiyo. Yaki ma vane me ma Zazaki qesekeneme. Naji ena zanıtene ke ma Alewi Zazayıme ma Kırd nebime, Kürmanc nebime nayera tepiya ji qet nebenime. Hitan sere harde bavo khale xo de mendime ma zazaki qese kenime zone xo re emeg danime. Kürde yane Kürmanciye qebul nekenme çımke ina fermane ma vetbi ecdade made dışmen biye. Ma Kürmanciye ra zaf ant. Ayera ma Kırmanc nime vane.

Faruk İremet: Bıra İbrahim, tı serê (ju ser) welatı se kerd? Tı kamcin cayan gêyray? Roportaj u filmê to yê nezdiyê pancês (15) séeti tenya Varto sero yan zi nê?

İbrahim Doğan: Heya bıra zere ju serede kare mı Varto de bi. Mı waxt nedi şori Dersım, Siwerege, Hene, Lici. Mı zaf waşt şori ema nasib nebi. Feqet amboze mı ê cawa zaf bi. Xebera ma jüminara biye. Varto de zazaye Diyarbekıri bi, ma jumin diyene, qese kerdene. İnan ji qıse Kürmanciye, Kırd qebul nekerdene. Xebera dina Dergiya ZazaPress ra, Kormışkan ra Kıtabane Koyo Berz ra u ê tora esta. Ez ke diyo ma piya qese kerd zaf bi şa. İna waştene ke ma hero jumini bivineme zone xo, kültüre xo ser kar bıkime. Ez rena şoni welate xo Zazaistani, harde bavo khali seba tarixe ma kültüre ma şono her hete welati de kar keno. No mırê şerefo en gırso. Hitan Qers (Kündık, Laloğlu, Gülistan), Erzingan, Diyarbekır, Dersım, Lice, Héni, Piran, Siwerege, Xarput, Bingol şono. No mıre wazife o. Ebe şerefo en gırso.

Faruk İremet: Bıra İbrahim, planê to yê newey estê? Tı do Awrupa dı sekerê? Proxramê to dı kıtab veten esto yan nê?

İbrahim Doğan: Heya bıra Faruk, plane u proja mı zaf gırsa Nayera tepiya ez wazeno ke zone xo ser, kültüre xo ser zaf kar bıkeri. Millete xora, şanıka (estanıki) kılama (dêri), fıqra, lega, orf u adet cüwayenra (yaşamra), tore gelenekra zaf çiyo arekiri (topkiri). Bıra Faruk, ebe no fın ez ame Awrupa qande toplanti.

Zaten nuştey mı este, waxto ke (perar 1999 dı) de ez amo Awrupa, mı ita, ju şiir kıtabi kerd hazır bı name "Gülsosuna Koye Bingoliya" 300 pela. Kıtabe de bin hazıro. Noji şiire. Zaten dergiya ne bina de xeli nuştey Awrupa de dulegarane birade vejiye. E ki siyasiye, politike rona seba kamiya maye inkarciya ne, mı zazayan re nivisne. Rena şiire mı, yazıye mı ZazaPress te her amore de, aşmede vejine. Ez bıxo ji redaksiyone ZazaPresss dero. Mı welatra nuştey (yazıye) xo ruşnene. Welatı de mı wendoxe, karkerdoxe (Baba Qef, Dato, Zerro u.b) ZazaPress ji di. İnade ma xeli kar ardra zon. Seba welati ina ji proje, pilani ma vıraşti. Hem fıkır bime.

Faruk İremet: Deza İbrahim qandê infermasyon u roportaj berxüdar bı. Tı wazenê çiyê bini, infermasyonê bini bıdê ma u wendoxanê ma?

İbrahim Doğan: Eya. Vatena mı bütüne millete Zazayra esta. Endi herkes her Zaza heşarbo kamiya xo nasbıkere ke. Şar ji şıma nasbıkero. Kukla kosi mebime, zone xore, kültüre xore, ebe zero can kar bıkime. Goniya ecdade xora, şehidane xora wayir vecime. Zurane, inkarciya, niviskarane Türko, Kürda vejime meydan. Herkes bızano ke ma millete Zazaya me. Zone ma Kürda niyo. Welate ma welate Kürdo niyo. Kahrbe zurkeriyo bebexta. Karbo inkarciye ma. Weto warbo tarema Zaza, welate ma Zazaistan u kare ZazaPres

Bıdeka to benê

Faruk İremet

Tora pers kena
"-Qandê şarê xü
ewro
to sekerd?"

Êy kı waştê
siyayeyda şanan
Zazayan sera hewadê
tijiyê roşın
bı tarixê Zazayana
warey biyarê
gürweyay...
Xüra perskı
"-Mı sekerd?"

Guniya to
şardê tora şirin niyo
rıhê to
şardê tora qıymet niyo
ez zana
tı do vacê;
"-Mırê çı."

Dor dorê to bo
siley u şepıki
hümbıki to kewê
zınciri siyay to mıl dı
bıberqê
tı do fına vacê!
"-Mırê çı."

Êyê kı vêyndanê to,
azmin dı
tiji u roşnayey
welatê do serbest wazenê..
Tı şenê vacê;
"-Mırê çı,
ez riyê xü dı roşnayey
u rıhê xü dı
serbestey nêwazena?"
Xü ercan meroşı
bıdeka to benê.

Tı zanê
torê sevacê?
Torê vacê;
"-Semer dayo xü mıl
bı zıncirana tızbey anceno
merdımo bê aqıl
u zerencê qefesi."

Guniya to
şarê tora şirin niyo...
Tı muhatabê héme çi niyê
Xü bızanı wa şar zi to bızano
qaqıbê zerencê qefesi

ZazaPress amor 9, awdar 2002, perı 23

Werzı!

Faruk İremet

Werzı!
Welatê ma biya xü virı, sina mı
érd u azmên
şênayey u vêyvey.
Kêynekê wextê vêyv
lorkeyan dı
perê kıtaban dı
sereyê qeleman dı
zılxıti dayê pıro
u vatê; Welato şirin
tı pıstınan dı
qeçekê do ver şıtê
tı qeçê têtewırdê
vêyvanê Zazayanê.

Werzê!
Xort u camêrdê Zazayan...
Qeç u pilê héme éşiran
dest dı tıfıng nobed tepşê
kozıkan xü rê vêyvı bı kerê
bıbê şêrê şarê ma.

Werzı!
Vêyvı kêy ma
vêyvı camêrdan
maya qeç, pil u kêyna éşiran
tı zerida mı dı, sina mına
u welatê ma qeçekê do ver şıto
u oyo werzeno bı şêrandê xü ya
saqandê xü ser

ZazaPress amor 9, awdar 2002, perı 29

Editor/Faruk İremet

ZazaPress bıamora xü ya desın (10) zi vecena. Qıseyê ma şarê ma Zazayan ser nê qedya.Vatenê ma nê qedyay. Raya ma duriyo u ma yê gamê xü yê hera erzenê. Ma resenêwelat u welat hézkerdoxê Zazayan. Vatenê ma héta vızêr kültür u édetê şarê maser bi. La ewro qıseyê ma fıkrê siyasiyê. Qıseyê ma zeri ra u zeriyê ma yê pakira riyê asfalti leymıni ra vıcêna teber. Qıseyê ma riyê asfalti inkarciyan uriyê zurkeri tarixçiyê inan parçe keno, qelışneno u ze vılıkiya ê asfalti seroabêna. Na sinayena u na sinayenda ê Zazaciyan a. Ma zazaciyê u ma raya xü yêhéqi dı raştê. Héme alem u tarixo çım kor şahidê ma yo kı ma qıse u fıkrê xüdı raştiyê u mazatan dı ercan niyamey u ninê rotenı.

Çımê şımaroşni bo embaz u dosti, wendox u nuştoxi, qeç u pili, cınya u camêrdi,neşırxane u pêseroki, ZazaPress fına bı amora xü ya newe reseno şıma u resenozerida şımayê serehewedaye. Qıse u vengê ma héme bendi siyayan pêra abırneno ubı vengê do berz reseno şarê ma.

ZazaPress zepêserokêda Zazaciyan nêy vano; "-O/A kı bı bermi u bı nalinana wazenoşarê ma biyaro pêser şarê ma rê weşey nê, şarê ma rê xırabini keno". Şarê ma, şarê do serehewadeye yo u wuni rew rew mıl nê roneno. Zazay ne kor,ne ker u ne zi laliyê. Ma do têtewrdê roşnayox, pêserok rayberanê xü ya bıbêzon, çım u goşê şarê xü. Yani şarê Zazayan, yani şarê ma.

Zeriyê xühonık kerê. Bermi u hérsê çıman qandê ma nê, qandê dışmenanê Zazayan o. Ma doserkewê. Beno kı serkewtenda Zazayan ma nê vinê. Beno kı qeçekanê ma zi nêy çinê vinê. La çiyê mühim o yo kı, toxım ameyo eştış u ecdadê qet ju zurkerêtarixçi nê şeno na tarix b&rc;, ma Tırkiyê u qandê nê çiyan zi çıçi cıdest ra ame inan xopey nêeşt u kerd. Çı pisey vajê cı ra vıjiyê u hewna zi ayavıjêna. Qandê kı inan mahlimandê xo ra, bırayanê xo yê Tırkan ra dersa xo weşgırotıbi u çiyo kı inan ra mısaybi o çi rotê şarandê binan. Ínan zi zeybırayandê xo, şaranê binan ê xü yê bê leym. ZazaPress reseno héme qüncıkanêwelati. Wendoxê ma çımê şıma roşni bo!!! ZazaPress nezdi dı Welatê vıcêno...

ZazaPress amor 10, héziran 2002, perı 3

Mergı

Faruk İremet

Mergı...
tı mêymanê mı bıbê
ganê mı ra vêşi
tı do çıçi qezenc bı kerê.

Xü peydı
welatêno verdana,
tarixê
tarixêno kı, tı nêşenê mehkum kerê
ecdadê to bıbo ezrail.

O kı werzenoşax
zerida mına Zazayo
hewın nê beno
kes nê şeno hewın kero
kıtabê to yê tarixiyê kı
tarixê zurkerano
êy kıtabi qet nêşenê.

Ameyo erinaydost"
şebekey ixaneti
Nameyê to merd bıbo odo sekero?

ZazaPress amor 10, héziran 2002, perı 22

Amora ZazaPressi ya jondesi (11) fına bı rengandê xü ya şarê welatê ma ana pêser. Amorda sıfteyênırayo kı na waştena ma bi. Yani Zazayê ma ZazaPress dı yan zi juna pêseroka Zazaki dı birê pêser u paşti bıdê pê. Zazayê ma bı zıwadê xü ya şarê (milleta). Çınayê cı kamcin rengı beno wa bıbo ferq nêkeno. Çınay u rengi şenê sur, siya, yaşıl (zergu), zerd yan zi sıpe bê. Mühimeya cı naya kı ma şarê, şarê do xüserê.

Zıwanê pêserokda Zazapressi Zazakiyo. Edebiyat, politika, şiir, dêr, pêhuwatey, leqmatik (pedevetey, bulmacay) u ıstanıki bı zıwandê ma yê şiriniya tey yenê nuşnayenı u o bı inana yeno xemılnayenı. Bol embazê Zazay paşti danê ma u Zazapressi rê wahêr vıjênê. Bı xeyrdê ê embazana ewro ma xü payan sero vınderdê. Amor ju ra héta amor 4-5 ma bulıki (saqandê xüser) şiyê. Ewro ma werıştê lıngandê xü ser u ma yê raya xü ramenê. ZazaPress ewro biyo qürüm. ZazaPress ewro wahêrê misyoniyo. No misyono kı ma gıroto xü doşi, qandê demokrasiyo, qandê héqdê şardê Zazayan o. Zazayê ma çend avêr şırê u çend ZazaPress vılla bo, hendı ırqçiyan, şowenistan u inkarciyan xint u har keno. Merdımê inkarci, ırqçi u şowenisti çendı har bê u birê ma ser, na ju mısnenakı u aseno kı ma estê, ma xüseroyê u ma yê sereyê bolınan meşqul kenê, tewnenê, inan pırên ra vejenê u xint kenê. Ma tım dı hewndê inan dı rê u hewnanê inan remnenê. Qandê coy ê bı namedê ma ya rakewnê, bı namedê ma ya werzenê. Wıni aseno bê ma nêşenê bıcüwê u heyat bıkerê. Ma hem ê merdıman rê biyê ilacê zeri u hem zi zerida inan dı biyê külomerxür. Ma, ma sekerê? Ma şenê teniya nay inan rê vacê: "Homa şifayê xêyri bıdo şıma".

Dı na amorda ma ya jondesi dı zi heme rengê welatê ma ameyê pêser u xemılnayenı. Perandê amorda ma dı Ali Himmet Da¤ xü ra béhs keno. Muska ra Íbrahim Do¤an fekê şiiri akerdo u bı zeri ra qireno. Mewlüdê Diyarbekıri fına şemşêr gıroto xü dest u peran sera geyreno, Koyo Berz zey namedê xü biyo koyo berz u bı şiirdê xü ya kameyê Zazayan ano zıwan, Roşan Hayıg biyo rengê tarix u kültürê ma. Na amorda ma dı çend nameyê newey estê, ze Ferhat Pak u Egit Eskarıj. Ferhat Pak serdemê Zazayan Ebubekiri ano xü viri u wazeno peranê ma dı biyaro virdê şardê ma. Egit zi bı namedê xü ya kewno perandê ZazaPressi ser u nuştan rê beno rengê da newê Zerweş fına biyo melhemê dırbetan u xü sıwano perandê ZazaPressi. Gagan peranê Avestay resneno ZazaPressi.

Nê rengi, nê qelemi, nê qısey héme ê nuştoxandê Zazaciyanê. Na raştey biyo merezê pizedê şowenistan.

ZazaPress amor 11, kerge/elun 2002, perı 3

Mesela mı do derg nêbo. Çiyê kı ez wazena vaca ez do ey kılm tepşa. Nuşteyê dergi merdımi édıznené. O kı nustandê dergan ra édızêno jew zi ez a. Labıré se kena nêşena nuştané xü kılm tepéşa. Qandê kı nê çi weş zana, fına zi edo nuştey xo bı osteyinda (usta) edebiya bıda meqesi ver u kılmkera.

E, mesela ıstanıkda mı macaraya ê çend seatandê qehwexaniya. Qehremanê meselada mı jew Kırd(as) u jew zi Zazayo (yani ez a). Rojan ra roja jewşemêya (kıre o). Bı xeyrdê rocda şemê (sıft) mı édızyayena gürweynayenda xo ya héfteyê xü sera eştı bi u mı hewnê do weş zi gırotbı. A rocı keye ra vıcıyaya şiya çarşıdê sukı. Mebetê mı qandê kı cayê do weşdı roşa, xezeteyê a rocı bıwana u dı o mabên dı zi qehweyê bışıma. Vanê ya "hésabê kesê çarşi u ê keyi pê nêtepşeno". Mı xezetey xü xezeteci ra gırot u vıcıyaya qatê qahwexaniyê dıdını. Qedehê awı u fincanê qehwe xü rê gırot u ez şiya masayê do veng dı ronışta. Mı perê xezetedê xü akerdi u dest bı wendenıda cı kerd. Dı o mabêndı mı hım xezetê xü wend, hım dı fırti dayê qaxwedê xü ro u hım zi cıxarey xü yo kı mı tıtundê Alduşi ra (Gergera) pışt bı ey ra zi çend küfi ant xü zeri. Ez tam resa biya kêfdê alemdê a rojı mı hend ferq kerd jewo nezdi masada mı beno. Mı serey xü xetan sera werzana (hewana) u ez wınyaya. Wınyaya, labırê mı bahdo xü pize dı va; "nalet (lanet) bo, qandê çıçi ez wınyaya (weynaya)" Qandê kı, merdımo kı bı seranayo élaqa mı cı dı çınêbı ameyê vera masedê mı. Şıma bızanê wextê xü dı ma embazê (hevalê) pê bi. Selamı dê mı, mı selama cı gırotı u mı ra pers kerd va; "-Tı tenyayê?" Mı va; "-E.". Şi xü rê fincanê qehwe gırot u ame mı hetı ronışt. Ma hal u xatırê pê pers kerd. Ma Afganistan ra kewti emperyalizım u sosyalizım ra vıcıyay. Dıma mesele amê küwê meselada Zazayan (Zazaciyan). Héyatê xü dı sıfte mı emperyalizımê dınya ya emperyalizımê Zazaya bı xetêciyê bındestey fam kerd.
-"Heval" tı zanê Zazay bı emperyalizıma piya gürweyenê u pêbestey (birlik) vırazenê. Bı na raya pêbesteyina wazenê Kürdistani parçe kerê. Na taqtik, taqtikê politiqayê ê emperyalizımi qandê ortadoğu yo. Yani parçe kı u vıni kı. Şaş biya. Ez şaş nêbiyayê mı cıra persi zi pers nêkerdê. mı va:
-Senin mı fam nêkerd? Ey va:
-Bew "heval", rayo mı jew Zazayê di, va kı "-Ma Zazayê u Kırd niyê."
Mı zi va qey kı "heval" zano ez Zazaya. Hülkê nê laceki hera bı. Hıma çımê xü gırot , fekê xü akerd u kewt qısey. Mı fahm kerd kı laceko nêzano ez Zazaya, qandê coy zi mı çiyê nê va u paşti dê, cı da qesekerdenı ka do se vajo se nêvajo. Seni mı paşti dê cı u ez cı rê paşti vıjiyaya "heval" zey vılıkda kuya abiya u çıçi cı zeri dı, çıçi cı pize dı est bı vırêciya. Qısey xü ramıti u una va:
-O Zaza esto ya, ê kı Awrupa dı Genelkurmay Başkanlıxi ra destek gênê inan ra jew zi o yo. Héta bı yaremeteyda Genelkurmay Başkanlığiya o kıtab u pêseroki veceno.
O embazo kı " ê dewrımci hevali" béhsê cı kerdê, mı o weş sınasnayê. Fına zi mı fekê xü tepışt u çiyê nê va. Mı pers kerd u va:
- Nê yaw? Wuni aseno xeberê to nê çiyan ra esto u tı nê çiyan weş zanê.
-Wuniyo "heval" kolonyalizmê Türkiye, ABD (PWA) u emperyalizımê Awrupa hemeyê destek danê Zazayan.
-Nê yaw? Peki dernegê nê Zazayan tiya dı esto?
-Nêzana. La dernegê Kırd(as)a zaf o.
-Türkiye dı?
-Nê nê Awrupa dı.
-Amariqa dı zi esto?
-Esto "heval" héta Washington (Waşinton) dı.
-‹ngiltere dı zi esto?
-Wuca dı zi esto.
-Peki tı zanê Awrupa dı nê dernegi dewletandê Awrupa ra perey gênê?
-....
Wuni aseyê kı goşê "hevali" mı sero nêbi u ey fahm nêkerdê kı ez do persê xü bera koti u bıresna kamci ca? Ey xü rê qıseyê xü ramıti. M‹T ra dekewt, kolonyalizım, emperyalizım besê cı nêkerd, nofın nêwerışt u nêva "-Zazayê bı istiqbaratê ‹srailiya gürweyenê" Sero zi sanki çiyê do newe keşıf kerdo, wıni dest bı teoriyandê xü kerd. O wext cınê mı amey mı sere, muyê seredê mı bi zey zulida mariya u werışti pay. Qısa mı mı fekdı mı kerd vaca; "-Tı xintê la". O wext hıma "Heval'i" istixbarat ra fek verada u nofın ravêrd juna mesele ser u va:
-"Heval" tı şınê Türkiye?
-Nê.
-Qandê çıçi?
-Mı éskereya xü nêkerda?
-Zéhmet niyo "heval" 15 hézari marki tı danê mesela to ya éskerey nêmanena.
-Wuni!! Hımmm? La...
-La-ma çıniyo. 15 hézar markê xü bıdı, éskereya xü bıkı u şo Türkiye bê. Qandê çıçi tı xü tiyanan dı méhkum kenê? Verê ney çıhar seri mı 10 hézari markê xü da éskereya xü kerdı. Nê çend seran miyan dı zi mı bol érd herina.
-Yani to perey day u to éskereya xü kerdı?
-Mı teniya eskerey nêkerdı. Bê mı zaf hevali Awrupa ra amebi, ma piya éskereya xü kerdı.

Sereyê mı doş bı, aqılê mı şı, zeri u pizey mı bı têmiyan u mı kerd bıvırêca. Cıxarayê mı, mı destı hewna şıbı u qéhweyê mı bıbı honık. Seredê mı dı persê bêcewab u ez bü xü zi zey héyaletiya wınyaya ridê "hevaldê xüyê nurıni ra".
Hevalê mı qısey xü una ramıti u va:
-Bew to rê jew xatırayê xü yê éskerey vaca. Tiya ra ma jew temsilcidê héreketê ma yê Awrupaya piya şibi. Nê felan şexısiya piya ma perey dayê çawuşan, çawışan ma rê raqi ardê u ma bı inana piya xo rê şımıtê.

Felan teğmen, felan çawuş, felan asteğmen, felan keynek, felan bar u felan felan nêqedya. Labırê mezg mı sere dı nêmend u qediyay. Hetan kı cınê mı nêleqayê u mı nêleqnaya, verê werıştenı mı cıra persa bahdoyênı pers kedı. -Ban u érdi to koti dı gırotê?
-Dewa xü dı, dewanê embıryanan dı u dewandê binan dı mı zaf érd u bani herinay u merdımê ma heme şi tey ca bi.
-Senin bı ê wahêrnê ê dew u banan ê dew u banê xü roti şıma?.
-Dewıjan hemını bar kerd bı sukandê gırdan. Xora veri zi nê dew u bani heme vengi bi.
-Çırê qıran kewt bi dewan, nêweşey est bi?
-Nê, nê, zafê nê dewıjan wextê serhildanı dı nê dewandê xü ra koç kerd bı. "heval". Felakatê kı Kırd tey cüwayo dınya dı cana dı emsalê cı çıniyo "heval". Kes nê cüwa...

Derdê "heval" zeriyê mı tewna u qandê coy zi élaqayê Zazayan bı "emperyalistan, kolonyalistan, yahudiyan, M‹T u Genelkurmay Başkanlıği" "heval'i" dı seni sere leqnayenê vıraziyaya mı fahm kerd. Qandê coy ez werışta xoser mı masa sera cıxarayê xü gırot verda xü tunıkı, xezeteyê xü gırot verda çantedê xü, kürsiyê xü yê sero ronıştenı kütê bındê masi kerd u cı ra xatırê xü waşt u ez kewta ray şiya. Ema mı vatena xoya bahdoyênı zi kemi nêkerdı u va:
-"Heval" ez zi Zazaya. O embazo kı tı yê vanê, ez bı eya u ma piya gürweyênê. Homa ra qandê to posena (ümid kena) kı, no belay Zazayan, no namey Zazayan hewnanê to nêremno, nêxerpıno u tı weş weş zey Heşana rakewê.

Ewro mı kültürê xü yê siyasi, kültürê do newe qezenc kerd u newe ra mı emperyalizım, kolomyalizım, Afganistan fam kerd. Bı no famdê xü ya mı xü resna diyarkewtoxandê (merdifanandê) Metroy!...

ZazaPress amor 11, kerge/elun 2002, perı 4

Ez kar ra vıcyaya u şiya postaxane dı mı postayê xü gırot u şiya kêye. Postada mı dı tay çi welat ra, tay zi welatê Awrupa ra bi. Zerfan ra jewê cı tayın gıran bi. Wuni asayê kı mıyan dı kıtabı estı bi. Ez seni wınyaya serdê zerfi mı namey Asmêni sero nuşnaye di. O wext mı zana kı, Asmêni fına ZazaPressi rê çi rışto. Mı sıfte zerfê Asmêni akerd u zekı mı texmin kerd bı wıni vıciya. Miyan dı kıtabı estı bi. Yani kıtaba Ali Himmet Dağ'i. Bı namedê "mısaibê mı mase".
Çı çax kıtabê do newe kewno mı dest, hele hele a kıtabı kıtaba şiiriya se, kêfê mı zaf beno weş. Qandê kı ez bı xü zi şeher nuşnayenı ra zaf heskena. Mı kıtaba Ali Himmet ronê masadê mıtbaxi ser u şamiya mına kı şan ra mendıbi mı a kerdı germ u werdı. Labırê mı a şamıya xü écele ecele werdı u mı kıtaba Himmet'i gırotı xü dest u ez ravêrda salonı u qoltıxi sero mı pal da u çım eşt kıtabı. Şiiro kı mı sıfte wend kapaxdê peyni dı bı: 'kılê xo to ra tırt / amê gınê adırê zerre mı ra / "tı dızdê tıramıa" vat, zemani / rüyê mı çerexiya pukê tiji'. "Mı hımm" va u per per kıtab têfda. Perdê 67 an dı mı şeherna di. Mı fına va "hımmm" u xeyrdê a şiirı mı nefesê xü tepışt u cemedoxi (buzdolabi) ra şuşeyê şarabê Bulgari "Leo" akerd u a kıtabı bı nefesêna wendı u qedinê.
Ali Himmet cerrah u şiirê cı bı zıwanê Zazakiya ze leşter dırbet u külê zerida merdımi cadê cı ra cıkeno u pak keno. Rewnabı kı, şiir'i mı rê tamê şarabdê kıhani nêdabı. Ali Himmet'i tamê şarabdê nımıtedê seran da mı. Şiiro kı dı perdê 67 an dı bı, nameyê "qaytkerdena çımanê to":
qaytkerdena çımanê to ruta

zê vilıka verê usari, eke vare heliye
belekiye kühana deşta qelbi
ma hepsê zımıstani ra xelesinime ra
qaytkerdena çımanê to ruta
mı kena meğdurê eşqê to

Newe ez wazena heqê qısey kerdenı bıda şairdê ma yê Zazay Ali Himmet'i. Qandê kı o xü bı zıwandê xü yê leşteriya şıma rê xü taqdim kero.
Faruk İremet: Ma bı xêr bıra Himmet, tı şene qandê wendoxandê ZazaPressi xü ma rê bıdê sınasnayenı?
Ali Himmet Dağ: Xêr be sılamet Bıra Faruk! Ez 10ê gulana 1962i, Gımgım (Varto) dewa Uskura Pila de amo dina. Ez hetani 15ine dewe de mendo. Ae ra tepia amo Kırıkkale. Mı Kırıkkale de lisa wende. Lisa ra tepia Estamol de şıyo mekteba pile: Marmara Íniversitesi Basın ve Halkla Ílişkiler. Serra 1991i de amo Hollanda. Ez nıka meslega "Sosyal Pedegocize" ser hetê ra xebetıno (gurino) hetê ra ki waneno. Ez zeweciyaiyo. jü ki lacê mı esto.

Faruk İremet: Bıra Himmet, sêhêrê (sihir) sersida şiirandê to çıçiya? Birê (quyi) nê ilhami, nê zewq u nê zıwandê Zazakiyê ê alıman to rê koti ra yeno?
Ali Himmet Dağ: Ez wazeno ke cüabê na perse oncia ebe namê jü kılama xo bı di. "Zerria mı zonê ma de jü kılama". Eke zerria mordemı be xo kılame bo, hela hela zonê mae de, zamet werte ra darino we (hewa diyeno). Zerri (kılame) zê jü hucrawa. Bena letık (parçık), xo kena vıla; ebe na qeyde bena zêde. Bir o çımê kılamanê mı heskerdena. Na heskerdena ke zerri kena weiye. Heskerdene bıngê her çiya.
Faruk İremet: Bıra Himmet, bı vinayışdê mı, şairê Zazayan zıwandê xü dı u hisanê xü zıwan ardenı dı zaf zéifiyê. To kamcin şairi wendi u kamcin şairan to sero vêşi tesir kerd?
Ali Himmet Dağ: Ez heni zaneno ke tek tek şaira ra serkewte kılamê Tırki ekseri mı de tesir kerdo. Ma gere xo vira mekerime ke mı verde ravêr Tırki de kılamı nıvısnay. Ez kılamanê Tırki ki, şairanê Tırka ki rınd nas keno. Tırki de en zaf kılamê Edip Canseveri o Murathan Mungani weşa mı şonê. Ancax tesiro gırs, kılamanê mı sera, şanıkanê ma ra êno. Ez hona ke doman biyo, nêweşê şanıkanê ma biyo. mı jü kılama xo de (hona taêna memıre) no heqiqet ard be zon. mı çım de "Sake" hostaê mına bênamıya. Ae ebe şanıka zerrê mınê domani de adırê kılama kerd we.
Faruk İremet: Deza Himmet, rıhdê şairan dı tay zi eşqê müziki esto. Resmê peydê kıtabda to dı, to destı gitar esto. Elaqey to u müziki senino? Tı dêri kenê ya nêkenê, eger dêri kenê se besteyê nê dêrandê to tiyê, ya nê?
Ali Himmet Dağ: Müzik (veng - ritm) şiire de, kelıma de, rêzê kelıma de wedardiyo. şair uyo ke thalê (kabuk) kelıma şikino bışıkno. Ebe na qeyde zerrê (öz) kelima bıvejiyo meydan. Ez gitar dano pıro (cıneno). mı hetan nıka zaf aliya gitari diya. Müzik wertê mın o kılamanê mı de, wertê qelbê mın o qafika mı de purdê de quwetıno. Ez besta nêvırazeno.
Faruk İremet: Bıra Himmet, ze kı bıra Asmêni zi dı verqısedê cı dı nuşna yo ;"-Jüyo ke qewm u dewanê Vartoy (Gımgımı) hetê Uskura zaneno, nae be rehetiye beli keno; tı vanê hona vıjêr uca ra veciyo." Bı raştey nê hisê kı bıra Asmên'i ardê zıwan, mı zi his kerdi. No çend seriyo tı ameyê Awrupa?
Ali Himmet Dağ: Ez na des o jü (jondes) serrio Hollanda dero. Fıkr o qelbê mı Uskura ra qe neveciya.
Faruk İremet: Bıra, tı wendoxandê ZazaPressi rê, gencandê ma rê u şardê ma Zazayan rê çı vaten u mesajê to estê, u tı wazenê çıçi bıresnê şardê ma?
Ali Himmet Dağ: Her zon xo sera jü eşqo. Zonê ma Zazaki ki eşqê de xoriyo, eşqê de khano. Zonê ma rê wayir bıvejiyê. Gêncanê ma rê vatena mı nawa: "Waştı o waştiyanê xo ra zonê xo de kı vacê: Ez to ra hes keno!"
Faruk İremet: Bıra Himmet, qandê roportaji zaf berxüdar bı u teşekür kena.
Ali Himmet Dağ: Ez teşekür keno. Wekalê silamo!

zê fitilê çıla vêşeno verba roji
zê şuşê lemboe şikino
eke bi vereşan
hao nıka ra biyo khal
porê xo zê awa sıji biyo sipê. (Ali Himmet Dağ)

ZazaPress amor 11, kerge/elun 2002, perı 12
http://meta.wikimedia.org/wiki/Test-wp/diq/Ali_Himmet_DaÄ

Kameyê xü vınikerdo

Faruk İremet

Tı biyê zey Mecnuniya
mezgê to to ra teber
felsefedé inkarey ra fek verdı
to rê mendo
Lejê Zazayan
xü nêzaneye
kameya xü vıni kerde
aqılbendê xocayê bê welat.

Şarê kı serhewadanê
xocayê inanê aqılbendi bol benê
dersı destpêkena
xocayê koley benê zınciri
tı zi zeydê ê xocayana
qırıka xü dı
zıncirê bê kame bar kenê
inanrayê
bı éyni zıwana ma notay bıwanê
Ez Zazaya
tı nê.

Ez Zazaya Zaza
tı
u
héme wahêrê to, ney wuni bızanê
kameya xü ya vıni biyaye mı dı nê
zeriyê xü dı bıgeyrı

ZazaPress amor 11, kerge/elun 2002, perı 21

Mayê hewnanê şıma, waştena şıma anê ca. Şımadê vacê senin? Waşten u adırdê zerida şımayê veşaye qandê zıwan u qandê şarê ma Zazayan zeydê adırdê mayayo u şımayê nê şenê êy waştena xü hérbi hérbi biyarê zıwan. Qandê çıçiyo şımayê éşkere nêşenê nnêy çiyan biyarê zıwan? Sebebê nêy çiyan zaf o u gerek nêvinena nêy çiyan zi tiyadı bınuşna. Bolê şıma dı mı qısey kerdo. Fıkrê şıma her wext ê mı ra dıha tuj bi. Ewro ma gam eşt. Şıma vınderdi. Qandê çıçi?

O rocana postayê mı rê zerfê ame. Mı zerfi akerd çı bıvina, dest nusteyê merdımê do nıka zaf zaf kürtçılıxey keno ê êyo. O merdım zi nıka dışmeneyda welat hézkerdoxê zazaciyan keno. Hey insafsız, destnuşteyê to mı wend u êy çiyê kı tı serana verı kırd(as)a ser nuşnayo méde (pizeyê) qelıbna. Êy kıfıro kı pis to kerdo, kıfırê merdımê serseriyan o.

No posta mı rê ju embazê zazacira ame. No embazê zazaci nameyê xü nê nuşto. Tenya vano; "Sizden Biri" tabii nuste senin kewto cı dest ma zi nêzanê...Tenya vato:"-Yayın kakkı size aittir." Embaz, tı kamê se, berxüdar bı...!!!

Rocê ma bı embazana şi kêy no merdımo "kürtçi". Ma ronışt u ma pêamey kı ma do ju xezete vecê. No meseleyê xezete zi verê vetenda KORMİŞKAN'i bi. Tayın nusteyê kı no merdımo kürtçi o wexta nuşna bi arşivê ma dı est bı. Qandê kı bıba ékit mı arşiv ra destnuşteyê nêy merdımi vet u da pêver u tenya mı va: "-Hahooo!!!" Héta nıka, héyatê xü dı mı ju zazaci bı no feka u bı no éhlaqa nêdi.

Bırayê mıno kürtçi u dışmenê zazaciyan, dest nuşteyê to ma do nêy perandı nêvecê "merdımo bêwucdan", merdımo dı ri u bê ri, merdımo zeydê to ze küliyê. Ju perenê, dı perenê dıma kewnê lınci (çamur) fetısênê. Qederê to zeydê qederdê küliyano.

Amora ZazaPressi ya dıwês (12) fına newedera ze gülanê mısk u émbariya şarê ma miyan dı boy dana. Na amor dı Koyo Berz, fıkrê xü yê welati ser, seyhéta xü yê welati ser ano zıwan. Zerweş fına bı şiirandê xü ya perandê ZazaPressi dı ze gülana boy dano. Roşan Hayıg biyo zerida tarixê zazayan u roce dı roşın dano. Egit Eskarıj weşeya zerida xü ano zıwan. Usxan Cemal fına ze isotê tunı pizeyê şıma veşneno.

ZazaPress amor 12, kanun 2002, perı 3

Faruk İremet: Koyo bıra tı şenê hébê xü ma rê bıdê sınasnayenı, ka tı kotidı marda xü ra biyê u to koti dı u héta sınıfê çendın wendo?
Koyo Berz: Ez Suka Sêwregı dewda Mexteli dı ameya dınya. Wendena xo ya dest peykerdenı heta sınıfda çıhari mı dewda Anazoy dı wend. Çıhar u panc zi Sêwregı dı Şair İbrahim Rafet dı kerd temam. Wendana xoya werti (orta) u Sanat Enstütüsi zi Sêwregı dı wendı. Bahdê wendan da xo ez şiya Zonguldakdı kontroldê raydı mı Formaney kerdı. Bahdo mı dest ê kari ra verda u ez ameya Adına dı kewta kardê awı-Elektırigi (Devlet Su İşleri). Hirê mengi mı karkerey kerdı. Bahdê hirına mengan ez biya teknisiyen u bahdê heşt mengan zi biya şef teknisyen. Dı ê cadê kari dı dı serda 1977 an da ma bı çend embazandê xo yê kariya Sendika Ges işi ronê u ez biya sekreterê a sendika. 1975 an ra tepeya kewta siyaseti miyan u siyaseta mızul biya. Qandê coy zi hergı serı çend fıni ameya tepıştenı u çıman bındı, kontıroldê polisan dı menda u mı iskence di. Nê heme çiyê mı bı belgana mahkemandê Adına dı u polisandê inan destı estê.

Faruk İremet: Koyo bıra héta ewro to çend kıtabi nuşnayê u ninan ra çend kıtabê to neşır biyê?
Koyo Berz: Heta ewro mı nezdi vist kıtabi nuşnayê. Ninan ra hewt kıtabê mı ameyê çapkerdenı u ê bini zi vınderdeyê. Qandê kı perey mı çıniyê ezo nêşena çap kera. Kıtabê mınê kı ameyê çapkerdenı nêyê: 1-Na Xümxüma, 2-Siyamed u Xeca, 3-Kole Nêba, 4-Ewro şori Meştı bêri, 5-Namdarê Sêwregı 1, 6-Dersim, 7-Begê Dımıliyan. Kıtabê mınê kı çap nêbiyê 3 teyney cı şehriyê, jew Namdarê Sêwregı 2 yo, 2 hebi gramatiko, gramati jew u dıdı, jew qısebendo (s"zlük), jew namey çiyano, jew kayê ma yê, jew qısey çormey Sêwregı, Çermugı u ê Alduşiyê, jew hekatê, mı nuşnaya (nezdi 150 periya), jew Romano, u jew zi seredê mı ra ravêrdeyê mınê. Nê heme hadreyê labırê perey ma çıniyê ma çapkerê. Kırdasi zi ma rê vanê ê yê bı dewleta gırweyênê. Eger ma yê dewleta gırweyênê se çırê dewleta nê kıtabanê mı çap nêkena?.

Faruk İremet: Koyo bıra to çı wext dest bı nuşnayenda Zazaki kerd u no héwes to rê koti ra ame?
Koyo Berz: Mı dı serda 1986 an dı dest bı nuşnayenda Zazaki kerd. No hewes veri ra mı dı estbı. Welatı dı mı tay tay qısey ma kom kerdê u ê nuşnayê. Dı welatı dı veri mı zaf çi bı Tırki nuşnabı (Mesela zey şehran, fıqran, estanıkan, qısandê verênan u herwına. Labırê him ra ez nêşibiya nuşnayenda zıwandê xoser. Demo kı mı dı hereketê Tırkan u bahdê 1976-77 an zi dı hereketê Kırdasan dı kar kerd u kar u barê xo yê siyasi ray berdê u sendiqacinı kerdê, o wext zi rıhê mı Zazaci bı. Dı Adına dı çend fıni mı embazandê xo yê Zazayan rê va bêrê ma hereketê xo yê Zazayan vırazê u namey cı zi wa "ZUKO" bo yani ZAZA ULUSAL KURTULUŞ ORDUSU. Labırê kesi xover nêşana.

Faruk İremet: Madem kı sıfte ra to dı rıhê zazatey est bi qandê çıçi to héndayê pawut? Wexto kı tı amey Awrupa qandê çıçi tı héreketê Kırdasan ra nê abıryay u tı zazatey (zazacılıxey) nê kerd?
Koyo Berz: Demo kı ez ameya Awrupa mı hıma dest bı nuştenda Zazaki kerd u bahdo zi ez ameya kokdê xoser u mı Zazacinı kerdı. Demo kı mı hereketê Kırdasan dı kar kerdê zi emeleya mı bı mı niyameyê kı ez Kırdasa. Sıftera zi goniya mı Zaza bi u Zazacinı rê gırêneyayê. Ez emel kena xeylê Zazay zi zey mınê labırê taydê cı nêwetanê birê kokdê xoser u taydê cı zi nêweazenê cay xo yê miyandê Tırkan yan zi Kırdasan bıxerpınê u birê newera dest pey kerê. Labırê mı heme çi gırot xo çıman ver u ez ameya kokdê xo yê heqiqi ser. Yani çiyo kı dı rıhdê mı dı estbı u dı zereda mı dı gırêneyayê ê çi ser.

Faruk İremet: Deza Koyo, tay vanê kesê kı Zazatey kenê ê merdımê Tırkanê, xayıni yê u MİT yê, tı nê çiyan rê vanê se?
Koyo Berz: Demo kı ez Zazaci nêbiya mı zi no çi vatê. Labırê esl u astarê cı çınêbı u mo xo kıştıra vetê. Qandê bohtan ê embazananê çıçi ma destra ameyê ma kerdê. Labırê heme zuribi. Dı wextê xo dı mı waşt kı zıwanê Zazaki lehçê u Kırdasi u Zazayan zi Kırdas nişan bıda u qandê nê çi çıçi lazımo u çıçi mü destra ame mı kerd. Labırê bahdo zi ez wınyaya o yo nêbeno mı zora, bı zurana, bı sextekareya ezo nêşena bıba Kırdas. Mı zana kı ez bı xo, ezo xo xapeynena. Kok u astarê cı çıniyo. Qandê coy zi dı serda 1993-94 an dı ez ameya kokdê xoser. Ez verê coy Kırdasan miyan dı zey meşhur biya u hemınê cı zey Homa'ya mı rê hürmet nişan dayê u mı ra hes kerdê. Dı serda 1990 an dı, dı weçinayena Federasyondê Kırdasan dı mı %96 sera newayuşeş reyê ezayan (Delegeyan) gıroti u ez ameya weçinayenı. Dı o wextı zi ez hereketê xo ra abıriyabiya u bı seredê xo ya biya. O wext hım hereketê mı u hım zi tay P.K.K li hemver mı bi u mı dı dışmeney kerdê. Fına zi 120 ezayan ra mı reyê 110 ezayan gıroti u ez ameya weçinayenı. Demo kı ez ameya weçinayenı heme werışti pay u va "Serdarê ma, Serokê ma, Liderê ma" u tezahurat vıraşt. O wext ez inanrê gırweyayê zey Homa'ya biya. Demo kı mı dest bı Zazacinı kerdı ez biya merdımê Tırkan, biya xayın. Eger ez merdımê Tırkana qandê çıçi Tırkiyê mı rê yardım nêkenê u kıtabanê mı nêdanê çapkerdenı? Qandê çapdê Kıtapda xo ya bahdoyênı zi mı des hezari (10 000) Kron pere embazan ra deyn kerdo u heqê çapi dayo. Ma yê gırweyênê u danê çapxanan u kıtabanê xo zi bellaş kenê vılla kı wendoxê zıwandê Zazayan zahfibê. Şıma zanê no ahlaq Kırdasan dı, zazayan dı, Tırkan dı esto. Wexto kı kes cırê nêgırweyêno, zey cı nêvano, zey cı nêkenê u raştey vano kes beno xayın. No aminê mirdê inano.

Faruk İremet: Bıra Koyo, tay vanê şıma dewıji yê, tı nê çirê vanê se?
Koyo Berz: E, bıra, e dostêno ez dewıja u dewıjeyda xo ya sere berza. Mı bı dewıjeyda xoya Zıwanê Zazaki dınya ra kerd vılla. Eger ez sukıj biyayê eceb mı do se kerdê. Ez bı na dewıjeyda xo ya ê kı nuştoxandê Zazayan rê, alimandê zazayan rê, wendoxandê zazayan rê, zanayandê zazayan rê, welat heskerdoxandê zazayan rê vanê xayıni u qülpi nanê pa ez inan rê meydan wanena, wa birê ma bıvıjiyê huzurdê şaran ka kam kamo kam kam niyo. Kesê kı şarê ma benê roşenê şarnay u şarnay sero hesıbnenê, kesê kı zıwanê ma lehçey zıwanna nişan danê u ma inker kenê ma inan şaran verdı dawetê dueloy, dawetê mışewre kerdenı kenê, wa birê. Ka dewıji zorê inan benê yan ê zorê dewıjan benê?

Faruk İremet: Bıra Koyo, o kı ez zana u ezo vinena no bı çend seriyo tiyê Awrupa dı qısebendi sero gırweyênê u deverandê welatê ma ra qısey arêkenê, ma ra dorman ra çi pers kenê. Héta tı bı xü zi va xeylê qısey to rê Çermugı ra, Alduş ra, Sêwregı ra, Varto ra, Bingol ra, Dersım ra u cayandê binan ra yenê. To rê vınderdış çıniyo, ha keko, ha keko tiyê qısey arêkenê, geyrenê kokdê qısan u zey alima sero gırweyênê, ka kamcin qıse kotira ameyo u kewto zıwandê ma miyan. Newe qısebendê to dı kamcin haldıro, se bı u çı wext do biro neşırkerdenı?
Koyo Berz: Ma to nêdi xeylê qısey zi mı marda to ra gıroti. Qısebendê mı hadreyo, Homa yan zi Tırki perey bıdê ez do çap kera, nê do wına keye dı, disketan dı, datada mı dı rakewo. Bê Tırkan u Homa zi kam do perey bıdo mı. Xo ra Kırdasiyê vanê Tırkiyê inan rê yardım kenê u perey danê cı çi xo vejê. Wa fına biyarê çend hezari dolar bıdê ma çap kerê. Jewbi ma se kerê? Zey taytaynan tebera mafiyayê ma zi çıniyê, ma yê karo siya zi, karo sıpe zi nêkenê, kesê ma çıniyo ma rê haş, afyon, esrar u herwına bıroşo, qaçaxçinı bıkero u ma pa weri kero. Kesê ma zi çıniyo ma rê perey bıdo ma pa weşanxaney, matbay, radyo u televizyoni akerê. Ma se vajê, ma noyê.

Faruk İremet: Bıra Koyo, to cordı zi hébê béhs kerd bı. Dı serda 1990 an dı to %96 reyê ezayan gıroti u tı amey weçinayenı qandê komitedê karkerdenda Federasyondê Kırdasan. Dı seri béhdê a weçinayenı to Kırdasayetey ra fek vırada u tı bi Zazaci? 1994 ra tepya to xü bı xü Zazacinı kerdı u xü tam da meselada Zazacinı. Bê mı kesi nêzanayê. Şew u roj tı gırweyayê u to malzeme kom kerdê. Hétan dı serda 1995 an kesi nê zana tı Zazaciyê. Qandê Veyvê kıtabandê Zazayanê Mainnhami zi, embazanê Zazayan tı ze Kırdas u nuştoxê Zazayan dawetê ê veyvi kerdi u to dı o veyve dı bomba teqnê u akerde akerde, éşkera éşkera va ez noya, ez Zazaya. Persı na ya kı tı qandê çıçi Kırdasan ra abıryay?
Koyo Berz: Bıra mı xo Kırdas nêdi, ey ra ez abıriyaya. Mı çendı Kırdasinı kerdê zi rıhê mı Zaza bı. Tabi ma xo u Kırdasana cêra niyabırnenê, ma wırna biyê goşt u este. Labırê xeta ma dı niyo Kırdasandıro. Kırdasiyê serewışkey kenê u inaddê xo ra ninê war u venê Zazay Kırdasiyê. Çı wext ma şar qebul bıkerê u bısınasnê fına ma hadreyê piya bıgırweyê. Hendayê seri ma serey xo, ümrê xo da inan, newe zi wa ê birê bıdê ma, tabi merdım u insaniyê u insaney zanêse. Ma cırê paşti daya u ma şew u roj gırweyayê. Ma deydar niyê ê ma rê deydarê. Ma cıra fek vıradayo ê yê ma ra nêvıradanê. Şıma nê zori bewnirê.

Faruk İremet: Bıra Koyo, veri kı to Zazacinı nê kerdê Kırdasan zey Homa'ya to rê hürmet kerdê, qimet dayê to, to ra héz kerdê u tı xü seri sero çarnayê. Ewro çı rê to rê nengi çinenê u wazenê kı to koçıkê awdı bıfetısnê?
Koyo Berz: Bıra tı zanê kes merdımê serana xo miyani sero çarneno, wexto kı kes ronano kes beno xırab, ê ma zi naya. Ma bı serana Kırdasan rê gırweyay, qandê inan tepêşiyay kewti hepsan u iskence di. Ewro zi ma vanê ma Zazayê, şarê, şarêdo xoserê zorê inan şıno u qandê coy zi çı xırabey cı destra yena kenê. Wa bıkerê qet mınetê xo çıniyo, ê kenê vıni ma nê. Mı na ju fahm kerd kı Kırdasan heta ewro ma heme xo rê kar ardê u gonida ma ser xo rê siyaset vıraşto. Xemê inan Zazay niyê. Zazay bê wexto kı Zazay vanê ma şarê u qandê xo gırweyênê vanê ê pa kêfweşbê. Qe nengi çinenê, qe hêrış anê ma ser se kenê wa bıkerê inan ra tersê ma çıniyo. Mazi ma, qerekterê ma, insaneya ma u ma kamê meydandıro. Herkes herkesi sınasneno. Kes nêsınasno kes pers keno u mıseno ka kam kamo u çı keso u mazi cı senino, se kerdo u se nêkerdo. Wa bıkerê mınetê xo çıniyo. Ma nê ê vıni kenê, ê xo rê dışmen peyda kenê. Meştı Zazayan u Kırdasana bêrê hember pê ê kı vıni kerê ma Zazay niyê êyê. Vanê ê na juwerı rınd bızanê u gorey ey gamanê xo çekerê.

Faruk İremet: Wextê do dur u derg yanê, dı mengu nim to izın gırot u tı şi. To warê xü dewa xü, şarê xo, way u bıray xo, merdım u dostê xo, sınasnayey u embazê xo ziyaret kerdi. A mühimı ma peyhésiyay xeylê sukan dı to kombiyayeni vıraşti u şıma kewti mışewre. Xeylê xürübê werdi to di u şıma bı inana kewti mınaqaşe, ê kombiyayenê şıma seni ravêrdi u meseleyê kı mabêndê şıma u ê xürübandıbi çıçi bi? Meseley şıma amey halkerdenı ya nê?. Tı şi kamcin sukan, to koti dı kombiyayeni vıraşti u kêya?. Neticey ê kombiyayenan seni bı?
Koyo Berz: Ez şiya xeylê suk u deveran. Çermugı, Sêwregı, Gerger, Diyarbekır, Rıha, Enteb, Adına, Mersin, İzmir (U xeylê qezayandê cı), İzmit, İstanbul u Anqere u herwına nê cayan. Çermugı, Sêwregı, Adına, İzmir, İstanbul, İzmit u xeylê qezayandê İzmiri dı mı şarê ma di u ez bı inana kewta mışewredo germ. Ez şena na juwerı vaja netice bol rınd ravêrd. Kesêkı mı pa qısey kerdê heme zi mı ikna kerdê. Heta heta Didim dı dezayanê mı va jew Zazay ma yê Çermugı tiya dı esto zaf zanayeyo u aman nêdano ma vano ma Kırdasiyê. Mı va şırê veyndê cı. Şi veynda cı u o bı xürübdê xo ya ame u ma kewti mışewre. Dıseatan vêşêri ma mınaqaşe kerd. Bahdo bı zey melekena u mı vêşêri bı Zazaci. Newezi ezo aşnawena Zazacinı keno. Zey ney xeylê merdımi bi. Dı Adınadı, Sêwregı dı u İstanbul dı ez bı qadroyandê Hadepiya u Zazayê ma yê kı inan miyan dırê inana kewta mışewre. Qadroyê Hadepiyê Adına u E Zazayê ma yê kı qadrodê partidırê mı inan rê va, meştı şırê merkezdê xo rê vajê "ma Zazayê u şarênê bewnirê şıma rê çı tepki nişan danê. Hirê embazi, dıdıyê cı Kırdasê Mardini u jew zi Zazay ma yê Çermugı danê pıro u şınê vanê Zazay şarê nê hıma tepki nişan danê u vanê Zazay Kırdasiyê u ê embazdê Zazay rê vanê tı xayınê. Halbuki bı serana cı miyan dı kar kerdo u merdımêdo wende u Zanayebı. Roja binı amey mı hetı u va heqê to esto u tiyê raşt vanê. Halbuki ma vatê qey kes xo çıçi bıvino o yo u şeno kar bıkero, vıni niyo. A en mühimı nêweşiyê nabêndê hereketê ZUH u ê xürübandê binan ra taydê cı nêbi. A ju mesela nami, tay xo rê vanê ma Dımıliyê, tay vanê Kırd, tay vanê Kırmanc u tay zi vanê Zazay. A dıdını mesla sinoran, mesela namedê welati bi, A hirını mesle itiqat u sukandê ma bi. Ma hıma hıma bı hemına piya kerd. Ez do dur u derg ney ser çi bınuşna. Mesela nami ma xo mabêndı namedê Zazaki ser qerar da, mesela itiqati çıçi bena wa bıbo ma jewê u vanê piya jew gan u jew bedenbê u piya bıgırweyê. Mesela sinori, newe mesela maya sinori çıniya. Ma nêwazenê zey Tırkan yan Kırdasan bıkerê. Cayo kı Tırkiyê vanê Tırkiye u cayo kı Kırdasiyê vanê Kırdasistan ê cay ê ê wırnan zi niyê. Minak cayo kı Kırdasiyê vanê Kırdasistan ê cayan dı erdê Suryaniyan Ereban, Türkmenan, Ermeniyan, Zazayan u herwına esto u ê cay war u mekanê inanê u nêşenê bıbê Kırdasistan. O wext ma dest vırnenê destandê Tırkan bınra kewnê destandê Kırdasan bın. Çı ferq keno zey pêyo. Qandê coy ma nêwazenê cadê Kırdasan rê, cadê Ermeniyan rê cadê ê şarandê binan rê vajê Zazaistan. Meseley nabêndê ma hıma hıma heme hal biyê u nezdira hereketê ZUH i do newera dest bı gırweynayenda xo bıkero. Wextê do derg bı kı qandê nê meselan ma nabên dabı. Şarê ma bı çıhar çımana raya hereket u partiyandê ma paweno kı vıraziyê u ê zi tey kar bıkerê.

Faruk İremet: Koyo bıra bı serana bı tı nêşibi welat. Wexto kı tı şi to çıçi his kerd, şarê ma seni di? Meselada Zazakinı dı şarê ma kamcin nivodıro?
Koyo Berz: Çiyo kı mı his kerd nino vatenı u hesıbnayenı. Zor zahmeto kes ê hisan biyaro zıwan u xet kero. Demo kı ez şiya hefteyo sıfteyên mı nêzana se kera u kotira dest pey kera. Bahdo bahdo ez ameya a xo, abiyaya u mı dest bı persandê xo kerd. persê bolki meselandê welati ser, ka kam weşo, kam merdo, kê barkerdo şiyo koti, kam wardê xodıro. Halê kami senino, kami seni niyo, merdımandê ma ra ê kê çend qeçê cı estê, kam jewjiyayo kam nêjewjiyayo u herwına. Bahdo mı dost u embazê xo yê kıhani di. Taynanê cı nêzanayê ez zazaciya u zazacinı kena. Zey veri waşt kı xo mı rê weş kerê, weş nişan bıdê bahsê Kırdasan u haldê Kırdasan kerdê. Wexto kı qal ameyê Kırdasayinı ser u Zazay zi Kırdas ameyê hesıbnayenı ez hıma kewtê dewre u mı vatê, ez wazena en bol ki halê şardê ma, şardê Zazayan fahm bıkera, ka şarê ma çı haldıro. Kameyda xo rê, sınasnameyeyda xo rê, war u welatê xo rê wahêr vıjêno ya nêvıjêno. Xo Zaza vineno ya nêvineno. Kesê kı ez bı ciya kewtê mışewre inan ra kesê kı Zazay bi sıfte xo Kırdas diyê. Bahdo kı ma kewtê mışewredo sert u germ u mı cırê bahsê şarey kerdê, bahsê kerdenandê Kırdasanê Awrupa kerdê, inkarciyeyda inan kerdê hıma ameyê kokdê xoser u vatê "Ma zi emel nêkenê ma Kırdasiyê, labırê rayna çınêbi ma po şırê, rayna çınêbi ma ciya ray kewê, kesê ma çınêbı ma rê rayberey bıkero u ê kı estibi zi taynan xo bı Kırdasana, taynan xo bı tırkana gırêdabi. Zanayey ma zi ma sero niyameyê hesıbnayenı u herwına. Bahdo mı dur u derg bahsê Kırdasandê Awrupa, kerdenandê inan, bahsê hêrışê kı ardê ma ser, nengiyê kı ma rê çinayê, ne may, ne way u ne zi keyey ma verdayê, çı zılım u zordarey ma rê kerda u nişan daya, ma seni vinenê, seni nişan danê u seni bı xayıneya itham kenê, ma seni inkar kenê, seni merdımê Tırkan nişan danê, seni lınci erzenê ma ser u wazenê ma rencide bıkerê, seni gefi wenê ma, ma tehdit kenê u vanê ma êrmeni qetıl kerdi ma bı rehateya Zazayan qetıl kenê u bı çı babeta hêrış anê ma ser u ma xo sero hesıbnenê, seni ma xo rê kar anê, kenê malzeme u ma sero, gonida ma sero xo rê siyaset kenê u rafinenê dınyay ver. Seni hereketê Şêx Seidi, ê Dersımi xo rê kenê mal, kar anê u ma xo sero hesıbnenê u gonida şehidandê ma ser siyaset vırazenê qal kerdê. Bahdê coy biyê adır, biyê Zazaciyo wışk, zazaciyê zey adıriya u vatê "way way, dêmek Kırdasi bi dewletı u kewti piyase u ewro zi hêrış anê nuştoz, welat heskerdox u zanayandê ma ser. Nê çı wext bi ma gırdêri, ma camêrdêri. Çı wext bi dewlet u kewti rêzandê dewletan miyan. Dêmek hewna dewlet nêbiyê nê sisteman kar anê u ma inkar kenê, meştı dewlet bê eceb do se kerê? u qısey xo wına domnayê u ramıtê, ê kı Awrupa dı yenê şıma ser, şıma rê nengi çinenê, heqaret kenê, kam benê wa ê bê, wexto kı yenê welat xeberı ma dê ma haydar kerê ma inan tepêşê, hesabê inan bıdê seni u çı hesaba Zanayandê şardê ma rê, nuştoxandê ma rê heqaret kenê ma cı mısnê" Mı vatê nê çiyê wınay lazım niyê, ma heqdê cı ra yenê. Hers biyê u vatê qedê heri nêbenê yenê cılı. Newezi wazenê xo şıma ser, şardê Zazayan ser bıcerıbnê. Camêrdiyê wa şırê ê kı ê qetıl kerdê inan ra hesab pers kerê. Dışmenandê xo dı wa hesab bıvinê. Ma dışmenê cı nê dostê ciyê. Kesê kı ê wardê cı ra kerdê, kesê kı ê qetıl kerdê wa şırê inan ser, şıma ra çıçi wazenê. Kes vajo ez Zazaya u zazay zi şarêno u şarêdo xosero suco. Kes xo çıçi bıvino oyo. U wına vatê Ne hereketê Şêx Seidi u nê zi ê Dersımi hereketê serehewadayenda Kırdasanê. Şêx Seid qandê dini, qandê şeriati kewt ray, Dersım zi qandê hemver neheqey, hemver zılım u zordarey, qandê Qızılbaşey, qandê kı welatê cı lıngan ver nêşıro, bandrolda dışmeni bın nêkewo, talan u wêran nêbo, itiqatê cı rencide nêbo u hêrış niro cı ser kewti ray. Nê wırna hereketi u serdarê nê wırna hereketan u cay serehewadayenda nê hereketan Zazay bi. Labırê jewdê cı zi ne bı namedê Zazacina u ne zi bı namedê Kırdasina, ne qandê Zazaistani u ne zi qandê Kırdasistani kewti ray. Hewna gırdê ma, bı emırê ma estê kı mesela bol weş zanê u qal kenê. Çiyo kı Kırdasan heta ewro nuşnayo, kıtabê kı sero vetê heme zuriyê, raştey tey çıniya. hemını gorey xo, gorey menfeetê xo, gorey siyasetê xo formıle kerdê. Kesê kı nuşnayê zi tarix zane niyê u sero kendenı nêkerda. Qandê kı xo rê kar biyarê, qandê kı xo rê sero siyaset bıkerê gorey mezgdê xo nuşnayê u bı qısandê zurınana, bêkok u astarana xemılnayê. Bahdo bahdo tam biyê Zazaci u vatê "Rayberê ma, Zanayeyê ma, nuştoxê ma çırê ninê welat u welatıdı nêgırweyênê? Vatê çırê şıma ninê ma parti u hereketanê xo vırazê u tey bıgırweyê". Gerey cı, gerey hemını çınêbiyayena hereket u partida Zazayan, serdar u rayberandê Zazayan ser bi. Hemını zi bı raşteya waştê hereket u partiyê Zazayan vıraziyê u ê zi tey kar bıkerê. Bolê cı zi hım Tırkan ra u hım zi Kırdasan ecız bibi u bolınanê cı zi cıra derbı dibi. Hele hele Kırdasan zaf merdımi ecız kerdıbi u ê inan dabi cı zeri, cı rıh. Kesê kı xebera cı interneti ra estı bi gefi werdê Kırdasan ser u vatê "Adır kewto tay taynan u zey pizotiya ê yê veşenê, nêzanê se kerê, xo dırnayo u ê yê lawenê nuştoz, zane u welat heskerdoxandê Zazayan ser. Vatê ê yê lawenê, dındanê xo yê dırnayenı u goni şımıtenı vetê u ê yê yenê şıma ser, yenê nuştoz, zane, welatheskerdox u kesê kı vanê ma Zazayê u ma şarê inan ser. Ma wazenê ê bı akerde akerde birê şıma, birê şardê Zazayan ser u vajê şıma do xo rê nêvajê kı ma Zazayê o wext ma do bıvinê do bıray mastiyo ya nê. Ma wazenê kı ê akerde akerde bı namedê Kırdasana yan zi Zazayandê robot u rotoxana birê şıma verni u şıma koteki kerê kı, şarê ma pey bıhesiyo, werzo xo lıngan ser u tiya dı dest pey kero. O wext ma do bıvinê ka dest yamano, beg yamano, Kırdas yamano, Zaza yamano, heqdar yamano, neheq yamano belli beno.

Mesela Zazaki dı şarê ma dı no nivodıro:

a) Şarê ma yê mundida verdê 1950-60 xo rê nêvano ma Kırdasiyê u Kırdasey qebul nêkenê. Tay xo rê vanê Dımıli, tay vanê Zazay, tay venê Kırmanc. Gırdê ma yê kı nabêndê serda 1900-1950 an dı ameyê dınya Kırdasey nêzanê (bê istisnayan. Yanê ê kı xo rê vanê ma Kırdasiyê, ê kı Kırdasan miyan dı mendê ya remayê Suriye, ya remayê İran, ıRaq u herwına êyê. Qandê kı raynada cı çınêbiya u hemver mecburey xo bı inana gırêdayo).
b) Şarê ma yê mundida 1950 u 1980 an ra xeylê cı xo Kırdas vinenê. Tabi kesê kı xo Kırdas vinenê kesê kı hereketandê Kırdasan miyan dı kar kerdo êyê. Yanê ma mundiya dewrımciyana. Ma zi bı zora şarê xo berd dıskına Kırdasan ro u bı zora kerdi Kırdasi. Ninan ra dewıjê ma, axler u begê ma nêvanê ma Kırdasiyê.
c) Mundiya 1980 an u heta ewroy aya biyê u xo şar vinenê, şarê zazayan. Tabi ê zi nêşenê cizmi ravêrnê, qandê kı alternatifê ciyê kar kerdenı çıniyê. Qandê çınêbiyayenda hereket u partiyandê Zazayan, mecbur bı Kırdasana kar kenê, parti u hereketandê inan miyan dı cay xü gênê. Meştı hereket u partiyê ma vıraziyê ê hemedo birê kokdê xü ser, rayda şardê xü ser u dawa şareyda xü bıvinê.

Faruk İremet: Bıra Koyo, mesajê to şardê ma rê çıçiyo?
Koyo Berz: Mesajê mı noyo, ez ewro veyndana gırd u werdidê şardê ma, dewıj u sukıjandê ma, nuştox, zanaye u welatheskerd-oxandê ma bêrê ma werzê xoser, werzê pay u qandê şardê xo bıgırweyê. Bêrê ma jewgan, jewbeden bê, dest, doşi u paştiyan pêdê u dı o wardı qandê xo, qandê şardê xo, qandê war u welatê xo. Çiyêdê ma ê şarandê binan ra kemi niyo. Kemeya ma naya kı ma yê xo nêzanê u xo rê wahêr nêvıjênê. Vanê ma bızanê ewro demê şaran dımı şiyayenı, xo hiç u werdi vinayenê, şarnay rê peyetey kerdenı remnayo ravêrdo. Çiyo kı kes pa sereberz bo noyo. Rumeteya, serbestey u serdesteya, xo rê şardê xo rê, kameyda xo rê wahêr vıjyayena. Bêrê ma şareyda xo rê wahêrey bıkerê u bekçina şardê xo bıkerê, ê şarandê binan nê. Şarê ma xo şar bıvinı u dahwa şareyda xo bıkı.

ZazaPress amor 12, kanun 2002, perı 4

Embaz Çem Estare Çêrmugıj o u nıka Almanya dı suka Wetzlar dı roşeno. CD yê vet bı u mı verê nameyê CD yê cı aşnawut bı u cı ra waşt bı. Qısmet mı rê Wezlar dı bi. Mı embaz Remazani ra CD yê xü gırot u kerd CDi yê dê xü yê érebe miyan u Almanya ra kewta ray vera welatê xü. Rayo ma goşdareya vengdê embaz Estari kerd. Vengê cı zi zey vengê bılbıliya xü resna zerida mı. Raya Awusturya, Slovenya, Xırwatistan, Sırbistan, Bulgaristan u İtalya ma rê kerdı kılımı. CD yê Estari tenya vengê cı nê, müzik u dêranê cı zi şênêy dayê zerida kesi u xemılnayê. Tay tay vanê; "-Bı zıwandê Zazakiya müzik nêbeno." Ez şena inarê tenya nay vaca; "-Bı zıwandê zazakiya zi şaro xerib u şarê ma dans keno. Hele fınê goşdareya Çem Estari bıkerê, o do şıma rê bı çı babeta zewqê müzikê u zıwani bıdo u zenga zerida şıma seni hewado u bı çı hésaba şênayey herunda a zengı fino." Veng u müzikê embaz Estari zerya ma cenqnayê u kêfweşeyê vıztê zerida ma miyan Na kêfweşeya müzik u zıwandê zazaki bi.

CD yê hozan Estari dı dera sıfteyını "Kêynek" a. Kêynek kama? Koti ra ya, koti ra ameya kewta zerida Hozandê ma. féhm nêkena. Zıwan zazakiyo, müzik zazakiyo, Kêynek zi helbet Zazaya u qısan u mızikdê zazakiya xemılyaya u kewta a dêrı miyan u a dêrê bı müzik u zıwandê zazakiya canqnaya. Kesê kı goşdarey kerdi nêmendi, ne kal, pir, héci, xoca, wendox, alımi u her wına dêr u müzikê vero xü şana u xü ra ravêdi. Zewqdê cı ra çıhar koşey bi u xü vıni kerd. İna ra ju zi pirıka mına héci, xocaya 80 serê bi.

Vıradı şarê ma, şardê xeriban ra xırwatıjan, bulgarıjan u italiyanıjan zi wexto kı goştareya cı kerdı cı vero hêl bi. Şıma do vacê nêy şaran koti ra goşdareya cı kerdı. Rayda xü sero ma bi mêymanê nêy şaran u kêyandê inan dı ma no müzik da pıro (kesê kı ma kêyandê cı dı bi mêyman, ma Swêd ra ê sınasnayê). Taynan pers kerdê vatê; "-No merdım kam o u bı kamcin zıwana müzik vıraşto u dêri keno?" Mı zi bı xırur u sereberzeya inan rê vatê; "-No merdım Zazayo u bı zıwandê zazakiya müzik vıraşto u dêri keno."

İzmir dı vêyveyê dı sukıjandê ma bı. Ma zi déwetê ê vêyvi bıbi. Dı o vêyvê dı ma no CD yê xü cına. Xort u kêyneyê ma hol bi xü ser u cı vero xü şana u kay kerdı. Zafê cı xü ra ravêrdi. Êzıwanê ma yê şirini a salonê hémê canqnê, kêbêr u teqan ra o veng u müzik da teber u vera azmin bı gülandê sıweregıjana vızt İzmiri ser.

Kê kı goşdarey a ê veng u ê mıziki kerdı şêney u kêfweşey yê kewtı cı zeri u xü ra ravêrdi. Bı no hésaba ma o veng u o müzigê ê hozan Estari resna xeyli ca u deveran. Rocê ma Kuşadasi dı cadê Diyarbekırıjan dı bı çend embazaa ronışti u no CD yê ma na ser. Wahêrê êy ca zi kırdasê dê Diyarbekıri bi. Êy u bı çend embazandê xü yê tırkan a amey ma het u va; "-Bu şarkılar ve bu müzik hangi dilde s"yleniyor (no müzik u êy dêri bı kamcin zıwana yenê vatenı)?" Mı zi va kı; "-İtalyani yo." Ê embazê kırdas u embazanê ê yê tırkan va;"-Belliydi canım..!!! Bizden b"yle müzik yaratan çıkmaz." Ez huwaya u mı dı xü zeri dı va;"-Şıma zi vanê ma çiyê zanê." Çiyê xasek u weş o bı kı tırk u kırdasi bı ê müzigdê hozan Estariya kewti kay u dans kerd.

Demo kı ma kerdê Kuşadasi ra ray kewê mı êy embazdê kırdasi rê va; "-Dinlediğiniz şarkılar zazacaydı. Yani sizin deyiminizle kürtçe'nin lehçesi. Bravo nede güzel anlıyorsunuz İtalyanca lehçesnizi!" Zeydê na meseleya ju mesela dıha amey ma seredı. Ez vazena ay zi tiyadı bınuşna. Rocê ma kêyê ju merdımi dı bi mêyman. İmrê cı 85 sere u Dêrsımıj bı (qandê kı kal u pir bı u xeyılê zor u zéhmetey di bi u terteleyê Dêrsımi dı xeylê merdım u şarê cı ame bı kıştenı hewna zeri helak bı êy ra ma şi ziyaretey da cı). Kêydê êy dı ma no CD yê xü na ser nezdi kêydê êy dı zi tayın Qarsıjan beton rıjnayê. Vengê müzikê şi inan İna ra jew ame u pers kerd u va; "-Bu ingilizce mı s"ylüyor?" Mı zi va kı;"-Nê no zıwanê kızılderiliyano." Pirê ma yê Dêrsımıj hérs bı u va; "-Şo la qebrax no zıwanê ma dımliyo!..." Ez zi huwaya u va; "-Pirê mı, mı waşt kı féhm bıkera ka tı çı reaksiyon danê u zıwandê ma rê tı se vanê? Tayın vanê zıwanê ma lehçeyê kırdasi yo. Ka fıkırê to çıçi yo?" Êy mı rê va kı; "-Çı kırdasi çı hal zıwanê ma zıwanê şardê ma yo. Kırdasi koti ra ameyê. Tırkan da ma ro, êy zi amey talanê ma berd." Mı zi va kı;"- Pirê mı tayın Dêrsımıji şıma Awrupa dı estê vanê ma kırmanc u welatê ma zi Kırmanciye yo, tı se vanê?" Êy va kı; "-Xorto zıwanê ma dımliyo. Ma welatê xü rê zi vanê welatê ma." Tabi ma no mışewre bı zıwandê xü ya ramıt u êy qarsıjan féhm nê kerdê. Béhdo jewi pirdê ma ra pers kerd u va; "Pirım, sende kızıılderilice biliyormusun?" Pirê ma zi huwa u va; "-Onlarda bizim adamımızdır?" (Embaza mı İsveçıj bi zazaki mısaya u ma zazaki qısey kerdê.) Pirê ma va; "-Bak bu kızımızda kızılderilidir ve Peru'dan ziyaretimize gelmiş biz onunla kızılderili dili ile dertleşiyoruz." Ez zi huwaya u mı va; "-Hozan estare no çı kêbêr bı to ma rê akerd. Cayê dı ma bi İtali, cayê dı ma bi kızılderili. Dostanê ma yê kırdasi zi amin va. No çı "lehçeyo" ax maya mı...bela akeno seredê ma rê...embırayanê ma kırdasi zi çı weş féhm kenê "lehçeyê" xü yê İtali u kızılderili ra...

ZazaPress amor 12, kanun 2002, perı 15

Zerida mı ra çıçi ravêreno, çıçi? Çiyê kı nê ameyê vatenê, çiyê kı kes nê şeno vaco, çiyê kı bı raştey vengeya zerida ma pır kena. Ka ê roci? Ka ê roci kı bê yasax u bê tertele ma bı zerida xü ya hérirını vaten u qıseyê xü vacê. Helbet kı êy rocê birê u bı jubiyayenda Zazayana rocê serbestey nezdiya.

Ma ne welatê xü ra ne zi fıkrê xü ra remenê. Ma yê ca yê xü dı sereberz u çare, sine akerde şınê, xü ercan rotoxan ser. Kamo kı ameyo şarê ma ser, héme quwet u héme iqdisadê xü seferber kerdo, tarix u édetanê Zazayan ra ya duriyê yan zi bê xeberi yê. Nuştox, tarixzane u tarix nê zanê fınê dı biyê alimê héme çi u kewtê werte, êyê qabala biyayenda xü mısnenê ma. Kıtabê tarixi u arşivê media şahidê ma u şahidê şarê ma yê. Ka çı kayo şarê ma serı dı çerx beno. La, o kı mühim no yo kı; êy kı alêmey kenê seranayê Awrupa dı rê kı Awrupa dı biyayenı zi wuni kerameto do altun niyo. Awrupa dı biyayenı tayn taynnan keno alim, tayın tayınan zi keno gêş. Êyê kı wextê xü u alimeyda xü ma sero édıznenê, wextê xü ma rê abırnenê tayın tayınê cı biyê gêşi, biyê kori, la çiyo mühim o yo kı êy merdımiyê kı wextê xü abırnayo ma, Awrupa dı ju puwan alimey ser nê wendo u êy serdo zi xü u ecdadê xü alim vineno. Ez şena tenya nêy vaca yalla yesabur. Alimê bê wende, alimê taxsi ci, alimê wahêrê léhmecun u kebab, şımayê goşt u benzinê ercan koti ra herinenê? Belki keramet wucadıro?

Zaneyê kı Awrupa dı toxtoran ra piskolojik rapor gırotê (qandê kı emekli bê). Şımayê vanê belki halê şıma rındo? Rapor çıçiyo hele mı rê vacê? Kam rapor gino? Bı ékit tenya nêweşi ginê? O wext şıma senin benê alim? Homa şıma rê aqıl u féhm bıdo, rapor u dıma rapori keverê parsaxanay (sosyal) dı doş biyayenı u zurkerey şıma rê bımbarek bo. Êy qürışê kı şıma ardo pêser, şıma parse kerdo, bı inana alimeyê xü bınuşnê u zeydê kıtabana vecê. Kamo do şıma rê qin (inan) kero? O kı şıma rê qin kero, şıma, yan zi cınya/mêrde şıma yo. Homa sebır u quwet bıdo şıma. Karê şıma gırano u barê şıma zi, sereyê şıma dı Zazay biyê. Bı raştey şıma rê günayê mı yeno. Dermanê kı toxtori da yo şıma warkerê u şırê derg bê. Ez zana, ma do bıkewê hewnandê şıma zi.

Amor 13 renganê çorşmeyê welatê ma ardo pêser. Zıwan u rengi bı piya biyê zeydê notayê müziki. Notayê no müzik zi vengê şarê mayo. Şarê Zazayan bı ju fekra qirenê. Vanê ma ZAZA yê....u zıwan u kültürê xü rê serbestey wazenê

ZazaPress amor 13, awdar 2003, perı 3

İstanıkê mı qet nêqedênê. Ez ıstanıkanê xü bolki meseleyê kı mı sere ra ravêrdê inan ra weçinena. New seri verê ney mı jew merdım sınasna. eya tepya ma pêdı bi dost u jew jew fını ez şiya biya meymanê, jew jew fını o ame bı meymanê mı u ma pêdı dostey u embazey kerdı. Merdımê do zaf zeri pak bı. Qısey u vatenê cı zey aliman bi. O mı ra çend seri gırd bı. Siyaseti miyan dı gırd bıbı u wahêrê qısandê xo bı. Qimetê cı zi şari miyan dı zaf bı. Wıni bı kı, hıma hıma her şan şane ma şiyê keyandê pê, şami vıraştê u pêya werdê. Bahdê werdenda şami ma çay yan zi qahweyê xo şımıtê u dı o mabên dı, tiya ra uzara u edebiyati ser qısey kerdê. Rocê senin bi mı key xü a suk ra bar kerd u ez şiya sukna. Labırê qontaxê ma qet nêbırya. Ma pêrê telefon kerdê u mengê dı çen fıni ameyê pêhet. No embaz merdımê do bol aktif bi. Şiyê konferansan. şiyê kombiyayenan u veyveyan. No embazê mı kırd(as) bi. Yani bê hile, bê zuri. Hem maya cı u hem zi piyê cı raşt bı raşt kırd(as) bi. Rocê seni bi nê embazi bı yaremeteyda embazana xü rê kêynekê da Zaza di. Kêynekê da delal u xasek bi. Maya cı u piyê cı şi na kêynekı lacdê xü rê waştı. Pi u maya kêynekerı nê laceki qayıl bi u kêyna xü dê nê embazdê mı. Şiraney cı şımıt, héne savıt cı dest, nişan u vêyve cı zi éynı roc dı vıraşt. Bahdê serna jew lacê cı bı u eya tepya ma pê bol nêdi. Embazi xo rê sukna dı kar di u key xü bar kerd şi a sukı. Dıma mı aşnawut kı ê embazdê mı rê dı laci dıha biyê. Çımê cı roşni bo, bı may u pi gırd bê.

Rocan ra rocê ez Stockholm dı leqê (raştê) nê merdımi ameya. Ma hal u xatırê pê pers kerd u ma şi jew qehwexane dı ronışti, pêya qahweyê şımıt u pê dı qısey kerdi. Kaley kêberê embazi cına bi u sıpe kewt bi pordê cı. Ema hal u sıhatê cı rınd bi. Wuni asayê kı idarey cı zi rınd bı. Mı persê qeçekan u ceniyerda cı kerd. Qeçekanê cı zi hemenı wendê. Nê embazê mı, ez déwetê kêydê xü kerda u va;
"-Ez wazena tı rocê birê meymanê mı bê u ma xü rê küftexax (çiğküfte) vırazê u burê. Mı zi va;
"Beno. A to rê nımra telefondê mı." Ey nımra telefondê mı gırotı u ê xü zi dê mı. Ma nımrey telefonandê xü da pê, pêra xatır waşt u werışti şi.

Leqê (raştê) embazi ameyenı kêfê mı bol kerd weş. Hele hele dıha mühimê cı ma pêdê siyaseti ser qısey nêkerdi ey ra dıha zi bı weş. Ez qehwexane ra vıcyaya u zey her wexti bı pay şiya kêye. Kêy mı qehwexane ra çend kilometrey duri dı bı. Qandê kı ez bı pay şiyayeni ra hézkena, ey ra payana şiya. Ameya resaya kêye nêresaya mı şami vıraştı u werdı. Séet nezdiyê newdê şani ê embazê mı telefon kerd u va;
"-Tı şenê meştı birê kêy ma? Cınya mı zi waşt kı tı birê." Ma wext da pê u pê amey. É meştê ri mı çiçek u çüqlatayê gırot u ez şiya kêy embazi. Kêy embazi weş u hera bi. Mıtpaxda cı ra boya perdê mewan, mewşêran (pera engura) ameyê. Wıni asayê dolmay wıraşti bi. Welhasıl ma hal u xatırê pê pers kerd. Qeçekê cı amey xeyr amyayenı kerdı u da pıro şi odedê xü. Wededê qeçkan ra vengê kayda kompitori (bilgisayar) ameyê. Qeçkan kompitor kay kerdê. Kêfê mı ame. Ez fıkıryaya "-Embazê mı raştey modern no. Qeçekê cı yê kompitor kaykenê". Bı fıkrê mı qeçekê kı kompitor kaykenê roşnayeya mezgdê xü hera kenê. Qandê mezgi beno ze idman.

Cınya embazi zi karê xü yê mıtfaxı qedina u a zi amê odedê meymanan dı ma hatı ronıştı u ma halê pê perskerd. Waya mı perskerd va;
"-Tı kamcin suk ra yê?" Mı va;
"-Ez Sivereg ra ya." Heta persda Sêwergı ma pê dı Tırkki qısey kerdi. persda Sêwregı tepya hıma waya mı tada Zazaki u perskerd va:
"-Tı Zazayê."
"-E, Zazaya."
Mı seni va ez Zazaya çımê warda mı bi roşın u hıma dest bı qesekerdenda Zazakiya delalı kerdı. Embazê mı bı Tırkiyê da qılopani eşt va;
"-Tı Zazayê yan zi Zazaciyê." Persda embazi ra, dest, çıman u zıwandê cı ra mı fam kerd kı, embazê mı persa xü bınêzaneyana pers nêkeno. Mı waşt kı bıkewa meselana. Ema embazê mı fek persda xü ra nêvırada u fına newe ra persa xü pers kerdı. Mı bı fekdê Tırkida Süweregı va;
"-Bıra, Zazaya u Zazaciya." Welhasıl ma pêdı kewti mışewre (münaqaşa). Dı o mabên dı atmosferê wedi ame vırnayenı u embazê mı çırt-fırt şı awdezxane yan zi mıtbaxı. Dıma ame qoltıx dı ca da xü u va;
"-Yani tı vanê Zazay Kırdasi niyê".
"-Raşto Zazay Tırk zi niyê".
"-Ya Kırdas?"
"-Kırdas zi niyê".
"-Yani şıma wazenê Kürdistan parçe kerê." Ez hüwaya u mı va:
"-Bıra Kürdistan xü ra çıhar paçeyo u ma ne nıka u ne zi verê coy Kürdistanê to parçe nêkerd. Ma Kürdistan saya kı, ma parçe kerê. Çiyo kı veri parçe biyo merdım "nêşeno" newede ra ey parçe kero". Cınya embazi fam kerd kı haway wedi ame vırnayenı, qandê coy bı Zazaki va;
"-Şami hadıreya, ravêrê mıtbaxı". Embaz wınya cınya xü ra u va;
"-Çı wext ma no kêye dı Zazaki qısey kerdo, tiya zazaki qısey kena". Mı nêwaşt çiyê vaca u cınya embazi sur u zerd bi u va;
"-Siyaset beso ma nanê xü burê". Embazi va;
"-Ez a siyaset nêkena u siyaset zi héz nêkena. Ez a MİT u ajanan deşifre kena". Wuni asayê kı embazê mı qethinubilla "siyaset" héz nêkerdê. Mı nêşa fekê xü tepşa, ez doş biya embazdê xü ser u mı va;
"-Bıra vatenê to tayn sertê. Mı persê to rê va ez Zazaya u Zazaciya u tı yê vanê ez a MİT u ajan a deşifre kena. Ez ne MİT ne zi ajan a u şena qandê embazê kı ez cı sınasnena qandê inan zi vaca. MİT u ajaney zi kar u gırwey ma niyo, karê devletı u karê şarandê binano. Şarê kırdasan u welat heskerdoxê kırdasanê dürısti dost, embaz u merdımê ma yê". Ey va:
"-Kırdasi dost u embazê şıma niyê". Cınya embazi kewt dewre u va;
"-Éybo embazê to ameyo biyo mêymanê to u vano kırdasi dost, embaz u merdımê ma yê". Ey va:
"-Nê, nêyê zuri kenê. Nêyê wazenê ma parçe kerê. Nêyê qandê emperyalistan, qandê Tırkan kar kenê. Zazaci hem ma vero u hem zi sosyalizmi vero bendiyê". Cınya cı doş bi hetê mın a u bı Zazaki va;
"-Bıra roşı". Embaz bi ze xintana u kefı kewt cı fek u va;
"-Mı to rê nêva Zazaki qısey mekı. Zıwanê MİT'a qısey mekı". Mı "embazdê" xü rê va;
"-Embaz bew waya mı zi Zazaya, tı yê çırê héndı hêrs benê. To pers kerd mı zi cüwabê persdê to da". Embazi va;
"-Eger cınya mı vaco ez Zazaya edo êy verda. Ma Kırdasiyê u ma Kürdistan ra yê. Kes nêşeno Kürdistani parçe kero. Ez nê çirê izın nêdana".
"-Beno bira izın medı. İsveç ra werzı şo welat u welati bıpaw u ne Zazayan rê ne zi Tırkan rê izın bıdı wa parçekerê. Allah kar u gırwey to raşt biyaro, neya tepya nanê xü zi qet jew Zazaciya pare mekı. Wa key şıma dı hızurê şıma bol bo". Mı cınya cı rê va;
"-Waya mı qandê şami berxüdar bı. To rê zéhmet bi. Bı izndê şıma ez xatırê xü şıma ra wazena, ez do şıra". Ez mıtbax ra vıcyaya teber, mı sewlê xü kerdi xo pay, montê xü gırot xü dest u vıcyaya teber. Kêberi vero mı cıxarayê acıfina, cı ra küfê ant u ez hüwaya u mı va;
"-Allah merdımi rê aqılê do şirin bıdo.

ZazaPress amor 13, awdar 2003, perı 6

Mıriçıkê Perê

Faruk İremet

Zerida mı ra
mıriçıkê pera
zeydê to ya
bı mına.

Kê kı dest na ser
bı zerida xü ra
kewt duri
mı ra.

Ez ne ezrail
ne zi pexembera
zeydê to ya bı hézarana
kewti ray
bı mına.

Mıriçıkı,
bı zıwandê mına wend
dêranê xü
fektê mı ra.

Ax...mıriçıkı
tı çı weş wanena
bı zıwandê mına
tı qin kena
na zeri
na barı hewadana?

ZazaPress amor 13, awdar 2003, perı 38

Meseleyê Zazayan roc bı roc bı süréta şarê ma miyan dı u xezete u internetan dı münaqaşe beno u cayê xü gino. Êy kı ma verdırê u nê wazenê ma gamê berzê ravey, çiyê do newe niyo u ma taqtikê merdımê wunasinan mısay.

Ma çıçi mısay; çiyê kı ma mısay noyo; "-Teşqele vecı u sereyê Zazaya meşqul kı". Nêy meseley helbet yenê hésabê tayın Zaza u Zazaist zi. Nameyê qısmê beno reqlam kewno manşetan u qısmê Zazaistê bini kı bı rıh u zeri ra ganê xü şenê bıdê mesele Zazaistey tari dı manenê. Hésab biyo hésabê mewlaxane. Tayın merdımi zi her wext, çıçi cayê dı esto, koti ra vengê vıcêno wuca dı rê. Héme fıkıran rê vanê "-E", héme goşan rê benê veng u qırıkanê inan dı wesari. Ê wesari inan kami destıro? U êyê Zazayan roşenê kami? Zazay kenê Kırdas u zıwanê Zazaki kenê Kırdaski. O zi qıym nê keno, bı qıseyê Sorani u Kırdaskiya zıwanê ma yê delal u zeri ra pak zi kenê têmiyan. No çi zi ina hetı nameyê gıroto u biyo "reform". Politiqayê no "reform" zi jewna name gıroto "Asıl Kürtler Zazalardır". Nameyê redkerdoxey (inkarcılıxey) biyo "reform". Qaşo no "reform" vıraştenı zıwanan biyaro pêser u biyaro nezdiyê pê. Tew tew tew...Kürdisti Awrupa dı Esperantoyê Kırdaski vırazenê. Şıma rê bınbarek bo... Malo kı gürwexana (fabriqa) ra vıcêno, éyni mal niyo kı zıwanê Zazayan dı yeno kar. Nêy çirê vanê fabrikasyon u bı raşteya zi éleqa cı çınyo

Zazay kamiyê? Êy kı bı zıwanê Zazakiya qısey kenê, êyê? Yan zi êy kı Zazaistey kenê, êyê? Yan zi êy Zazay kı Türkiye dı politiqayê resmi pawenê u wahêr vıcênê, êyê? Yan zi Zazayê ma yê Kürdisti, êyê? Qandê mı, êyê kı xü Zaza vinenê Zazay êyê.

Zazay biyê hirê lete. Nêy hirê letey benê hirê tarix u hirê ray. Kok u ecdad éyniyo, zıwan éyniyo tenya fıkırê siyasi dı vıryayen esto. No çi héme şaran dı esto. Qandê ma çiyê mühim oyo kı; ze ZazaPress ma nêy ferqi u na lete biyayenı vinenê. Ma héme pêserok u nuştoxanê Zazayan zi zey zengineya şarê xü u zıwanê xü vinenê. Zazay milletiyê u coxrafya cı zi ê ciyo.

Bı zewq u bı zeri weşeya, bı vengê do berz a huwena. Veng u huwatena mı o do bıreso şarê ma. Şarê ma rê vana; "-Şarê mın o delal bewnê ZazaPress Amor 14 zi vıcya. Hirê seri miyan dı 14 amori!!! Qedéhê xü hewanana u vana; "-Bı ganweşey a u bı sıhatê şımaya". Kes nê şeno wesarê koletey bıdo Zazayan mıl...

ZazaPress amor 14, kerge/elun 2003, perı 3

Germeya to ze vaya goşanê mı dı

Faruk İremet

-l-
zıwano kı ma pê fam nê kenê
bı o zıwana
ma çen qısey pêdı danê-ginê
bê kı fam bı kerê
ma pêra xatır wazenê.

éyni azmini bını dı
éyni estareyan bını dı
bı ciya ciya sereyê koşey dınyay dı
ma pêra kewt duri
ma bi wahêrê hewnan
êy hewnê zi nekı zeydê pêya bi.

vayêdo vıryaye
tofanê do bê hüküm
ma mabên ra ravêrd
ma nêy rê bê hadıre, zeydê bewrana
pelanê ma dı zerya ma vıni ke.

zerya ma dı kemaneya çiyê est bi
o kı nê cüwabi
pelçıqyaye
teqani rê hadıre
qin kerden esto ya
ka o kı qıseyan dı esto –germ-
ka o kı ixanetan dı beno vıni.

-ll-

germeya to ze vaya goşanê mı dı
çı wext tı vana "canê mı"
tiya aya kena
zerida mı dı
serehewadayen da sodıri.

arıqê serdeyda canê xü
canê mı dı germ kena
zerya to welatê do bê yasax wazeno
tı nê şena vaca
lewê to
nermeyda lewanê mı gêyrenê
tı nê şena maç kera
ez zi inad, bê hewna.

no şan zeydê şananê mın o bê hewnan
bı hérs
to fıkırêna
hewın mı rê biyo inad
nê kewno çımanê mı
ezi hewıni rê inad
nê rakewna
ma biyê inad ze bızana.

dêri biyê bê veng
şanê do bê müzik wazena
mı rê deyın bıdı
ımrê xü ra ju deqe
bı to ya ba
çı wext to gina xü vırar
a vırara kı germeya to bar kena
o wext wazena héme çi bıbo bê veng
u vındero o wexto kı ımrê ma ra şıno.

hisanê mı dı
to rê nefreti nê abırnena
to ra hézkena na zeri, sekera
na zeri dı ca çınyo intiqami rê
çı wext to fıkırêna
aqılê mı beno zey bir, fıkıri benê piyar
çı wext bê to
bı to ya hézkena.

tewayeni rê ca nê maneno na zeri dı
na şan şanê mın o
mı cephe akerd hewni rê
na şan ez to dı ra…nê rakewna…

"vira kı" to rê vaca
yeno o méne yasaxi qezenç kenê
u ma yasaxa rê mıl ronenê
ma niyê kı
êy yasaxan rê serehewana
héme dınya bê veng nê maneno
qandê kı ma bi bê veng
héme dınya nê bermeno
qandê kı ma nê huway.

ZazaPress amor 14, kerge/elun 2003, perı 38

Çımê héme dostan u welat hézkerdoxan roşnayey bo. ZazaPress héta nıka pancês amorê rengin, xeber zengin u bı rengê çıhar qüncıkê welati ra nustox u welat hézkerdoxanê ma ard pêser.

Çı wext amora ma ya sıfte vıcya, ez tenya u inad biya. Mı va; "-Wa se beno o bo. ZazaPress ze pêseroka Zazayan u hémeyê cı bı zıwanê Zazakiya bıvıciyo. Adır u héqaretê kı birê, gerek mı raya mına raşt u erciyayey ra dur nêvısno".

Çı wext şiya amora ma ya sıfteyını mı neşırxane ra ard, o şan ez nê şaya rakewe. Hewın bi ze dışmenê mı nê kewt mı çım. Ezi biya inadê hewni u werıştê pay lambay acıvinayê u ZazaPress gırotê xü dest u pesnê zıwanê Zazaki dayê. Eger ju mı bıdiyayê vatê belki mı sere werdo. Kı wext ame mı rê u embazanê mı rê êy çi zi vati. Sere werdey pancês amor bı zıwanê Zazakiya veti. No karê serewerdeyan bi? Ka karê serdem u zaneyan koti dı ro?

Mı amora sıfteyınê ZazaPress bı embazê ma Torny Zerro ya piya neşırxane ra gırot. Bıra Zerro hıma écele écele vizt (20) hébi rışt Ístanbul. Yani rışt bıra Çerkez Aydaşi rê. Nê zana héfteyê bi, yan zi dı héfte bi Çerkez telefon ke u va "-Emanet ame. Mıü embazan rê vela ke. Mı kami ra fıkrê cı pers ke, her kes vano bı zıwanê ma ya zi pêserok u kıtabi vıcênê. Ma nêy pêseroki dekê çımê héme inkarciyan." Mı zi va; "-Bıra diqet kerê u gerek çınyo şıma pêseroki kesi çımi kerê. Waşten u hedefê ma zıwanê ma rê serbestey o." Mı Çerkezi qet nê di. Mı do êy emser elun dı bıdiyayê. O do bı amyayê vêyveyê ma. Nêbi...Çerkez niyame. Çerkez şehit kewt. Qandê çıçi şehit kewt? Sebebê cı çıçi bi? Tenya çıyê zana o zi polisi ver ra remayo. Polis cı ixtar kerdo. Cı rê vato "-Vındı" u Çerkez nê vınderdo. No dı mengê no ma ZazaPressi nê vet. Gürweyox u embazê ma yê redaksiyonê Torny Zerro yani lacê émda Çerkezi ma rê resım u infermasyon bırıştayê. Ïnfermasyon ma rê nê resa u nê ame. Çerkez bıra bi vizt u new sere u wahêrê hirê qeçi bi.

Emser ma tenya bıra Çerkezi vıni nêkerd. Na payızı ma maya nuştoxa Zazayan Safiya Pak zi vıni kerd. Safiya Pak ze cınya nuştox u zıwanzanêyê (lingivistê) Zazayanê sıfteyın a. Sereyê cı weş bo u cayê réhmetli şên bo.

Êşê hirêyın zi embazê ma yê redeksiyoni é Mıhê Élişani bi. Piyê bıra Mıhê Élişan şi héqda xü ser. Ma bı nameyê redeksiyon cırê sereweşey wazenê. Cayê réhmetli şên bo...

ZazaPress amor 15, kanun 2003, perı 3

Hera u ju biyayenda Awrupa senin ame merhéleyê ewro?

Çarnayox: Faruk İremet

1950
9 gülan
Wezirê ê teberi Fıransa Robert Schuman qıseyê xü dı wuni vano (na qıseyê xü zi Jean Monnet ra gino); "Gerek siyê siyayê (komır) Fıransa u asın, polayê Almanya ju institüsyon dı biyarê pêser u no zenginey qandê welatê Awrupa akerde bo.

1951
18 Nısan
Na waştena cori EKSG (ju biyayenda siyê siya u asıni) ya beno raşt u bı hetê 6 welatiya Paris dı yeno qebul kerdış.

1952
27 gülan
Waştena ju biyayenda pawutışê Awrupa, Paris yeno qebul kerdış.

1954
30 tabax
Fransa waştena ju biyayenda pawutışê Awrupa red keno u qerarê xü peydı gino.
20-23 payızê verên (october)
Dıma konferansê Londra, waştenda paketê Bırüksel hera biyayenda rocawanê (batı) Awrupa, Paris dı imza bi (VEU).

1955
1-2 hézirani
Wezirê teberi ê ézayê şeş welatê Awrupa Messina dı yenê pêser u qererê newe ginê. Bı no qererê newe Awrupa bı hetê ekonomik zi sınoranê xü hera kerê

1957
25 awdari
Pê ameyaenda EEG (Piyabestenda Ekonomiyê Awrupa) u EURATOM (Piyabestenda Enerjiyê Atom ê Awrupa) Roma dı ame qebul kerdış.

1958
1 çıle
Êy qanuni u piyabestenê Roma kewno dewre. Komisyonê EEG u EURATOM Brükseli dı ca benê.

1960
4 çıle
Pê ameyenda Stockholm qerarê EFTA (Jubiyayenda Serbeteya Ticaretê Awrupa) bı insiyatifê İngiltere yeno qebul kerdiş.

1962
30 temuz
Qerarê piyabestenda ziréti yeno qebul kerdış.

1963
14 çıle
Reisê cumhurê Fıransa General de Gaulle xezeteciyan rê vano; -Ma nê wazenê UK (İngiltere) bı kewo miyanê Ju bÏyayenda Awrupa u ma heqê xü yê -Veto anê kar.

1963
29 temuz
JBA (EU) 18 welatê Afriqa ya pêyenêu Yaoundé bın protokolı imzayê xü erzenê.

1965
Nisan
Pê ameyenda pê miyandı hélıyayenı (fusion) qandê piya-bestenda ju Meclis u ju Parlamento yeno qebul kerdış. Na qanun 1 temuz 1967 dı kewno dewre.

1966
29 çıle
Warêy ameyenda Lüksemburg, Fıransa meclis dı newede ra cayê xü gino. Bı şertêna, gerek Fıransa her wext germey bımısno Ju Biyayenda Awrupa.

1968
1 temuz
1,5 ser verê werzeynayenda qererê sınoran, sınori ézayê welatê Ju Biyayenda Awrupa werzêna. Heqê zsınoran beno şirikey.

1969
1-2 kanun
Haag dı ézayê JBA yenê pêser. Na cüwayışi dı Serdemê Cumhuri u Serdemê Hükmeti ca ginê u qereê kı heta na ser ameyo gıroten qebul kenê u nêy qanuni kewnê dewre.

1970
22 nisan
Lüksemburg dı qererê xü finanse kerdenı dayêno u Parlamen-toya Awrupa bı qanunana otoriteyê ci vêşi kenê.
30 héziran
Lüksemburg dı welatanê JBA yenê pêser u qerar danê kamcin welat bıbo ézayê JBA. Êy kı waştê bıbê ézayê JBA nêyê; Danimarka, İrland, Norweç u İngıltere.

1972
22 çıle
Brükseli dı qererê qebul kerdenda Danimarka, İrland, Norweç u İngiltere yeno dayış.

ZazaPress amor 5, awdar 2001, perı 12

1972
24 nisan
"Marêdöviz" qebul beno. Nêy 6 dewletê Èzay mabênê xü dı pêyenê. Kı pereyê kesi ê kesi ra vêşi nêbo. En vêşi % dı 2,25 şeno bıvıriyo.

1973
1 Çıle
Danimarka, Írlandiya u Qıraliyetê Britanya kewnê EGG (Sarê Norweç qandê Èzayey vano Nê.

1974
9-10 kanun
Pêser ameyenda Paris. New dewleti u reisêcumhurê nêy dewletan qerar danê kı serê dı hirê fınê birê pêser u Parlementoyê Awrupa qandê her merdım akerde bo.

1975
28 sıbat
Konvensiyonê Lomé sıfte mabênê JBA=EU u 46 welatê Afrika, Rocawanêindi dı pê yenê şartan imza kenê.
22 temmuz
Awrupa Parlemnetosi ra qererê do newe vıcêno, bı no qerera hetê ekonomiya imkananê JBA dıha hera beno 1 héziran 1977 dı tam kewno dewre.

1978
6-7 temuz
Pêser ameyenda Bremen. Fransa u Almanya bı teklifê do newe yenê. "Marêdövizi" ma hewadê u newedera sistemê JBA dı bı nameyê Sistemê Moneter Awrupa vırazê.

1979
13 awdar
Sistemê Moneter Awrupa kewno dewre.
28 gülan
Yunanistan bın ézabiyayenı nameyê xü nuşneno u şartê JBA qebul keno.
7 och 10 héziran
Tarixê JBA sıfte 410 ézayê Parlamentoyê Awrupa bı reya veçêyênê (yenê weçêynayış).
31 payızê verên
Konvensiyonê Lomé ê dıdını (Lomé İİ) newedera mabênê 48 welatê Afrika u Rocawanêindi (Westindia) imza beno.

ZazaPress amor 6, héziran 2001, perı 37

1981
1 Çıle
Yunanistan beno ézayê ju biyayende Avrupa (JBA)

1984
28 Sebat
Programê Esprist rey gino u bı no programa JBA hetê teknik, infermasyon piya bı gürweyê u gamê berzê.
14 u 17 héziran
Reyê sıfte qandê Parlementoyê Avrupa.
8 Kanun
Konwesiyonê Lomé fına hirêyın Togo dı yenê pêser, bı 66 welatê Afrikaya u mabênê 10 welatê Awrupa şartê piya gürwe kerdenı imza bena.

1985
Çıle
Jacques Delores weçêynenê komisyonê JBA.
2 u 4 Kanun
Meclisê JBA Lüksemburg dı yenê pêser u bı na pêser ameyena wazenê qererê kı Rom dı ameyo dayen ravêr berê u nezdi biyayenda Awrupa rew aver şıro.

1986
1 Çıle
İspanya u Portekiz benê ézayê JBA
17 u 28 Sebat
JBA newedera suka Lüksemburg Haag dı imza bena.

1987
14 Nısan
Türkiye wazeno bıbo ézayê JBA
1 Temuz
Qanunê (JBA) Awrupa bı şeklê do quwetyeno gürweynayenı.
27 Payızê verên
Haag dı qanunê qandê pawutenda Rocawanê Awrupa (Westeuro) hetê éskeri lez kenê.

1988
Sebat
Reformê finanse kerdenda politikayê Awrupa. Planê ekonomiyê çend seran fınê dı qebul beno na qerer qandê 1982-1992 yo.

ZazaPress amor 7, kerge/elun 2001, perı 36

1989
Çıle
Qandê çıhar serı serdemeya komisyonê JBA, Jacues Delors hetê ézayan yeno veçêynayenı.
15-18 Héziran
Weçêynayenda hirêyênda Parlementoyê Avrupa vırazêna.
17 Temuz
Avusturya wazeno bıbo ézayê JBA.
9 Payızê peyên (november)
Dızê Berlini xılnenê (hewadanê).
15 Kanun
Konvensiyonê Lomé-İV bı welatanê Afrika, Rocawanê İndi (Vestindia) u Ocenian (Awusturalya, New Zeland, Melanesiya, Mikronesiya, Polenesiya u Hawayi) imza beno.

1990
29 Gülan
Pêameyenda, raver berdenda u newedera vıraştenda Bankayê Awrupa qebul beno.
19 Héziran
Qererê Şengen (Schengen) qebul beno.
4-16 Temuz
Malta u Qıbrıs (Cyprus) wazenê bıbê ézayê JBA.
3 Payızê verên (october)
Almanya bena ju (Almanya Rocakewte "şerq" u Almanya Rocawan "xerb").
14 Kanun
Konferansê qandê ravêr berdenda ekonomi u şartê piya gürweyenda ser Meclisê ézayê JBA Rum (İtalya) dı yenê pêser.

1991
1 Temuz
Swêd (İsveç) wazeno bıbo ézayê JBA.
21 Payızê verên (october)
EES (Meclisê Piya gürweyanda Ekonomiyê Awrupa) fıkrê élaqayê weş vıraştenda embıryanê JBA dı ju fıkır benê.
9-10 Kanun (december)
Mastriş (Maastrich) dı Meclisê Awrupa yeno pêser.
1992
7 Sebat
Mastriş dı JBA (Ju Biyayenda Awrupa) newedera qebul bena.

ZazaPress amor 8, kanun 2001, perı 33

1992
18 awdar
Finlandiya wazeno bıbo ézayê JBA (EU).
25 awdar
Norweç wazeno bıbo ézayê JBA.
2 gülan
Portekiz dı suka Porto dı JBA yenê pêser u EEC (European Economic Commission) imza beno.
2 héziran
Şarê Danimarka qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şarê Danimarka vano nê.
20 héziran
Şarê ‹rlanda qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şar referandum dı pêser ameyenda Maastricht vano ya.
20 Elun
Şarê Fransa qandê pêser ameyenda Maastricht şıno referandum u şar referandum dı pêser ameyenda Maastricht vano ya.
11-12 Kanun
Meclisê Awrupa (European Council) suka ‹skoçya Edinburgh dı yenê pêser.

1993
1 çıle
Bazarê miyanê Awrupa qandê héme ézayê welatanê Awrupa abêno.
18 gülan
Fına dıdını Danimarka şıno referandum qandê pêser ameyenda Maastricht. No fın şarê Danimarka qandê pêser ameyenda Maastricht vano ya.
1 payızê peyên (november)
Qanunê Maastricht kewno dewre.

1994
1 nısan
Macaristan wazeno bıbo ézayê JBA (EU).

ZazaPress amor 11, kerge/elun 2002, perı 7

1994
8 nısan
Polonya wazeno bıbo ézayê JBA (EU)
15 nısan
Suka Fas Marakêş dı mabênê JBA u Uruguway dı pêameyenda GATT qebul beno.
9 u 12 héziran
Fına çıharın reydayenda Parlemento Awrupa .
Şarê Awustırya bı rayê reyana qandê éza biyayenda Awrupa vano: "-E"
24 u 25 héziran
Korfu dı pêser ameyenda Meclisê Awrupa.
Awustırya, Finlaniya, Norweç u Swêd (İsveç) wazenê xü gırêdê qanunanê Awrupa. u imzayê xü erzenê u şartê JBA qebul kenê.
16 payızê verên
Şarê Finlandya bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul kenê.
13 payızê peyên
Şarê Swêd bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul kenê.
27 u 28 payızê peyên
Şarê Norwec bı rayê reyana éza biyayenda JBA qebul nêkenê.
9 kanun
Essen dı pêser ameyenda JBA.

1995
1 çıle
Awustırya, Swêd u Finlandya kewnê JBA miyan.
23 çıle
Jauques Sander beno serdemê Komisyonê Awrupa mabênê serandê 1995-2000.
26 awdar
Konvensiyonê Schengen beno resmi.
22 héziran
JBA bı Estonya, Lettonya u Litonya qandê şartê ézabiyayenı pêyenê.
27 héziran
Slowakya qandê ézabiyayenı sere dano pıro.

ZazaPress amor 12, kanun 2002, perı 39

1995
27 payizê verên
Letonya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.
24 payizê peyên
Estonya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.
27-28 payizê peyên
Konfrenasê welatanê dengızê sıpe (akdeniz).
8 kanun
Litwanya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.
14 kanun
Bulgaristan wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.
15-16 kanun
Parlementyoyê Awrupa Madrid dı yenê pêser.

1996
16 çıle
Sılowanya wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.
17 çıle
Cımhuriyetê Çek wazeno bıbo ézayê ju biyayenda Awrupa.
29 awdar
Turind dı pêser ameyenda hükmetê Awrupa.
21-22 héziran
Komiteyê hémeyê Awrupa Florens dı yenê pêser.
13-14 kanun
Komiteyê hémeyê Awrupa Dablin (Dublin) dı yenê pêser.

1997
17 sebat
Jacques Santer Parlementoyê Awrupa dı heqê BSE (bovin spongiform encefalopati) qısey keno.
16-17 héziran
Parlementoyê Awrupa Amsterdam dı yenê pêser.
16 temuz
Fıkrê "Agenda 2000" anê Awrupa parlementosi qandê kı münaqaşe bıbo.
2 payizê verên
Qerê peynêyin kı Awrupa Parlementosi pê ameyê qebul beno.
20-21 payizê peyên
Lüksemburg dı qandê verê bêkarey gıroten senin bo êy ser qısey benê.
12-13 kanun
Komite merkezi Awrupa, Lüksemburg dı yenê pêser.

1998
1 çıle
Íngiltere beno serdemê Ju biyanda Awrupa.
30 awdar
10 welati newe, êy kı wazenê bıbê ézayê JBA qebul beno. Nêy welatan ra 6 cı kı ameyê vêndayenı nêy welatiyê: Qıbrıs, Estonya, Polonya, Sılowanya, Cımhuriyetê Çek u Macaristan.
31 awdar
Şengen (Schengen): Ítaliya hıdudê xü dı qontrolê kes u pasaport hewanano.
1-3 gülan
15 baqanê maliye êy kı ézayê JBA'yê yenê pêser u Parlementoyê Awrupa déweti rê wahêrey keno. Na déweti dı qerer ginê kı kamcin welati şenê qandê éza biyayenı dom kerê.
15-16 héziran
Komiteyê Merkeziyê Awrupa Kardif (Cardiff) dı yenê pêser.
1 temuz
Awusturya beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

1999
1 çıle
Almanya beno serdemê Ju biyanda Awrupa. 11 welati JBA qandê ju kerdenda pereyê xü yenê pêser.
25 awdar
Ju biyayenda Awrupa Berlin dı yenê pêser. Agenda 2000 u planê ekonomiyê newe dı ju fıkır benê.
1 gülan
Qererê kı Amsterdam dı ameyo gıroten qebul beno.
3-4 héziran
Komiteyê merkeziyê Awrupa Köln dı yeno pêser.
8-13 héziran
Rêydayenda pancên qandê weçeynayenda Parlemento-yê Awrupa vırazêna.
1 temuz
Finlandaya beno serdemê Ju biyanda Awrupa.
15 elun
Parlementoyê Awrupa, Romano Prodi weçêyneno ser-demeyda Awrupa.
10-11 kanun
Komiteyê Merkeziyê Awrupa Helsinforş (Helsingfors) dı yenê pêser.

2000
1 çıle
Portekiz beno serdemê Ju biyanda Awrupa.
1 temuz
Fransa beno serdemê Ju biyanda Awrupa.

2002
1 çıle
Pereyê Ju Biyayenda Awrupa pazaran dı vela beno.
1 temuz
Pereyê héme welatanê awrupa pazaran ra werzeno

ZazaPress amor 15, kanun 2003, perı 23

resaya to

Faruk İremet

Yena,
resana to
lew nana
êy érdi,
êy érdi kı canê mı ra şirinê
şirin o welatê mı.

Kêyneki lew suri
çım siayay
resaye
bı destandê xü yê nermıkana
érdi xemılnayê
érdi welati

Canê to biyo dı can
ju bedendı
ju tı
ju zi réhmê to dı

Yena,
resana to
lewnana pizedê to
wucadı tijiya bırıqêna
ju Zaza
ganê welat ra
rıhê Zazayan ra.

Lewnana çımandê to yê siyayan
lewnana érdê Zazayan
welatê mı
bew ameya resaya to.

ZazaPress amor 15, kanun 2003, perı 32

şewqê nêgırote

Faruk İremet

Mevacı mı rê
kı ez cı ra bıkewa duri
kı nê vina daran miyan dı
bırıqnayenda golı
zekı çımi zewq ra bırıqênê.

O kı nezdiyê
mı tenya nê veradanê
miyanê mıjan dı
vıni ba.

Jew daristanı
dıdı daran ra
ma yê
nımıte bın vewri dı
serdey a zımıstani
fına zi
mabên ra aseno
şewqê nê gırote.

Çımanê to dı
vinena ez, şewqê héyati
ina kı mı rê
zey dı kêy mı bo.

ZazaPress amor 15, kanun 2003, perı 36

şopı

Faruk İremet

Tı yê
dırbetê zeri da mı
zekı guni cı ra şıno
eza o bari bar kena
a şopı zerida xü dı
miyanê a zerida
serehewadayenı dı.

ZazaPress amor 15, kanun 2003, perı 36

guniya mı

Faruk İremet

Ma çı wext ravêrdi pêhet ra
hıma nıka
tı, mı vılêyna bê kı tı dest na mına
bı çımanê xü ya
tı, mı rê maçê da.

Destanê to zeydê nıka
porê to raşt keno
mı tiya ra berd caye duri
bı his kerdenda vızêri.

Miyane tünelê siyayan
suro zeydê guniya mı
mı héme çi da to
o kı tenya ê to bi.

Mı waştê
boyê postê leşê to bılêsa
waşta to bıvılenayana bıkera germ
akera kêberê zerida xü
u vaca; "xêyır amey bıkewı zere"

Tı mı wuni bı quwet a vırar kerd
germeya to resa héta mezgdê mı
o wext tenya ê ma bi
tı héndı xaseka
rıca kena to ra meqehrı
dırbetanê xu nê akı meçırnı.

Şanê siyayın u serdın dı
postê canê to yê hérirın
da mı rê isrét u germey
mı warey keno.

ZazaPress amor 15, kanun 2003, perı 37

J.P.Sartre u Estbiyayenı (Existentialism)

Faruk İremet

J.P.Sartre, ser 1905 dı, Fransa dı ameyo dınya u ser 1980 dı zi şiyo héqeyda xü ser. Çı wext J.P.Sartre beno hirê sere piyê cı şıno réhmet. Dıma merdenda piyê J.P.Sartre maya cı newedera zewêcêno. Pilıxê J.P.Sartre, J.P.Sartre kêy xü dı nêwazeno u xalê J.P.Sartre kêy xalê xü dı gırd beno. Xalê J.P.Sartre profesorê zıwandê Almani biyo. Xalê cı J.P.Sartre rıseno qolej. Mektebo kı J.P.Sartre Paris dı şıno, qolêjê do bol qaliteli u mektebê do zaf mühim biyo. No Qolêj zeydê mektebê İngilizan Oxford biyo u tenya qeçekê brokrat u qandê qeçekê dewlemendan biyo. J.P.Sartre mektebê xü bı dereceda jewemina qedeyneno. Eger merdım wazeno héyatê J.P.Sartre bızano gerek merdım kıtabıciyê "Word" (Qıse, Vate) bıwano.

Kıtabê cı "La Nausée" (Qıcıx) 1938 dı Paris dı Éditinos Gallîmard dı neşır biyo. Kııtabê cı yê kı cı kerdo gırd u filosofê Estbiyayenı (existentialism) noyo; "L’être et le Néant 1943" (Estbiyayenı u nêbiyayenı) o.

1964 dı müjganeya Nobeli danê cı. Labırê o n3eşıno Swêd (İsveç) u müganeya Nobeli nêgino. Semedê nêgırotenda müjaganeyda Nobeli zi wuna vano; "Müjaganeyda Nobeli zeydê kaydê qeçekano u na müjganey nuştoxi pêra abırneno. Yanim nuştoxi rındi u nuştoxi nerındi/xırabi" Fıkrê J.P.Sartre noyo; "Héme nuştoxi tenya çiyê ser nênuşnenê u merdım nêşeno héme nuştoxan u nuştoxi bıyaro pêhetö ayni ju cıxızer/xeti ser."

Nuştox J.P.Sartre wextê xü dı politik nêbiyo, lejê cihanê dıdını dı êy rışenê éskerey/lejkarey o no wuca dı beno metrolog. Rojê lejkarê/éskerê Hitleri xü erzenê éskeranê Fransızan ser u wuca dı J.P.Sartre esir kewno. İntrese/ilgiyê cı bı politika/siyaset qampê esiran dı beno u çı wext Hitler lej cihanê dıdını vıni keno tepya, J.P.Sartre werzeno peydı şıno Fransa u beno ézayê Partiyê Komünistê Fransa. J.P.Sartre parti dı bol aktiv beno u bol gürwezi gêno xü ser u kewno barê gıranan bın. Éyni wext dı zi bol bol nusneno u o demı zi kıtabê xü yê "Estbiyayenı u Marksizım" nuşneno. J.P.Sartre komünist o u fıkrê Marksizımi paweno. Semed fıkrandê J.P.Sartre êy parti ra erzenê/ixrac kenê. Semedê eştenda cı zi vanê J.P.Sartre zaf radiqal o. Yanim embazê cıyê parti wuni vanê. Embazê cı vanê kı "Fıkrê J.P.Sartre vırayayo". Hélbiki J.P.Sartre fıkrê xü re qet taviz nêdayo u fıkrê xü yê Marksizım her tım pawuto u êy rê wahêr vıcyayo u vato; "Ez ideoloji (fıkrê siyaysi) yê xü yê Marksizım ra taviz nêdana u xü nêvırnena". Nuşteyê J.P.Sartre her çendı Estbiyayenı seroyo zi o her hal u kar dı felsefeyê Marksizımi pawuto u o ideoloji kar ardo. Tenya gıraneya xü dayo psikoloji (ilmê nefsi), sosyoloji (ilmê şarı), mantıq u felsefey serı. Kıtabê kı nuşnayo ina zi ekolê (rayada newe) akerdo. La merdım şeno vaco kı ekolê "Estbiyayenı yanim existentialism".

Embaza J.P.Sartre, Simon de Beauvoir biya. Simon u J.P.Sartre qolej piya éyni wext dı wendê u piya zi mektebi qedêynayê. Cüwyayışê/héyatê J.P.Sartre dı rolê Simone zaf gırdo u Simone cayê do hera u gırd gêna. Simone nuşten dı, niqaş (münaqaşe) dı zaf yaremeteyda J.P.Sartre kena. Merdım şeno vaco kı, hıma hıma qıritikê héme kıtabandê cı Simone kerdê. Awrupa dı ézayê héreketê serbest kerdenda cınyan (héreketê pawutenda héqê cınyan) kıtabandê Simone de Beauvoir ze İncilı u zeydê Qüréniya wanenê. Simon de Beauvoir qandê héqê cınyan (feminizım) bol nuşnayo u rolê do zaf gırd gıroto xü doşi. Héyatê xü yê şexsi dı Sımone de Beauvoir cınêkêda biseksüel/bisexuel biya. Simone héyatê xü yê şexsi dı zaf serbest biya.

Estbiyaynı

J.P.Sartre vano; "İnsani/merdımi miyanê ju kaosê dı cüwenê u insani tenya çiyê zanê o zi merdenda insanan o." La çiyêdo raşt esto kı o zi sebo-senêbo çı wext, wextê insani ame merdım mıreno u tenya o raşto. Her çıçi bıbo u nêbo rojê merdım mıreno u raşteya héyati zi noyo. J.P.Sartre vano; "Héyat dı raşt u çewt çınyo. Merdım nêşeno vaco no çi çewto u no çi raşto. Beno kı çiyêkı qandê mı raşto u qandê jewna çewto, yan zi çiyê kı mırê çewto jewnarê raşto." Qandê teoriyê xü J.P.Sartre nımuneyê dano u vano; "Bıfıkriyê botê/gemiyê/kelek esto u şıma zi qaptanê nêy botiyê. Na botı kompas, xarita, tayfa u gürweyoxi çınyê u şıma tenya bı seredê xü yê u mezgdê ma zi héndı zelal nêbiya u héme çi fınê dı yeno vırnayış u ma gemiyê xü dı tenya bı seredê xü mecburê bıbê qaptanê boti u ma mecburê botê xü bıramê u raya cı raşt kerê. No halı dı merdım nêşeno boti verado u bıremo. Mesuliyetê merdımi esto u wuca dı mesuliyetê merdımi dı (2) qato. No yeno no méne (mana), o çiyê kı ez kena u vırazena mesuleê êy çi zi tenya ez a. Ez wazena nêy çiy bımısna insanan kı inasani zeydê mına bıkerê. Nımune; Çı wext ez merdımê kışena u no yeno no méne; çiyê kı ez kena, bı êya ez wazena insanan rê bımısna ka çiyê kı mı kerd raşto u şıma zi zeydê mına bıkerê."

Merdımi/insani cüwayışê/héyatê xü dı tenyayê. No yeno no méne, héme merdımi gerek bı xü qerer bigirê ka êyê çıçi wazenê u nêwazenê. No zi xü dı poşmaney ano u na poşmaney zi poşmaneya ma yo u gerek ma bı êy poşmaneya xü ya bıcüwê.

Şı wext botı rota vırneno u kewno raya çewtı, êy kı xü bınê boti/keleki dı nımnenê qederê xü qebul kenê u êy zi benê zeydê çiya. J.P.Sartre vano; "İnsani kı héme çirê vanê e- beno u zeydê şımayo vano u kar nêkeno, o merdım tenya leymınêya héyatiyo, barê şariyo." J.P.Sartre kıtabê xü yê "Qıcıx" (La Nausée) zi qand’ew co nuşnayo. J.P.Sartre vano; "Çiyê kı ma kenê u mesulê êy çi zi ma yê u ma nêşenê jewna bıxapeynê u vacê sucdarê nêy çi jewnayo."

Qarekterê İnsanan

1. İhtiyacê biyolojik (rakewtenı, nan werdenı u ihtiyacê cinsi/sex)
2. Serbesteyda insanan

a) Ma tameşeyê xü kenê u vinenê kı ma héyati ra leteyênê.
b) Analoji (ver piya ardenı) tiya dı J.P.Sartre wuni vano; "Estbiyayenı dı méneyê ez, zeydê çi qebul nêbeno. Merdım nêşeno çiy u insan bıdo pêver"
c) Na qedeme dı J.P.Sartre ver Freud qısey keno u vano;"Eger ma mezgdê xü çiyê bınımnê no yeno no méne kı, ma bı xü qerer gıroto kı ma êy çi xü mezgdı bınımnê." Freud vano; "Ma qürbaniyê u ma bı xü nêşenê qerer bigirê."
d) Serbestey = qandê rocê ravêy, qandê wextê newey = imkani, cüwayışê wextê ravey imkanê insanan o.

J.P.Sartre vano; "Merdım nêwaştendê xü dı u mezgdê xü dı hépıs o u ma nêşenê bıkewê mezgdê jewna u mezgdê jewna bıvırnê. Hıma ma şenê fıkrê ina texmin kerê u ma şenê texminê xü vacê. Ma nêşenê ékit vacê ka o merdımo çıçi fıkrêno. Bıfıkrê ju kı ma cı dı éyni doşeki serdı zi rakewno, ma nêzanê ka o insano çıçi fıkrêno"

Héyatêdo raşt

Héyatêdo weş, héyatêdo bêzuri u bêqülp. Qandê jewna zuri kerdenı, xapeynayenda xü yo. Yanim merdım bı zurandê xü ya tenya xü xapeyneno u nêşeno kesna bıxapeyno. Gerek merdım raşt bo u bêzuri bo. Zuri qeliteyê medımi vısneno/nızım keno u çımê insanan, embazan ra, dostan ra merdım kewno. Merdım beno merdımêdo bêqelite u héme çira mühim gerek merdım xü nêxapeyno. Qandê kı bı zuri kerdena merdım tenya xü xapeyneno. Merdım vano belki merdım insani binan xapeynayo, lakim wuni niyo. Qandê kı merdım bı zurandê xü ya tenya xü xapeyneno. Xapeynayenda xü xapeynayenda şari ra dıha zırarliyo. Qandê kı xapeynayen u zurı neweşeyo.

İnsani xü peyda kenê. İnsani senin xü peyda kenê? İnsani xü, bı xü peyda kenê. Çı werxt zuriyê ma bın awı dı ma rê ray bımısno, no yeno no méne ma zey insaniya, ma bênameyê, bêcısın-bêasnasê u bı noya zi mısneno kı ma niyameyê mertebedê insanan. Ma o çax insaneya xü veradanê jewna qedema u ma insani kenê zeydê "çi", insani benê zeydê "çi" o çax ma do sekerê, qandê insani nêbê zeydê çiya. Gerek ma bı xü qerer bigirê ka o çiyêkı ma kenê u wazenê bıkerê u êy çi zi gerek ma zuran ra bıreynê u raçteya cı cırê bımısnê.

Customer relationship management (CRM):
Ekonomi dı gıraneya gırotoxan/erinoxan:

Faruk İremet

CRM, yeno bol méneyan u zaf cadı zi bı zaneye merdın ano kar. Bı zaneya kar ardena cı zi, qandê sereyê merdıman pê miyan kerdeyeno u zaf ekonomisiti zi no fıkırdırê. Héta merdım şeno vaco; Nêy hirê vatey merdım nêzano qandê çıçi beno meseleyê münaqaşey. La tayın ekonomisti kı ser CRM münaqaşe kenê vanê kı nêy hirê vatey’Customer relationship management’ yani ’ekonomi dı gıraneya gırotoxan/erinoxan’
Management; İdare, idare kerdenı u idareci. Marketing; Piyasa, ser piyasa bazarı. Fıkrê tayın zanayoxan CRMi ser wunasino; modelê ekonomiyê newe o kı nıka hera beno u şıno ravey. Yani waşten insanan ra insanan rê bazari berdeno. Merdım şeno wuni zi vaco élaqa mabênê insanan.

O kı çıme u siyê sıfteyêni CRM’i yo, ju; şirket pazari qontrol keno dıdı; formüle kerdenda analizano u hirê; CRM miyan dı nêy rê forımo newe dayeno. Merdım şeno CRM hirê qedemeyê bini dı analiz bıkero.

1- Projeyê CRM’i
2- Enfermasyon
3- Orxanizasyon/héreket
4- T.E (teknigê enfermasyoni)

Projeyê CRM’i;

1- Çıme kolonayanı
2- Vıraştenda planan
3- Ka koti dı şirketi pêra abêrênê

Merdım şeno ekonomiyê CRM’i vela biyayenda hücreyanê bazaro serbesteya ekonomiya bıda pêver. Bı no raya şirketı qandê gırotoxê/erinoxê (müşteri) qanalê newe akenê u bı no raya zi şirket reseno mal gırotoxanê xü. Bazaro serbest u bazaro erinoxan bazaro serbesti miyan dı en mühim dı kılido. Ju; mal, bazar beno dıdı; veçeyneyenda erinoxan u hirê; memnun kerdenda erinoxan zaf mühimo. No ménedı modelê CRM’i zeydê motordo teqwiyey kewno dewre. Qandê kı mal bıreso bazaranê gırdan u xü bazarê werdira bıreyno CRM merdım ze kılid ano gürwe.

Héqê héreketan dı enfermasyonê CRM’i;

O kı CRM’i dı en mühim çıme u siyê sıfteyenê temeliyo enfermasyon o. Enfermasyon çı wext analizê CRM ra ravêrd peyra reseno idare kerdoxanê şirketi. Waşten, çiyê kı şirket yan zi héreket vıraşto êy pawuten u êyrê wahêr vıcyayeni ya piya quwetê gürweyoxan gırêdê şirketi u bı no raya zi merdım erinoxan rê weçeynayenda imkanê mali dano u bı raya erinoxan qezenc keno. Yani çorşmeyê şirket/héreketi dı. Çı wext şirket mezbut yenê pêser u quwet benê no zi héme gürweyoxani vırneno u keno informator. Nêy rê zi merdım şeno vaco çend qedeme dı vıraştena komunikasyon/élaqa. Na model qandê gürweyoxandê şirket/héreketi zi ravêreno. No qedeme dı héme éleqa qıymet beno u cayê héreketi bazar dı cayê do zaf mühim beno.

Teknikê infermasyoni (Tİ)

Qandê kı waştena şirket, héreket bıreso éza, erinox (alıcı, müşteri) qanalê teknikê infermasyoni bol mühimo. Qandê kı ézay bışê sistemê Tİ’ya (teknikê infermasyoni) bıgürweyeyê gerek héme çiy sferber bo. Qandê kı aver şiyayenda sistemê Tİ éyni wext aver şiyayenda ê wextê ravey o u gerek merdım nêy çi vira nêkero. Tayın alımi CRM’i nêy vanê; "Çı wext qinê (inancê) ézayê şirketi rê yan zi ê héreketi rê vêşi bo, o wext ver şirketi dı u héereketi dı ézay xü ze wahêr vinenê u no zi, qinê gürweyoxan vêşi keno. Çı wext qinê ézay u ê gürweyoxan ver şirket u héreketi dı vêşi beno no zi tesirê erinoxan keno u qinê erinoxan zi ver şirket yan zi héreketi dı vêşi beno no zi tesirê bazari keno".

Rıxne gırotoxi se vanê? Qandê rıxne gırotoxanê CRM’i vanê kı; "Vinayenda CRM’i çiyê do newe niyo. Fıkır uidolojiyê kıhanan ra merdım etiketê do newe vinayo u êy rê zi vanê CRM." Şiyê mühim noyo kı u gerek merdım vira nêkero, gerek merdım zeriyê erinoxan qezenc kero u no zi bı éleqaya (komunikasiyon), kolayışa (araştırma) beno. Nêy çiy u termi newey verê zi est bı u merdım vatê ekonomiyê piyasayo bıseredê xü (serbets piyasa ekonomisi) no çi zi siyê bınê sıfteyêno (temel taşı). Êy rıxne gırotoxi kı bı zıwanê do serta rıxne gênê, wuna vanê; "Ananorê kı anonsê şirket u ê héreketan kenê, anonsi şari ra hewadanê u kenê malê şexısan. Yani şexıs ra şexıs mal rotenı u bazar kerdenı u qandê nêy çi zi hirê vatey diyê u vanê CRM".

Êy çi kı CRM’i héndı beynenminen kerdo o zi élaqayê CRM’i bı teknikê infermasyoni dı esto o yo. Rıxnegırotoxi wuna vanê; "Bol bazaran dı şirket u héreketi sistemê CRM’i kar anê u nêy rê zi sebeb, zaf şirketi u héreketi bı teknikê infermasyoni bol mıjul benê u no zi fıkrê CRM u ê şirketan keno nezdiyê pê". Zaf şirketi zi kompitorê (bilgisayar) rew u newey kar anê. No zi beno sebebê, rew vıla biyayenda infermasyoni. No hem ercan o u hem zi şirket u héreketan rê wextê veng u vêşi abırneno (peyda keno). Merdım şeno nêy şi gıroten da istasyonandê telefonan dı bıvino. Bol şirketi telefoni iflas kenê u cayê inan zi şirketê kompitor gênê. No zi imkanê do gırd dano şirketan.

Cause-Related Marketing (CRM):

Ekonomiyê piyasayo gırêdayeyê sebebi. Ewro wextê mayo newe dı insani vıryayenda ekonomi u problemê ê şaran nezdi ra taqip kenê. Mesela; problemê çorşme (çevre sorunu), bewnayenda héywanan, şar miyan dı bê édelet vıla biyayenda ekonomi, kar ardenda érdi u vıla kerdanda érdi u.ç.b (u çiyê bini). Şirketi reklamanê xü dı bı zaneyeya nêy çi anê kar. U nêy rê zi vanê; " Cause-Related Marketing".

Ekonomiyê piyasayo gırêdayeyê sebebi, her wext reklaman anê kar u bı rayê reklamana resenê erinoxandê xü. Çiyê bini zi kı anê kar noyo; "Kampanyayê mal rotenı u yaremeteyda şirketan u reklamê ina nê çirê nımuneyo".

Ewro, Cause-Related Marketing (ekonomiyê piyasayo gırêdayeyê sebebi) héme cayan dı cerıbnenê. Ewro héme "şirketi" meseleyê çorşme dı wazenê yaremetey bıdê u qandê nê y çi zi reklam u anonsi danê. Tabi pawutenda şirketan qandê xêri niyo, qandê kı madeyo kı şirketi anê kar şeno bıbo sebebê leymın kedenda çorşmey (tabiati). Nımune; hakê kergê kı tabiati dı gêyrenê, mangey kı vaşê tezey wenê u teberdı gêyrenê, érabay kı qeçeki verni dı top kaykenê...merdım şeno nımuney vêşi kero...senin şirketi şari bı rayê reklamana xapêynenê u reklamê malê kenê.

Şirketê kı, ekonomiyê piyasayo gırêdayeyê sebebi kar anê, rotenda mal dı bo ravey şiyê u rekorê gırdi rê nameyê nuşnayê.

James. G. March

Faruk İremet

Çı wext mı waşt héyatê James.G.March bınuşna sıfte mı va; İnternet qandê nêy çiya zaf rındo. Fıkrê mı u raşteya interneti pê nêtepışt. Mı çı wext nameyê ciya bêgêyrı (search) ke, gêyreyena mı, mı berd zaf çiyan. Senin fil qeçek vırazeno ra, sembolê dini u sembolê dini ra şi ekonomi, ekonomi mı gırot berd Ünversiteyê Uppsala u.ç.b Êy kı bı raçtey wazenê héyatê James.G.March, en rındê cı kıtabanê cı bıwanê. Qandê kı merdım tenya kıtabanê cı ra şeno bıkewo waşten u hisê James March.

James March 40 seri miyan dı nezdiyê hézarana maqale u kıtabi nuşnayo. U James March éyni wextı Üniversiteyan dı héreket/şirketan ser ders dayo. O bewnayo héreketi u şirketi senin vırazyayê u senin sistemê infermasyoni héreket/şirketi miyan dı vela beno.

James March teoriyê sistemê héreketan bı Herbert Simon a ravey berdı u bı qedemeyê mikro dı vıraştê u ê müsvedde qandê hıdudanê mantıqi vıraştê. James March na fıkrê xü bı Herbet Simon a piya éhlaq u vinayışê insan serra hadıre kerdo. Êy avnê kı insani rasyonelê (nezdiyê mejı) u éyni wextı dı zi kapasiteyê ina qandê enfermasyon pêser ardenı zi bı hıdud o u no zi beno sebebê çiyê kı insani nêşenê fınê dı qereri bigirê. Fıkır u teoriyê March u Simon ver fıkrê klasikê ê ekonomi münaqaşe rê déwet kerdeno. Herbert Simon ser héreketan bı xetê merdıman bı niwoyê (derece) mikro dı analiz kerdeni rê domnayo. James March bı embazanê xü yê Cohen u Olssen a ”Teoriyê qerer dayenı, Teoriyê çoplıxı, 1972” xetê mikro ra berdo verdayo xetê makro ekonomi. Fıkrê ina wazenê fıkrê héreketi kı bı seredı anarşizim gürweyeno êy bıvırnê u destê byrokarti bışıknê. March vano kı; Éhlaqê insani hetê ekonomi niwoyê mikro dı karekter u tawrê merdımi analiz keno. Makro niwo dı, Éhlaqê hereketi qontrol beno u no zi merdımi u şirketi beno xetê berzi. Makro niwo dı çewtey benoı çewteyda hémına. Qandê kı intrese (waşten), intreseyê hémınano u zerar zi zerarê hémınano. O kı nêy çi dı vini keno şaro.

Ézayê şirket u hérekatan, héreketi miyan dı fıkri saz kenê u no zi beno qandê tercüme kerdenda waştenda şari u beno taix u beno tarixê ézayan. No fıkır, fıkrê héme xruban o. Xrubi xü no xeti serra héta cêr xü resnenê waştenda şari. James March çıhar serdemeyrê name dano; “rasyoneley, hiyarşi, mühim biyenda serdemı u müsaqaba (yarış)” March vano kı; ”Pazar dı bê müsaqaba ercaney nêbeno u hetê héreketi zi, yani fıkır nêşıno ravêy”. Zaten nêy fıkıri kokê xü wext’e kıhanan ra ginê. Fıkrê kıhan wext wext beno fıkrê “rındey” no fıkrê rındey zi bı hetê tarixçiyan u bı hetê politiqaciyan beno waşetna ina u fıkıri pawutena inan.

Êy kı héta nıka hérekatan u fıkrê şirketan ser gürweyayo u mektebê cı wendo, nêy çi vinenê; kı senin fıkır u waştena ézayan héreketan ser tesir keno u münaqaşe abêno u héreketi senin vırênê u o kı kedê cı analizê héreketi ser ravêrdo James March o. March vano kı; ”-O çi kı héreket u şirketan beno ravey münaqaşe u u kritik o u qandê kı fıkrê rındi şırê ravêy u fıkrê xırabi bıbê mesela münaqaşe, gerek merdım fıkrê rınd u xırabi bıcerıbno”. Hetê fikrê March gerek merdım cerıbnayenı fıkrê newe fınê nêkero. Qandê kı gerek merdım fıkrê neweyan rê rayê newe akero u êy fınê dı bı kritikana nêşıkno. Nêy rê zi name dano u vano; ”Ferqê rayberê zane u xinto zane zeydê muya bariyo. Merdımi narsist kıtabanê tarixi dı esto u nameyê ina zi ca gıroto”.

March ser komunikasyon u enfermasyoni sert zaf gürweyayo. Kar u gürweyê cı éhlaqê ser héreket u insanan u strüktürê inan ser o. Fıkrê mı bı xü noyo kı March, teoriyê Marchi biyolojik, zanayenda éhlaqê insanan o. O dıma fıkrê xü bol vırna u dest bı pawutenda sistem teori (demo 1800 dı peyda biyo u fıkrê éskeriyo) kerdo.Perspektif u fıkrê Marchi wext bı wext vıryayo u o bı xü zaf merdımê zaneyana kar kerdo u fıkrê héreket u şirketan dı profesorê do namdar o. Komünikasyon, organizasyon u sembol zerıda cı dı cayê do hera gino.

http://www.ecole.org/Gresup_english_1998_4.htm
http://www.cso.edu/ancien_site/march_bio.htm
Föreläsninga av March på Handelshögskolan 1999
James March "Wild ideas: The Catechisim of Hersey" (1999, sida 226).

1. Piya Forumu, 23 nısan 2006
2. Wikimedia Zazaki

Herbert A Simon, 1916-2001

Faruk İremet

Simon suka Émeriqa (USA) Milwaukee dı yeno dınya. Pi u maya Simon Almanya ra remayê u şiyê Émeriqa dı ca biyê. Piyê Simoni Almanya dı mühendis biyo u maya cı zi piyanistêdo nas kerde biyo. Simon ze qeçek matematik, fizik, kimya u sosyoloji (ilmê şarı) ra zaf hézkeno.

Simon dest bı wendenda xü ya üniersite suka Émeriqa, Chicago (Şıkago) dı, Ünıversiteya Chicago keno. Simon wazeno bıbo alimê sosyalmatematik. Wexta wendenı, waşten u fıkrê cı vırêno u xü dano ekonomi, politiqa (siyaset), matematik, mantıqê sembolan, istatiskikê matematik, matematikê biyofizik, fizik, felsefeyê fiziki, u mekanikê kıhan. Herbert Simon wendenda xü 1936 qedeyneno. Dıma wendenda xü bı fınê dı beno asistanê alımê (uzman asistan) idare kerdenda beledye. Ser 1939-1942 Üniversiteyê Kaliforniya dı beno serdemê alıman. Éyni wext dı Üniversiteyê Chicago (Şıkago) dı tıxtoreya xü keno u tıxtoreyda xü zi ser ilmê idare kerdenı vırazeno.

1942 Teknik Enstitüyê İllinois dı qısmê alimeya politiqa ca gêno. Na ca gırotenı cı rê beno semedê élaqayê alimanê ekonomiyê êy çaxan. Êy demandı alimê meşuri zeydê Milton, Freedman u Franco Modigilani. Nêy éleqey Simon ser dı etkiyê do qeyım vırazeno u no semed ra Simon newedera dest bı wendenda xü ya ekonomi keno. Wextê wendenda xü ya ekonomi Simon bı Marschak u Sam Schurri nas keno u nêy embazê cı, cı teşwiqê wendenda atomenerjisi keno. Simon teoriyê xü ser "ekonomi ser dı efektê atomenerjisi senin o." Dıma wendenda xü Simon enerjiyê atomi ser gürweyeno. Gıraneya gürweyê cı ser teknik u ekonomi sero. Simon ser 1950 dı David Hawkins naskeno u piya ser matrisê input-outputi ser u istasyonê kompitori (bilgisayar) senin merdım şeno bı matematika hélkero gürweyenê. Herbert Simon 1949 dı G L Bach, William W Cooper a piya mektebê akerdi. Waştena ina mekteb éhlaqi ser ra senin merdım şeno ticareti bero ravey.

Her çendı Simon wextê xü yê héme da wenden, ekonomi, matematiki ser zi, fına zi nêy çiy zerida cı mırd nêke. O kı êy u sereyê cı her tım meşqul kerdê héreketi bi u ıdare kerdenda héreketan bi. Qandê kı nêy hérekatan fam bıkero şiyo mekteb wendo. Yani mektebê ilmê qarekterê insanan. 1954 dı bı raya proxramê kompitora wazeno problemê insanan bı rayê imulasyonê kompitora hélkero. Bı gürweyê xü yê ilmiya çiyê veceno çıman ver o zi noyo kı; héreketan miyan dı 1- Héreketê miyanê héreketi dı u 2- Héreketê teberê héreketi piya nêşenê bıgürweyê u qerer gıroteni dı nêy dı xeti nêşenê pê fam kerê u no zi gar u gürweyê fabriqa u pazarê fabriqa şıkneno. No zi beno sebebê iflasan u no şekıla gürweyayenı zi hemverê (qarşiyê) teoriyê neoklasikeyo (klasikê newe). Teoriyê Simoni ser hıdudê rasyoneleyo (akla uygun) yani nezdiyê aqlê inasni. Ézayê héreketi xü miyanê vengey dı u xü réhet his nêkenê. No zi beno sebebê şirket/héreket wextê newe dı perey u quwet vıni keno. No şi beno sebebê çiyo binı o zi noyo kı; éza/gürweyox nêşno çiyê basitan ser qerer bigiro, yani qererê rasyonal (bı mantıqa). Qandê co zi Simon vano kı; ézayê/gürweyoxê héreketi/şirketi "rosyonaleydê xü dı sınorliyê" u qandê co zi şenê tenya qererê "good-enough=hıma hıma rınd." Alımi qandê teoriyê Herbert Simon vane; "New Institutionalist Economics=Ekonomiyê qurumê newe"

Herbert A.Simon ser 1978 dı Xeletê Nobeli qandê teorıyê xü ser "ekonomi u héreketi" gırot.

Philip Kotler, (1931-….)

Faruk Iremet

Philip Kotler, J.D.A (Ju biyayenda devletê Amerika) dı Üniversiteyê Northwestern İllinois dı profesorê ekonomiyê ê bazariyo. O bı xü profesorêya xü Üniversiteyê Chicago dı kerdo u verê êy zi tıxtoreya xü zi M.İ.T (Massachusetts İnstitute of Technology) dı ser ekonomi fıraşto. Dıma tıxtoreya xü ya ekonomi serra, Üniversiteyê Harvard dı alımeya xü matematiki ser vırazeno. Kotler éyni wext dı nefsê insanan ser alimeya xü zi Üniversiteyê Chicago dı vırazeno. Weçeynayenda wendenda nefsê insanan zi qandê ekonomi vırazeno u vano kı; "Tamamê ekonomi ewro reqeman serdıro u ez wazena nefsê insanan peydı biyara ekonomi ser *"

Philip Kotler ekonomi u bazaran ser zaf zaf müjaganey gıroto u nêy müjaney zi biyo semedê gürwe gırotenda Kotleri. Yani zaf şirketi qin kerdo teori u zanayenda Kotleri u cı ze konsult ardê kar. Kotler serdemaya zaf şirketan zı kerdo ézayê merkezi dı ca gıroto. Şirketê kı beynelminen (enternasyonal) Kotler gürweyayo u yan zi biyo ézayê merkezi zi nêyê;

Philip Kotler éyni wext dı zaf üniversiteyê welatandê binan dı féxri tıxtor o. Nımune; Stockholm, Zürich u Paris. O éyni wext dı dınya dı en veşi merdımê do naskerdeyo. Teoriyê cı "Praktik u stratejik bazarkerden" êy dınya dı keno ekspertê (expert) en mühim u êy keno ekspertê (alimê) "Management Centre Europe". Teoriyê Kotler ser bazar kerdenda fıkır u mal bı prensibê disiplinê alimey. No vatena disiplinê alimey zi merdım şeno qandê Kotler vaco.

Bol cayan dı vatenê Kotler; "-Marketing is not the art of finding clever ways to dispose of what you make. Marketing is the art of creating genuine customer value. It is the art of helping your customer become better off. The marketer's watchwords are quality, service and value."** (Bazarkerdenı nino o méne kı merdım kerdena xü rê nameyê alimey vineno. Bazarkerdenı alimeyda çiman ver vetenda, qıymet dayenda qandê erinoxan o. Alimey, qandê erinoxan yaremetey kerdena kı erinoxi réhetey xü dest finê. Vatena sıfteyıni qandê bazarkerdox noyo; qalite, servis u qıymet dayenı).

Philip Kotler, hirıs (30) sero ser bazarkerdenı semineri dano u ser bazarkerdeni zi vateyê newey vıraşto/peyda kerdo. Nımune; "megamarketing, demarketing, socialmarketing, segmentation, targeting u positioning"***. (mega/zaf zaf bazarkerdenı, bazarkerdeni ra serbest kerdenı, soysal bazarkerdenı, sınor verdayenı,waştenı/hedefı, pozisyon/xü rê ca dayenı). Kotler bı serana bazaran dı bı rayê ticaretiya xet vinayenı erzeno ju quncık u metodÜe do newe roneno u êy rê zi vano; "Customer Relationship Management CRM" yani (Ekonomi dı gıraneya erinoxan) yani o zi yeno no méne (mana) rayê newe ser waştenda erinoxan ronayenı. Teoriyê Kotler ronayo u bı 4 qıseya yeno sınasnayenı o azi noyo; "pris, place, product u influence" (fiyat/qıymet, ca, mal u tesir/nıfus) nêy fıkır u toeriyê Kotler qandê ekonomista ze incilo. Teoriyê êyê newey zi vêşêri élaqayan sero yani élaqa mabênê şaran dı u senin T.E (teknikê enfermasyoni) medım şeno kar biyaro u bı no raya merdım senin şeno bazarê newey akero qandê kı malê xü bıresno bazaran****. Qin kerden da Kotleri bazaran ser, en vêşi bazarê şexsi sero.

Çı wext Kotler peydı bewneno héyatê xü yê kari ser, çiyê vineno kı o zi bazari her tım vırênê. Verê merdım çi vıraştê qandê kı çiyê xü bıroşo u êy rê erinox peyda kero. Nıka bazar wuni nêbiyo. Nıka bazar fabriqa dı waştena vıraştoxano. Mal verê kı bıvıciyo bazar waştena erinoxan pers beno u ê ra zi merdım fabriqayan dı çi vırazeno. Yani weçeynayenda çiyan ser waştendı erinoxan hadıre beno. Bazarkerdoxi ekonomiyê ewro şenê héme erinoxan bı mal u çiyandê xü memnun kerê u bıresê waştenda inan.

Kotler teorıyê bazakerdeni éyni wext qandê pawutenda héqê insanan, enstitüyê mektaban dıö müzeyan dı, sukan dı u welatanê binan dı teoriyê cerıbnayo. Bı kıtabê xü yê "Marketıng of nations" vano kı vewtê verni dı welati zi zeydê şirketana bıgürweyeyê. Gıraneya teoriyê cı vırnayenda dewletan u welatan o*****. Kotler vano kı; "Welat zi şenê zeydê şirketana bıgürweyeyê. Dewleti zaten bı serra şirketiyê."

Çıme:
*http://www.kellogg.nwu.edu/faculty/bio/Kotler.htm
** http://www.kotlermarketing.com/resources/philipkotler.html
***http://www.business-minds.com/article.asp?item=231
****http://domino.idg.se/cs/artikel.nsf
*****www.emeraldinsight.com/now/archive/1999/marketing/spotlight1.htm

Profesorê Ekonomi Christian Grönroos

Faruk İremet

Christian Grönroos profesorê ê xızmet u ê élaqa ronayenda bazar kerdeni ê Üniversiteyê Ticaretê (Svenska Handelshögskolan) ê Helsinfors (Finlnadiya) o. Aliman ra jewo kı sereyê CRM’i (Customer relationship management = Ekonomi dı gıraneya erinoxan) anceno o zi Grönroos o. O sistemê ekonomi kı nıka zaf qıymet gêno o zi modelê CRM’i yo.

Zaf alımi u zaneyê ekonomiy derhéqdê CRM’i dı qısey kenê u merdım şeno vaco; "CRM çıçiyo?" (bewnê, Faruk İremet; Piya Forumu, Ekonomi dı gıraneya erinoxan u Zazaki Wikipedia) Customer Relation-ship Management yani Ekonomi dı gıraneya erinoxan. Gürweynayenda CRM’i merdım şeno bı abırno hirê xeti/xırubi;

1. Prosesê CRM’i
2. İnfermasyon/Enfermasyon héqê héreketan/organizasyon
3. T.İ (teknikê infermasyoni)

O çi kı en mühim u rıhê prosesê CRM’i yo, o zi héme qédeme dı arêkerdenda infermasyoni yo. Hedef, qinê/inancê erinoxan u ê şirketan veşi kerdeno. Yani hem erinoxi u hem zi şirketi infermasyonê kı ma ra vıcê no teber êy rê qin kerê u bı na raya erinoxan u şirketan gırêdê bı xü ya.

Vinayışê Christian Grönroos wuniyo; "Bı raştey ez wazena merdım nêvaco CRM, vetena qısey bı raştey zi zéhmet o. Mı bı xü nameyêdo newe daya cı u vana élaqayê erinoxan. Çiyo kı ez vana éyni çiyo kı merdım bı namedê CRM’i ya formıle keno. Vatenê mı qandê hémına bı hetı vateni dı réhet yeno. CRM tenya qandê şirketan nê, qandê erinoxan zi kar (qezenc) dano. Wextê derg u hera dı hem şirket u hem zi erinoxi nêy çira qezenc kenê. Yani hım erinoxi, hım şirketi u hım zi gürwe kerdoxê şirketi zerweş benê. U çı wext erinoxi vinenê kı şirketo cı rê qıymet dano, o çax êy zi ze müşteri o şirketi dı her wext malê xü erinenê. Yani benê dayimi erinox".

İdayê Christian Grönroos, CRM şeklê do fıkırkerden o (virardeno). Perspektifê idare kerdenda şirketiyo/héreketiyo u qontrol kerdenda élaqayê erinoxan o. Yani bı na raya erinoxan qontrol kerden u zerweş kerdeno. Çewtey kı şirketi her tım vırazanê, bol écele hélkerdenda proplemi ercan erinenê u na écele kerdenı zi erinoxan tatmin nêkeno. Nımune; xırabeya tekniki merdım nêşeno bı fınê dı u bı éceleya raşt bıkero. Qandê kı merdım metodêdo rınd bıfino xü dest gerek merdım erinoxanê/ézayê xü memnun bıkero u waştenê ina biyaro ca. Tenya hél kerden u problemi cêser vinayenı qıym nêkeno. Gerek merdım éza u erinoxa bı cidiyeta meymenê xü kero.

- Erinox u gürweyoxi daimiyê (demırbaşiyê)
- İnfermasyon aletê gürweyo
- Makine u érd (dukan) zi mesrefo.

Yani merdın şeno nêy vaco kı, erinoxi her tım teqwiye niyê, gürweyoxi merdım qaporayê ma yo. İnfermasyon zi makinayê yaremeteyda mal vetenda mesrefê ma yo u merdım şeno her wext cı bıfırno*.

Christian Grönroos wuna vano; "Tenya qezenc amornayaenı u kamcin bazari kewtê ma dest fıkıryayenı xapeynayenda xü yo. Çiyê mühım noyo kı êy erinoxi yê kı şirketê ma dı mendê u héla wazenê ze erşinox ma hetı vınderê en çiyê do mühimo. Erinoxê newey peyda kerdenı hım vayo u hım zi memnun kerdenda ina bol wext gino u zéhmeto. En rındê cı êy erinoxê ki ma ra héla şi erinenê ma ina memnun bıkerê. Qandê erinoxan en mühim servis, yarametey u xızmeto. Qıymetê u qaliteyê mal dıma yeno. Her şirket u her mal vıratox gerek xü ze şirketi xızmeti bıvino ".

Grönroos vano kı CRM stratejiyo u tekniki hélkerdenda problemi niyo**. Wextê ma yo newe dı T.İ (teknikê infermasyoni) zaf çiyan ser dı hükım keno. Zaf medımi zi ferqê CRM u cüwayışi virtüeli nêzanê u nêşenê pêra bı abırnê. Gröroos êy çi qebul nêkeno. Élaqayê erinoxan qandê bazar kerdena mali héme çira mühimo. Qandê Grönroosi, müşteri/erinox her tım heqliyo, çı wext nehéqozi. Erinox her tım erinoxo, şirket nê, erinox qerarê élaqay dano. Ka odo bıbo erinoxê ma, yan nê. Qandê şirket en mühim o yo kı erinoxê cı êy hetı bımano, qandê kı merdım peydê erinoxê newey nêgêyro. Qandê erinxê newey gêyrayenı mesrefêdo bol vayo. Koleyoxê (uzman, araştırman) tezê xü dı vanê, ju newe erinox peyda kerdenı vizt u panc (25) fıni faytıro u ju erinox kı şirketi verdayo êy newedera qezenc kerdenı héndı vayo. Eger merdım fıkrê nêy kolayoxan qebul bıkero se, gerek merdım erinoxandê xü rê wahêr bıvıciyo u ina her tım zereweş kero.

Şımado na liste dı nameyê pereyan u qodê pereyan bıvinê (qod qandê panqayan o). Êy merdımi kı bı rayê panqayana perey rışenê mabênê welatan dı gerek nameyê düwizi u qodê perey piya bıdê.

Welat/Dewlet	Nameyê perey	Kodê cı
Afganistan	Afghani	AFA
Afriqayê Veraroc	Rand	ZAR
Almanya	Euro	EUR
Angola	Kwanza	AON/AOR
Anguilla	Dolarê Karibi	XCD
Antigua u Barbuda	Dolarê Karibi	XCD
Arjantin	Pezoyê / austral Arjantini	ARS
Arnawut	Lek	ALL
Aruba	Güldenê Arubi	AWG
Awusturalya	Dollarê Awusturalya	AUD
Avusturya	Euro	EUR
Bahamas	Dollarêê Bahami	BSD
Bangladêş	Taka	BDT
Barbados	Dollarêê Barbados	BBD
Béhreyin	Dinarê Béhreyini	BHD
Belçiqa	Euro	EUR
Belize	Dollarêê Belizi	BZD
Benin	Franqê Afriqi	XOF
Berezilya	Real	BRL
Bermuda	Dollarêê Bermudi	BMD
Bhutan	Rupierê / Ngultrumê İndi	INR/BTN
Boliwya	Pezoyêyê Boliwya	BOB
Botswana	Pula	BWP
Britanya u İrlandiyayê Vakür	Pawundê İngilız	GBP
Bulxar/Bulxaristan	Lev	BGL/BGN
Burkina Faso	Franqê Burkina faso	BFF
Burundi	Franqê Burundi	BIF
Çad	Fraqê Afriqi	XAF
Camaika	Dollarê Camaiki	JMD
Cebeli Tarıq	Pawundê Cebeli Tarıq	GIP
Çek	Koruna	CZK
Cezair	Dinarê Cezairi	DZD
Çin/Sin	Yuan renminbi	CNY
Cumhuriyetê Dominika	Pezoyê Dominiki	DOP
Cumhuriyetê Guinea	Syli	GNF
Danimarq	Kronê Danimarqi	DKK
Dewêlê Vatikani	Euro	EUR
Dominika	Dollarê Dominika	XCD
Ekwador	Dollarê Émeriqa	USD
Ekvatoryialguinea	Ekwele	XAF
El Salvador	Kolón	SVC
Eritre	Nakfayê Eritri	ERN
Ermenistan	Dram / Rubel	AMD
Estonya	Kronê Estoni	EEK
Etopiya	Birr	ETB
Ézerbeycan/Azerbeycan	Manatê / Rubelê Ézerbeycan/Azerbeycani	AZM
Fas	Dirhemê Fasi	MAD
Fiji	Dollarê Fiji	FJD
Filipin	Pezoyê Filipin	PHP
Finlandya	Euro	EUR
Fransa	Euro	EUR
Gabon	Franqê Afriqi	XAF
Gambiya	Dalasi	GMD
Gana	Kedi	GHC
Gineyê Papa Newe	Kina	PGK
Granada	Dollarê Welatanê Émeriqa	XCD
Grönland	Kronê Danimarqi	DKK
Guadeloupe	Euro	EUR
Guam	Dollarê Émeriqa	USD
Guatemala	Quetzal	GTQ
Guinea-Bissau	Pezoyê Guinea-Bissau	GWP/XOF
Guyana	Dollarê Guyana	GYD
Guyanayê Fransa	Euro	EUR
Gürcistan	Lari	GEL
Haiti	Gourde	HTG/ USD
Herzogowinayê Boşnaq	Dinarê Boşnaq	BAM
Hindistan/İndi	Rupiyerê İndi	INR
Hollanda	Euro	EUR
Honduras	Lempira	HNL
Hongkong	Dollarê Honkongi	HKD
İndoneziya	Rupiyahê İndoneziya	IDR
İran	Riyalê İrani	IRR
Iraq	Dinarê Iraqi	IOD
İrlandiya, Eire	Euro	EUR
İslandiya	Kronê İslandi	ISK
İspanya	Euro	EUR
İsrail	Şekel	ILS
İsviçre	Franqê İsviçre	CHF
İtalya	Euro	EUR
Japon	Yen	JPY
Ju Biyayenda Emiratê Éreban	Dirhemê JEÉ	AED
Kamboçya	Riel	KHR
Kamerun	Franqê Afriqi	XAF
Kanada	Dollarê Kanada	CAD
Kap Verde	Eskudo Kaboverdiano	CVE
Kazakistan	Tenge	KZT
Kenya	Kenyansk shilling	KES
Kırgistan	Som	KGS
Kolombiya	Pezoyêyê Kolombiya	COP
Komoreri	Pezoyêyê Komoreri	KMF
Kongo	Franqê Afriqi	XAF
Kosta Rika	Kolón	CRC
Kuweyt	Dinarê Kuweyt	KWD
Küba	Pezoyê Küba	CUP
Laos	Kip	LAK
Lesotho	loti
Letonya	Lats	LVL
Liberiya	Dollarê Liberi	LRD
Libya	Dollarê Libyay	LYD
Liechtenstein	Franqê İsviçre	CHF
Litwanya	Litas	LTL
Lübnan	Pawundê Lübnani	LBP
Lüksemburg	Euro	EUR
Macaristan	Forint	HUF
Madagaskar	Dinarê Madagaskari	MGF
Makao	Pataca	MOP
Makedoniya	Dinarê Mekedoni	MKD
Malawi	Kwaça Malawi	MWK
Malayzia	Ringgit	MYR
Mali	Malisk franc	XOF
Malta	Lirayê Maltay	MTL
Mauretaniyen	Ouguiya	MRO
Mauritius	Rupiyeyê Mauritus	MUR
Meksiqa	Pezoyê Meksiqi	MXN
Mikronesiya	Dollarê Emeriqa	USD
Mısır/Egypt	Pawundê Mısıri	EGP
Moçambik/Mozambik	Metikal	MZM
Moldavya	Leu Moldawi	MDL
Monako	Euro	EUR
Monxolistan	Tugrik	MNT
Myanmar	Kyat	MMK
Namibiya	Dollarê – randê Namibi	NAD/ZAR
Nauru	Dollarê Awusturalyay	AUD
Nepal	Rupiyeyê Nepali	NPR
Niger	Afrikansk franc	XOF
Nigeriya	Naira	NGN
Nikaraguwa	Kórdoba	NIO
Niue	Dollarê Zelandayê Newe	NZD
Norweç	Kronê Norweci	NOK
Oman	Riyalê Omani	OMR
Pakistan	Rupierê Pakistani	PKR
Panama	Balboa	PAB/USD
Paraguway	Guarani	PYG
Peru	Inti & New Sol	PEN
Poleneziyayê Fransa	Frankê Afriqi	XPF
Polonya	Zloty	PLN
Portekiz	Euro	EUR
Porto Riko	Dollarê Emeriqa	USD
Qatar	Rialê Qatari	QAR
Qıbrıs/Cypiros	Pawundê Qıbrısi	CYP
Qore, Vakür/Şimal	Wonê Qoreyê Vakür	KPW
Qore, Veraroc/Qıble	Wonê Qoreyê Veraroc	KRW
Reunion	Euro	EUR
Romanya	Leuyê Romani	ROL
Rusya/Rus	Rubel	RUB
Rusyayê Sıpe	Rouble Rusyayê Sıpe	BYB
Rwanda	Franqê Rwanday	RWF
Sahara, Rocawan	Franqê Rocawanê Afriqa	MAD
Samoa	Tala	WST
San Marino	Lireyê İtalyani	ITL
Sao Tomé u Principé	Dobra	STD
Senegal	Fraqê Afriqi	XOF
Seri Lanqa	Rupie Sri Lankay	LKR
Şili	Pezoyêyê Şili	CLP
Singapur	Dollarê Sıngapuri	SGD
Siyera Leone	Leone	SLL
Slowaqya	Korunayê Slowaqi	SKK
Slowenyen	Tolar	SIT
Somalya	Şillingê Somalya	SOS
Sudan	Dinarê Sudani	SDD
Sudi Érebistan	Riyalê Sudi Érebistan	SAR
Surye	Pawundê/lirayê Suri	SYP
Tacekistan	Somoni	TJS
Tanzanya	Şhillingê Tanzanya	TZS
Tayland	Baht	THB
Taywan	Dollarê Taywani	TWD
Téhtê (Adayê) Falklandi	Pawundê Falklandi	FKP
Téhtê (Adayê) Bouwet	Kronê Norweci	NOK
Tırkye/Türkiye	Lirayê Tırki	TRL
Togo	Franqê Afriqi	XOF
Tunus	Dınarê Tunusi	TND
Türkmenistan	Manatê Türkmeni	TMM
Uganda	Şhillingê Uganda	UGX
Ukranya	Hryvna & Karbovanet	UAH
Uruguway	Pezoyê Uruguway	UYU
USA/JBÉ (Émeriqa)	Dollarê Émeriqi	USD
Vanuatu	Vatu	VUV
Venezuwela	Bolivar	VEB
Viyetnam	Dong	VND
Xırwat/Xırwatistan	Kuna	HRK
Yemen	Rialê Yemeni	YER
Ürdün	Dinarê Ürdün	JOD
Yunanistan/Eleda	Euro	EUR
Yuxoslawya	Dinar	YUM
Üzbekistan	Sum	UZS
Zambiya	Kwaçayê Zambi	ZMK
Zelandayê Newe	Dollarê Zelandayê Newe	NZD
Zimbawye	Dollarê Zımbawi	ZWD

Heinrich Heine, (1797-1856)

Faruk İremet

Nuştox her wext wahêrê wendox o. Zaten bê wendox zi nuştox nê beno. O kı nuştox keno wahêrê wendox zi vinayışê ciyê. Heger nuştoxê hetê wendayenanê xü niro wendenı se, nêy rê sebep çıçi yo? Tabi tiya dı ez şena qıyasê vinayışı xü vaca u êy ra zi rındey u xırabey a nuştox biyara zıwan. Laberê, o wext qıstasê mı çıçi yo? Qıstas helbet nuş, mesajê nuştox u qalite yê nuş o.

Dınya dı her roj bı mılyarana xezete u kıtabi neşır benê. Nina ra qısmê resenê wendoxanê xü, qısmê zıwananê binarê yenê açarnayenı u qısmê zi yenê eştenı. Kamcin yenê eştenı? O kı, nê reseno hisê wendoxanê xü u kamcin yeno açarnayenı? Şıma do pers kerê. Helbet o kıtabi kı, vinayışê kı resayo wendoxanê xü u literatürê dınyay rê çiyên do newe dayo u biyo zenginey a literatürê dınyay. Zaten ser no esasiyet ser 1901 ra yo (ser 1901 dı nuştoxê Fıransız René Sülly-Prüdhomme Nobeli gırot) xalatê NOBEL yeno dayışı. Tabi ze kı Jean-Poül Sartre vano; "Xeletê Nobel zeydê kayê qeçek a no u no xelet, nuştoxi pê ra abırneno. Yani, nuştoxi rındi u nê rındi. Heme nuştoxi tenya ser çi yê nê nuşnenê u merdım nê şeno nuştoxi u nuştoxey biyaro jew xeti ser". (1964 dı Komita Nobeli J.P.Sartre Nobeli rê layıq vina, laberê J.P.Sartre nê şi Swêd u xeletê Nobeli nê gırot.)

Heger Heinrich Heine wextê Nobeli dı héyatı bıbyayê, cı rê xeletê Nobeli bıdayê? Nê zana. Belki zi xelet nê dayê cı. No zi niro no mana kı Heinrich Heine nuştoxêno bê wendox bi. Bı ekıs, o nuştoxêndo verê wextê xü bi. Zaten wuni nê biyayê se Qıralyetê Almanya, A.Hitler dışmenê cı nê biyê u heme çiyê Heinrich Heine tomete (yasax) nê kerdê. Bı taybeti, Hitler cı ra hendı tersayê kı ze kı ecrıhi rayê cı ser vıcyay bi. Qandê coy vatê; "Heinrich Heine, riy siyayey a Almanya yo. Meşeyê şıiranê almanya dı mırıçikêndo bıleyım o." Heinrich Heine sekerd kı bi riy siyayey a Almanya. Heinrich Heine şiiri, kıtabi nuşna. Kıtabê cı yê "Deutschland. Eın Wıntermärchen, 1844" (Almanya. Jew ıstanıkê zımıstani). Na kıtab dı Heinrich Heine Şiiri tuji ze isota nuşnayo. A tujey vek u zerya kapitalistê Almanya veşnayo. Ser 1835'an dı tomet (yasax) bi. Şiiranê xü dı, şarê xü rê wahêr vıcyayê, xü nê nımıtê, sistemi rê nê bi qülp u qülp da heme çira zi nê tepıştê. Şairêno (şayirêno) gırd, bê sınor bi Henrıch Heine bı fıkranê xü ya bi rayverê bol nuştox u filozofê Awrupa. Misal; K.Marx bol qıymet dayê êy rê, fıkranê êy rê u enbazê cı yê nezdi bi. Ser 1830 dı çı wext rema şi Parıs u wuca dı bı enbazanê xü ya bi u her wext bı Karl Marx a pê vinenê. Hıta K.Marx vatenê xü yê "Diyanet qandê şaran ze afyon o." Heine ra gırot o. Qandê Nietzsche, Heine zeydê homa bi. Nietzsche vatê; "Şairê no heri gırd."

Sistem u kıhanparezi Almanya Heinrich Heine rê vatê; "Xayin, welatê xü roteye, dışmenê Almanya" Heine, welatê xü heri nasyonalıstê gırd Hıtler ra vêşi welatê xü hez kerdê. Bewnê se vano Şair; "Héndê şıma, ez zi welatê xü héz kena. Qandê a hezkerdenı mı héyatê xü ra 13 ser sırgun dı ravêrnaya."

Şairê zey dê Heine vaten u nuşê xü dı raşto. Roşnayox o. Qandê çıçi? Qandê kı şeno ne heqeya sistemê welatê xü tehlil bikero u êy mehkum bikero. Tabi no zi, tehdıt u merdeni ra nê tersayena beno. Heine roşnayox o. Ze kı şiirê xü dı çıharxetê çıharın dı vano; "Lénet biro welatê mın o zurkerıni rê," yanzi çıharxetê hirêyın dı vano; "Lénet biro qırali rê - o qıral kı qandê zengınan o!" Kamcin roşnayoxê Mabênê Rojawan (ortadoğu) şeno çiyê wunasinı ser welatê xü vaco, yanzi bê ters bınuşno. Kes nê şeno. Şaro kı rıhê cı dı koletey esto, her wext koleyo. Na tipê roşnayoxê koley, welatanê wunasini dı, her wext merdım şeno bıvino. Laberê "roşnayoxê" koley, nuş u qariyerê xü dı zi koleyê. Qandê kı nêy, nê şenê lıngan dê xü ser dı vınderê. Heine, merdımê kı xü rê roşnayox vano, ina rê nımuneyo. Heine nımuyê roşnayoxey o. Heine qıstasê roşnayoxey o.

Heinrich Heine, 1827 dı, bı kıtabê xü yê "Büch der leıder" (Kıtabê dêri) ya resa xetê xü yê kı kes nê şa cı reso. Hozan Heine bewnê se vatê ser kıtaban; "Dort, wo man Bucher verbrennt/verbrennt man am Ende/ auch Menschen" (Wuca dı merdım kıtabi veşneno/ veşneno merdım pêyniyê heme çiy)

Heinrich Heine ser 1797 dı maya xü ra ameyo dınya u çımê xü suka Almanya Düsseldorf dı ze yahudiyê (may u piyê cı yahudiy bi) akerdo. Heine, hüqüq waneno u çend serı zi déwawekiley (awuqatey) keno. Laberê o déwawekiley (awuqatey) veradano u aktif dest bı nuştoxey keno. Ser 1856 dı Paris dı, bêbextey dı, sırgun dı nameyê xü kareno bêdımey u xü pey dı mirasanê xü u nameyê xü yê paki veradano.

Merdım şeno Heinrich Heine'y bı no şıirê cıya dıha weş nas bıkero;

Nê kewno hérsi, destanê ma ser.
ma roşenê ver kürsiyê hirami, bı dındanê xij xijını.
Almanya, çorşme yê to ma bı hirayına ginê.
Xılyayena hirê fınê lénetına, hira kenê
Ma hira kenê! Ma hira kenê!

Lénet, o kı ma ser xü homa hesıbneno,
ma yê kamcini rê isyan kenê
serdeya zımıstani dı u rojê vêyşanêy dı!
veng bi, ma yaremeteya êy pawıt-
o bı ma ya qırfi xü ke u huwa vêyşanêya ma
Ma hira kenê! Ma hira kenê!

Lénet biro qıralirê - o qıral kı qandê zengınan o!
vêyşaneya ma zi, qesbayê cı yê wuşkı nermı nê kerd.
Groşê ma yê peynêyın zi ma ra trawıt
u dıma, ze kütıkana ma dano ver güleyan
Ma hira kenê! Ma hira kenê!

Lénet biro welatê mın o zurkerıni rê,
ze kı ma gırêdano tenya zeydê koleyana
wuca dı vılıki nê resayeyı pay kenê
u şami yê küfıkını dano bı kermaniya
Ma hira kenê! Ma hira kenê!

Hirami veng dano, erbabê silehi gêyrenê
ma hira kenê, vira kenê şan u rojan,
tı Almanya yê kıhanı, çorşme gıroteyena to.
Xılyayena hirê fınê lénetına, hira kenê
Ma hira kenê! Ma hira kenê!

*Çılagi: Hirami (Dokumacılık)
Çılagey: Hiram (hirem), rateyenê, tenenê ra, (dokumacılık)
Çılag: Dokumacı

Neue Gedichte (şiirê newey), 1844. na şiir Swêdi ra ameyo açarnayenı

Şairê Swêdi Nina Södergren (1924-....)

Faruk İremet

Nina Södergren, 1924 dı, suka Swêd/İsveç Göteborg dı maya xü ra biya. Södergren tım u tım xezeteyê Swêdiya GTH dı bı namedê Ekos Nina nuşnena.

Södergren, 1946 ra yo kı zewıcyayeya. Mêrdeyê cı Sigfrid Södergren resamê do zaf sınasnayeyo (yeno naskerdenı) u êy téhtê (ada) İsveçi Öland dı cüwenê u wext wext zi Kongo, Cezayir u suka Swêd Stockholm dı manenê.

Södergren, hem şairey u hem zi mualimey kena. A qandê qeçekê werdiya mulalimeya şiiri u ê edbiyati kena.

Södergren, héta nıka şeş kıtabê şiiri veta u kıtabanê cı héta nıka hirê hébi müjganeya şiiri gırota. Nê müjganey ra ju zi ê Akademiyê Swêd o (Akademiya Swêd her ser müjganeya Nobeli vıla kena). Müjganeya kı Södergren gıroto müjganeya Nobeli nıyo ê Akademiyo.

Otelê *Sun Wing
Amfitiyatro dı wendenda şiiran

Ame pısingê do nêpawute
**Esterad'i seri ra
çı wext o erciyaye yê Zaza
Gürcistan ra
wend şiirê
o çiyo kı, şiir xü ra pawutê
"Şiiro wazeno zeryayê
u ju fınê zi zerida gülı"
lıngi pêra abıryaye
şiyê pısinger
ser érdı varanra hi biyaye dı
bı kibira u poçıkê cı muyın
tersa çepıkan ra
vıcya teber
bı vatenê do peynêyın;
Şiirê wazeno zınci u poçıki.

Författaren, Amor 7, ser 1996: Författaren, pêserokê da organizasyonê Ju Biyayenda Nuştoxê Swêdiyano.

Gerek sistemê Tırkiye biro vırnayış

1- Glastnost (akerde biyayenı) u
2- Perestroyka (bı newe de ra vırazyeyenı - neweyey) ame vıraştenı. No newe ra vırazyayenı bi vıla biyayena Sowyet u bi jew biyayena Almanya yê 3şiwar (bat›) u ê Almanya yê rojawan, bi vıla biyayenda paktê Warşowa yê eskeri u bi serkewtena, wêhêrê welatanê Baltık (Estonya, Letonya, Lıtwanya).

1989, cizre yê 4(atolê) Malta dı Gorbaçov bı Bush a çend qerar rê newey gırot, nêy qereri bi ê gami sıfteyını, bı na gami ya 5l ejê wextê serdan u bi noxteyêno bahdoyını.

Lejê dınya yê dıdın dı Sowyet dı nezdi yê 40 milyon şarê Sowyeti amey kışten. Hezaran a suk, paytax, fabriqay u endustri yê gırdi peydê bomba varanan xılyay bı erda jew bi u no bi sebebê xılyayışa ewro zi. (Yan zi sebebê pê ameyena Malta1989.)

Gorbaçov vına, ekeonomi yê Sowyet nezdi yê xınıknayeniyo u nê waştê kı nime yê ekonomi yê Sowyet bıdo modernize kerdena sıleh u eskeri yê Sowyet, waştê gıranêya welatanê rojawan (doğu), hereketê lejwananê welatanê bındestan zi Sowyet ser ra werzano. Qandê co zi çarey Sowyet vıla kerdenı dı di. Noxte yê dı Gorbaçov tehlike yê çi yê kı Sowyetı bıbya yê sebebê lejê miyan dê Sowyeti vina u nê waşt kı no nê weşey xu bı açarno lejê miyan dê Sowyeti. Qandê kı Sowyet nê teqo u nêy ra zi Rusya xasar nê vino u nê bo sebebê lejê dınyay hirê. (Kı no tehlike est bi. Lejêno miyanê Sowyet, qandê emperyalıstan bol muhim bi. Lejêno wunasin ze bazar rê sıleh rotenı şayê biyarê kar. Yan zi yaremetey bıda yê, welatanê miyan dê Sowyeti. No zi Sowyet şayê ecız bıkero u no semed şayê bıbyayê semedê lejê dınya yê hirê.) Qandê co zi vıla kerdena Sowyet, qandê Gorbaçov bi rayên do mutawazi u bi ê menfeati. No menfeat; Menfeatê Rusyay bi. Cayê Sowyeti ê U.N (Unıted Nations) - 6K.W (Komê Welatan) dı u bıbyayê wêhêrê silehanê Sowyet... Xelet Bi? Nê. Beno zi "E". Laberê çiyê raşt est bi o zi no bi kı; Flörtê welatanê rojawanı (doğu) bı welatanê şiwarê kapitalistan heta çı wext dom bı kerdê u Sowyet nêy welatê rojawan heta çı wext wari bı kerdê?

Eger ez nêy çi qandê Tırkiye bıfıkıri ya se, bıda pêhetı se o wext ez vinena kı, halê Tırkiye, lejê mabêndê Kırdan u Tırkan dı, kemaseya demokrasi heme qıruman dê tırkiye dı qulêndo bê bın akeno. No zi ekonomi yê Tırkiye dı texribat, kulêno bê derman akeno. Eger ma kemaseya demokrasi u ekonomi yê xırab bigirê çıman ver se; halê Sowyet u ê Tırkiye zey dê pêyo. Laberê merdım çı çi şeno vırazo? Faşızmê Tırkan, nasyonalist biyayena Tırkan ameyo hedê cor, tiya dı persê mı no bo; Tırkiye dı perestroykay rê (bı newe ra vıazyayeni rê) pêwistey esto? Ez vana e. Hem zi ecele. No newe ra vırazyeyena sıstemi biro ca.

Ez wazena fıma doş ba ser Sowyet, lejê dınyay dıdı. Lejê dınya yê dıdı dı, 7bıkolanê awrupi yê şiwari Vatê; "Sowyetı 8-9 milyon insan ameyo kıştenı." Çend ser verê zi (mabênê 1992-94) istatiskêno newe zi vunasin vatê; "Wextê lejê dınyay dıdı dı Sowyetı 20 milyon merdım ameyo kıştenı/merdo". Tabi no bıkolaney ê bıkolanê Sowyet nê bi. Komite yê Merkezi yê Sowyet nê wazeyê kı xesaretê xu eşkere bıkerê. Nê waştê kı welatanê emperyalist, şiwari halê inan, bê taqet mendayeya inan bızano. Sebebê nêy çi zi, wextê lejê serdı dı, Sowyet nê waştê welatê nêyari halê Sowyet bızano. Labêrê dıma perestroyka u glasnost bıkolanê Sowyet dest kerd bıkolanêya ser istatiski yê lejê dınya yê dıdı u çiyê newe veti ver çıman. O zı no bi kı lejê dınya yê dıdı dı 40 milyon şarê Sowyet ame bi kıştenı. Nıka tiya dı wazena persê xu pers kera; Heta nıka lejê mabêndê Kırdan u ê Tırkan dı heta nıka çend merdım ameyo kıştenı? U ekonomı yê Tırkiye çendı hesarat nê leji ra vinayo? Çendı dewê Zazayan, Kırdan ameyo veng kerdenı? Çend mılyon merdım, famılye bıyo macir? Nêy Kırd zi nê zanê, nêy Tırk zi nê zanê. Tırkiye gerek polıtıka yê xu bıvırno. Politika yê no newe kar biyaro, yan zi 8mabênê rojawan dı bın vıni biyayena xu rê, name yê xu bınuşno.

Qandê kı politıka yê Tırkiye, ver şaranê bındest dı iflas kerdo u nefesê xu yê peyınêyını (bahdoyını) gino. Gerek politika yê Tırkiye kuçe yê tengan ra bıvıcıyo duzı/mêydanı. Tabi no do senin bo? Mecbur manena no persi pers kena..

Tırkiye dı Kırdan gerek welatê xu bigirê, welatê xu vırazê u çı çax no gam biro eştenı se, halê Kırdan mabênê şıwar dı sebo? Kırdan bı serbesteya xu bıro çı qedema? Yan zi mantıqê no wunasini bıdê ma ver; "Heta nıka ma bındest bi. Welatê ma bıbo, hıma senin bıbo wuni bo. Ma bın destı bol mendi, ma ema zi şenê ser yê ma dı bê u sekenê wa wuni bıkerê." No fıkrêno bol çewto. Bın dest ra vıcyayen u bın dest kewtenı karê ınsanan niyo. Hele no vaten, fıkır karê merdımê zane nê bo.

Endam biyayena Tırkiye J.G (jewbiyayeya gumrıki), K.A (komê Awrupa- kı no do zi biro qabul kerdenı) u serbest biyayena Kırdan dı (2) persi vecenê ma verni;

1- Tırkiye, bı endam bıyayena xu ya mabênê Tırkye u Kırdistani dı hıdudê no derg banco. O ekonomi kı şıno Kırdistan u şıno eskeri, ina bancê hetê rojawa yê Tırkiye. O wext rojawa yê Tırkiye biro normê K.A u no do rojawanê Tırkiye dı bıbo rehetya ekonomik, reheteya teknik u reheteya demokratik.

2- Halê Kırd- Kırdistan sebo? No pers hendı zehmet niyo kı merdım bê cewab verdo. Kırd-Kırdistan K.A ra duri bıkewê, bıkewê vırar da k›hanparêzeya İran, peyni mendayeya kulturê Ereban u bıbê zeydê qeçekêno ver şıt. Ne İran, ne Erebi aw nê dê kok da dara Kırdistani. Bı ekıs ına do na darı bê awı veradê kı na darı wuşk u palax bo. Hendı destê ina ra biro, ina do bı nameyê muslumaney sere yê insanan cıkerê. gerek merdım vira nêkero kı, Tırkiye dı nê, Kırdistani dı muslumaney sere yê xu gıroto u şıno… Ver mıslımanan halê Zazayan (ê Elewi), Asuriyan, Ermeniyan u.a.b do sebo? ma ze Zazay bı no k›hanparezeya mıslımanetey nê wazenê jew bê, şirik bê.

Tiya dı hem Zazaya rê, hem Kırda rê, hem zi Tırka rê vazife yê no enternasyonalist (beynelminel) kewno, o zi no yo kı; Bı roşnavir rê miletanê kı bındestê Tırkanê, bı roşnavir rê Tırkana birê pêhet. Qandê kı Tırkiye dı faşizım, diyenet, kıhanparezey bol verni şiyo. Heri muhim noyo kı nina merdım bıdo vınderdış. Partiyanê ze R.P (Parti yê refah) Tırkiye dı %20, M.H.P %8,5 rey gino, no yeno çı mana? Yani R.P beno partiyêno jew emin, no zi xeletê eskeri yê Tırkan o. Tırkiye dı rejim kewno tengasey se, eskerye karê sivila gino xu ser u inqlap vırazeno. İnqlaban her wext hemver çepan ameyo vıraştenı. Bıno esasiyet çep peyniyê hirê inqlaban zeif kewt. No zeif kewtenı bi quwet biyayena faşistan u kıhanparezi. Yani reyê çepi şi hereketê mıslımana. Qandê kı, hereketê mıslamana, bi alternatifê sistemê Tırkiye. (Tabi bın ra zi no hereketan eleqa yê xu bı sistema zi nê cıkerdi.)

Heta nıka ezyetê sistemê Tıkiye ser çepan nê werışto. Zindananê Tırkiye dı, roj çınyo kı işkence nino kerdenı. Hefte yê sıfteyınê1996'ı bi sere hewadayena gıroteyê siyasi. Nê insani siyasi heqê xu yê insani wazenê, wazenê zey insana birê qabul kerdenı. Sistem sekeno polisanê xu, eskerê xu, sadistanê xu rışenê ser nê gırotey. Heta koti no do şıro? Heta sistem iflas kero. Heta demokrasi bı kewo heme qurumanê Tırkiye.

Tırkiye dı faşizım verni şıno. Çep kewno tengaseya vinayış u idoloji yê xu dı nê şeno xu newe kero. Zindanan dı sere hewadanê, rayê demokrasi wazenê bı no şıkla akerê. Ekonomi yê Tırkiye her roj kı şıno beno puç, eskerye heme çi gıroto xu dest, o do sebo? O do inqilabê do newe bo. İnqilabê sivil ame vıraştenı, no seçıman dı derbe yê do newe gamê xu eşt. K.A inkilabê eskeri nê wazeno u qandê çiyê wuni zi va; "Nê". Laberê dewletê Tırkiye êy rê zi çare vina. Polisi, eskeri kıhani kewti parlemento. O do sebo? Her şıro, o do xırab bo. Tırkiye dı heme partiyanê sistemi ameyo cerıbnayenı. Laberê Tırkiye dı tenya demokrasi nê ameyo cerıbnayenı. Nıka wextê cerıbnayena demokrasiyo.

Tırkiye dı her demokrat, her roşnavir gereg siyê vera do ser xercê demokrasiyê Tırkiye. Demokrasi, rayê tenya u ê sıfteyın o, xercê "bıra" biyayenı dı. Mozayıxê Tırkiye dı, mıletanê binan zi na rengan ra, xercê na siyan ra jew o u no hesiyetê Anadoli yo. Laberê, labirentê mabênê rojawan, qandê heme şaranê Mezpotamya zindan o. Sebebê nêy zi diktatori, kıhanparezeya mıslımanani, kolonyalisti, barbari u emperyalisti yê.

Qıse yê mın o pêyni no bo; Tırkiye dı demokrasi, heta heme şaranê mabênê rojawan heqê xu yê ifadeyê şar biyayenı u mıli biyeynı nê giro se, no desê zindani mabênê rojawan dı nino werzayenı. Ez bawer kena kı, qebul kerdena endam biyayena Tırkiye K.A, Tırkiye dı bol çiya bıvırno. Bı rayê Awrupa serbestey, demokrasi biro Tırkiye. Ze şıma zı zanê kı, çı wext medım vano; " Swêd" merdım otomotik demokrasi yê Swêd fıkrêno. laberê Swêd dı zi heta çend seran şar (Samer) est bi kı, nê şayê zıwanê xu qısey bıkero. 8'ê mengda çıle yê sıfteyını 1996 dı, K.A qerar gırot u Swêd rê vat; "Gereg şıma heqê şarê zıwanê ina Swêdi niyo bıdê" u qandê nêy zi qerarrêno taybeti vet. Çı wext K.A ra qerarrêno wunasin bıvıciyo se, o dewletê miyanê K.A dı rê mecburiyê na qeraran biyarê ca. Tiya dı ma rê vazifeyê gırd kewno. O zi noyo kı, gereg ma zi vengê xu berz kerê, bı welatanê K.A u bı şaranê inan a bıbê verni. No zi şansê ma yo heri gırdo. O qerarrê Awrupa ewro qandê Swêd bi, beno kı meştı zi qandê Tırkiye bo. Tırkiye mecbur biro vırnayış. Nêy çi Tırkiye buwazo, yan zi nê wazo, o do bıbo… Sowyet bı quwetê xu ya, bı xışmê xu ya senin ame war, Tırkiye zi bı şeklê İmparatoriye Osmani biro vırnayış, heta heta belki mabênê rojawan dı name yê xu newedera bıvırno.

Qandê çıçi magazino newe

Zıwanê Zazaki dı newe newe magazin u xezeteyê vıcênê. No çiyêdo zaf muhimo. Heta nıka xezete u magazinê kı vıcênê bı kar u hewıldayena verniya şarê xü kenê roşnayi. Çiyê en muhim noyo kı gere magazin u xezeteyê Zazaki pêra duri nêkewê. Heme waştenandê xü dı, rayê newey pêmısnê. Beno kı ma KORMİŞKAN çiyê zaf nêzanêbê. Labırê o çiyo kı magazin u xezeteyê mayê bini zanê gere marê bıbê wenzane (mualim). Bı no şekıla ma şenê yarametey bidê pê. Eger ma, şaşeya inan bıvinê, ma inan rê vacê u yarametey bıdê cı. Xezete, magazin u kıtab vetenı raştey zaf zehmeta. Ma nêy rınd zanê, qandê coy zi ma bı ideaya gırd qısey nêkenê. Bıno şekla merdım heme çi sero beno zanon (uzman) u kewno ser. Zıwanê mayê kehani bı heme şekla wazenê vıni kerê, gere ma nêy bıvinê, gıraneya xü bıdê ser u nêverdê.

19.05.1995 dı suka Almanya, Manheim dı "Vêyve Kıtaba" bı, na gamêda zaf weşı bi. Gere çiyê zey nêy wêşi tım bıbê kı, kültürê ma biro sınasnayenı. Kültür u zıwan cayê dı şar biyayena. Şaro kı kültür u zıwandê xü ra duri kewto tarix dı vıni biyê. Qandê nêy zaf nımuney estê. Afrika ra heta Latin Amarika merdım şeno nımuney bıdo. Kolonyalizım seni şidet kar ardo u bı o şideta zi zıwanê xü mısnayê şardê bındestan. Eger ma nêwazenê bıkewê o rewş gere ma zi gıraney xü bıdê zıwan u kültür dê xü ser.

Beno kı zaf merdımi bı reaksiyonê do tuj nişan bıdê u inan rê tal biro. Ma inarê çiyê nêvanê u zeydê inan zi tepki nişan nêdanê. Heme şari gerek fıkır u waştenandê xü dı serbet bê. Kes kesi bı zor a nêşeno tepşo. Eger şar bı wazo teniya kar bıkero, gere no heq, heqê inan bo. En çiyo muhim noyo kı ma ze tırkan, ereban u Íraniyana nêfıkıriyê u ze inan nêkerê. Dışmenê ma çımsuro u wazeno ki, ma bikewê pê gan u pê tarix ra werzanê, tarix dı nimuneyê wunasini zafiyê.

Mabênê Ro (Fırat) u Dijle dı zaf kültüri vıni biyê. Ma Zazay wazenê kı bı bırarina bırarandê xü yê Kurd, Asur u Ermeniyana piya hemver dışmeni vınderê. Bı inkar u çımsureya çiyê hal nêbeno. Bê jewbiyayenı, o kı vıni bikero fına ma yê. Zazaki diyalekto, lehçeyo karê kesi niyo. O karê Zazayano. Zazay ze miletı şenê qerarê xü bı xü bigirê bı xü bıdê. Ma KORMİSKAN'ıji do zıwan u kültürdê xo ser o bıgırweyê u bı zıwandê xo ya bınuşnê, derd u kulanê pize u zerida xo bıdê teber u biyarê zıwan. Ma qerarê xo dayo kı ma bı zıwandê xo ya bultenê xo vejê. Heme zalımey, zordarey u tehditan rê sêney ma akerdeyo u ma mecbur niyê kesi rê hesab bıdê. Kesê kı wazenê hesab perskerê u ma ver o bend bê, wa veri şırê dışmendê xo ra hesab perskerê, bahdo birê ma ra perskerê.

Hewıl bıdı xü. Zıwanê xü bımısı, bı zıwandê xü ya bıwanı u bınuşnı. KORMİSKAN ê xü zi bı sınasnayenı u wendenı. Ma yê zıwanê xü rê wêhêr bıvıciyê

1. KORMİSKAN-Bülten, Amor 1, 1995, P.32

Zeritenık

Faruk Íremet

-1-

Ê çı çımıyê
dı sıyayeya por dê to dı
arweşê şanı zerıtenık
no çı xezeb o
qesba camerdê nê welati
xırxızeya şanê mın o tariyê xori dı
ê çı fixaniyê
ê fixani, ê tenya biyayenê.
Tenya biyayena fışıngê to yo enbazo.

Tı mı ra pers kerd
mı ra cevabê persê to bê zıwano
bê zıwano ay desti gırêdaye
kamcin name bıda cı?
Nameyê nêy çi çıçiyo?

-2-

Ma vızêr nêbi
mı a cınya serdê pırdı vinaya
porê cı bı vaya
rengê konstnerê vıraştê
çıçıkê cı
werdenê...
vêyşaneya qeçekê ay bi.

Fixan,
fixan a zerida yaran...
û ê hezaran bi
nımnayena ê çidê xeribey bi
o zi, ze vewrda tozanı
ma ra dûri pera
perayena
halûnê
koyê zerıda dırbetına tenya biyayenı.

-3-

Bejnê to ya şermiyaye,
şermayeyê çımandê mı dı
çımanê mı
ze rengandê konstnerı
dest nêdaye
ne zi leymın bi.

Hey delalo, welatı bındest,
serehewedayena zerida mın a kehan
newe biyayena zerida mı
ka, koti dı mend
pêlê nımnayeya qelema mı?
Tırba cı,
tırba komutanê şehidan
komutanê dardabiyaye
dı bındê azadiya kıhoya azmını dı
Xu nêda dest
arweşê şewa zeritenık

1. KORMİSKAN-Bülten, Amor 1, 1995, P.32

Verê heme çı mı waşt kı êyrê derd u külê xü vaca. Labırê ey qe goştareya mı nêkerdê u ser o jı mı ra ecız bıbı. Ez zı xü ra bê teqet mend bıya. Lo ma kê goşdareya hêş ü derdê mı kerdê. Kê waştê kı, mı hetı roşo u raya raştı mı mısno, nışan bıdo. Ez ronıştı bıya u nê çıyan ser o fıkıryayê. Ez tıp u tenya bıya . Kêye dı, kes mı hetı çını bı... Kes çınê bı, labırê mı waştê kı bıqıra...Mı waştê kı gunı u derdê xü, zeredê xü yê külını ra veja u berza teber. labırê mı nêwaşt kı barê xü yê gıranı berza qolınc u mıldê jewnadê bını ser. Ax külê mı, külê mı zaf gıran bı.

Suro, tenya ronışt bı, derd u külê xü fıkıryayê. Ey zana yê kı, o heme derdanê xü dı bê enbaz bı. Ey zanayê xerıbey dı enbazey u dostey merdı bı u xemê kesı nê bı. Suro, heme çıyê kehanı, famılye, dost ü bırayanê xü fıkıryayê. Suro emşo tenya bı. Dostê cı cıxare u qedeha cı bı. Qedeha cı veng nê bı...Qedeha cı awda şêrı ra pırr bı. Keydê cı ra boya şamı u araqı ameyê. Kêye cı ze adır kewtê çımandê cı ver. Suro kêydê xü ra ecız bıbı. Waştê kı kêye re bıvıcıyo teber, şıro xü rê çend enbazı bıvıno u bı ınan a weşey u nêweşeya dınyay bıvıno. Tehlılê xü yê dınyay ser, ınan rê vaco. Suro fıkırya u fıkırya "Ez kamı rê telefon akera, kamı rê nıyakera?" Nê, nêê, kes çınê bı Suro cı rê telefon akero u teorıyê xü yê dınyay ser, analızê xü yê felsefı ser akero u mınaqaşê cı bıkero. Nê, nê kes çınê bı. Labırê ey fına telefon werzana u kewt reqamandê telefonı ser. Bı gıştan dê (telı) xü ya reqamê telefonı vılêynay. Xerıbey dı zerıda cı dı külêdo bol gırd bı. "Ka wextê ma yê şêrey? Ka wextê ma yê camêrdey? Ka, kam ma sınasneno? Tıya dı ma kamı yê?"

-Elo maya mı, ez Suro. Elo maya mı vengê mın o yeno to?
Telefon dı veng weş nıyameyê. Xırxıra telefonı zehmetey vetê. Qıse kerdenı zaf zehmet bı. Qandê coy, Suroy vengê xü kerd vêşı u qıra.
-Elo, maya mı rıh u ganê mı, tı senına? Elo, hı vacı e...e...e... Ez zaf rında. Şıma senınê? Lê, e...e...e...Mı va tı senına u mı va, ez zaf rında.

Çımê Suroy hersan ra pırr bıbı, nêşaye kı qısey bıkero. Qesba cı dı adıro sur, kılı (alaw) tepışt bı. Tıya dı kes kesı rê dost, enbaz nêbıyê ü u nêvıcyayê. Tıya dı tenya dışmeney u pızesıyayey estbı. Labırê Suro'y nêşayê bıyaro zıwan u marda xü rê vaco. Derd u hesretê maya cı, cı rê besıbı. Suro'y nêwaştê kı, maya xü bardê tewatenda janandê xü bındı verdo u a zı şırıkê derd u külandê xü kero. Qandê kı derd u külê ay xü ra ay rê besı bı.

-Suro, lacê mı maya to, to rê qürban bo. Tı senınê lacê mı? Tıya dı enbazê to vanê Suro xınt bıyo. Suro har bıyo. Lacê mı estuna keydê ma, vacê lacê mı derd u tewetananê xü marda xü rê vacı. Dostê merdımıyo en nezdı maya medımıya. Vacı lacê mı, vacı mı rê derdê to çıçıyo?
-Maya mı...Qürbanê çımandê to yê sıyayan ba. Ez raşt vana, ez zaf rında u qe derd u kederêdê mı zı çınıyo. kam to rê ê çıyan vano se, o heywaney keno. Pıze sıyayey keno u ma nêanceno.
-Ez nêzana, mı wunı aşnawıt u qandê coy mı waşt kı to dı qısey bıkera.
-Maya mı, ma çıyêdo wunı bıbo ez to rê nêvana. Maya mı ez nêşena vêşı qısey bıkera. Tı zana telefon tıya dı zaf gırano u ez bı xü zı bêkara u quwetê mı çınyo veşı qısey bıkera.
-Lacê mı estuna kêydê ma, weş bewnı xü ra u qe çıyê zı xü rê derd mekı. bıray to u wayê to zaf rındıyê. Selamê cı to rê estê u zaf selamı kenê.
-Maya mı selamê mı zı ınan rê u enbazandê mı hemını rê estê. Selamanê mı hemını resnı, elbet rojê ma do pê bıvınê. O wext do bıvınê kam xınto.

Suroy têlefon gırot ü hêrsê çımandê xü wüşk kerdı ü xü rê, dınyadê xü rê xeberê pısı day ü şı hetê mıtbaxa ü verê honıke (büzdolabı) akerd ü xü rê bırayêda serdı akerdı, ması ser ra cıxareyê xü yê "Look" ra cıxareyê vet ü bı adırge dê (çaqmaq) xü ya vıst acı. Cıxare yê xü yê derg ra dünêdo (düman) derg ant ü zereyê xü bı ey a roşnayı kerd. Dıma dün fek ü zıncıda xü ra verada teber ü havay mıyan dı dün vella kerd. Suro fıkırıyayê... Suro bêhal ü bêtaqet bı. Maya cı, cı ra halê cı pers kerdê. Enbazanê cı heqdê cı dı çıyê xırabı resnay bı welatê cı. "Enbaz... May ü warda enbaza n.. kê (n..)yo namüstê ınan kı, tıya ra têlefon akenê kêyı rê ü vanê ez xınt bıya. Namüstê hemın n.. Ez nêzana nê mı ra çıçı wazenê. Mı sekerdo Homa." Suro destanê xü akeno hetê homa ya; "Vacı la Homa...Mı sekerdo." Homa cı rê çıyê nêvatê ü Homa ra veng nêvıcyayê. Homa bêveng bı. Ney zı Suro hêrs kerd. Qandê çıçı Homa cı dı qısey nêkerdê. "Homa vengê mı no yeno to. Mı kesı rê qüzılqürt nêvato. Homa, mı rê cevap bıdı." Homa fına bêvengı bı. Suro fına hers bı. Suro no fın Homa ra ecız bı. "To zı paştı nêdê mı u mı rê qeleşey kerdı. Tı zı neheqey ra hez kena."Suroy bı Homadê xü ya qısey kerdê, têlefonı dapıro labırê Suro nêwaştê kı cevap bıdo. "Enbazê mı gêyrenê mı. Namüstê enbaza n.. Têlefon kenê keydê mı rê u heqdê mı dı qısey kenê. Ez xınt bıya. Xıntı marda şıma n.."

Suro dapıro şı wededê (oda) ronıştenı dı cılı sero ronışt, bıra ü cıxare destê cı dı bı. "Bıra ez qe bıra hez nêkena. Qandê çıçı mı "cın"ı heme şımıtı. Bıra hemaleya. Bıra." Suro cadê xü ra werışt ü şı hetê kıtablıxıya ü wüca ra albümê xü yê wêney (resımı) ardı. Suroy nêşayê lıngandê xü ser vındero. Helı-helı bıyê. Emşo Suro ze fıtıl serweş bı. Suro wêneyê albümı akerdı ü mıyandê albümı ra heme wêney vetı teber ü taydê cı dırnay, taydê cı zı xo destê qat kerdı ü eştı masa bın. Tenıya hırê wêney nêçırnay ü nêeştı. Ê zı veraday ması ser. Jew wêne ê keydê cı bı, jew ê waştıda cı bı ü jew zı ê ey ü enbazandê cı bı. Wextê koyan ü kepıran. Wextê lejı heqı ü gerılatey. Wêne dı bı enbazandê xü ya gowendı antê. Tay enbazandê cı destı zı keleşê bêbextı, kozıkan dı nobetı tepıştê. Hemını Suroy ra hezkerdê. Suro qandê ınan zaf mühım bı. Labırê nıka qıymetê êy çınê bı. Cı rê vatê xınt. "Ez xınta hı, pıyê şıma ü maya şıma xınto. Sıpey herıno. Hı, ez xınta." Têlefon fına dapıro Suro nêzanayê cevap bıdo yanzı nêdo.

-Hej, det är Suro.
-Hej, det är Suro. O çıçıyo Suro. Heta nıka to qe Swêdı cevap nêdayê. Verı to vatê "Selam ez Suro". Nıka Swêdı qısey kenê. Nêbo nêbo tı xınt bıyê. Vengê to zı wünı weş nıno. çıçı yo tı fına şımenê? Keko şımıtenı rınd nıyo. Meşımı keko, meşımı. Bew tı do xınt bıbê. Bew ez to rê vana, dıma mevacı kı Mehmedı mı rê nêva. Vengê mın o yeno to.
Suroy nêzana yê kı çıçı vaco. "Xınt. Mehmed zı vano ez xınt bıya. Nê mı ra çıçı wazenê. Mı nınarê çıyê nêvato. Mı herdê nınan rê ço nêvato. Nê mı ra çıçı wazenê."
-Elo Suro vengê mı yeno to.
"Mehmed, enbazê mı no kehan. Ma koyan ser o pıya bı. Mı çend fını o merg ra reyna. Qül ü kütıkê mı bı. Her wext mı rê vatê; (Vacı qomütanê mı) nıka zı mı rê vano tı xınt bıyê. No senıcesaret keno, mı rê wüna vaco."
-Elo Suro vengê mı no yeno to.
-Vengê to yeno mı. Mı aşnawıt, to mı rê çıçı va. To mı rê va xınt, wünınê. Xınt dı marda to n.. fına mı rê têlefon mekı, tamam.

Suroy cewabê enbazdê xü nêpawıt ü têlefon gırot. Têlefonı fına dapıro labırê Suroy nêwerzana. Suro zar-zor werışt lıngan ser ü şı mıtbaxı ü honıke ra xü rê bıra ardı. "Mı rê vanê xınt" Bıra cı destê dı vıcya balkon.

Kêyê Suro qatê pancan bı. Balkonê cı gırd ü weş bı. Zere dı têlefon dayê pıro. Suro balkon dı heyalan mıyan dı bı. Pıyê cı serê veror merd bı ü ey pıyê xü nêdı bı. Cay tırbda cı zı nêzanayê. Enbazê cıyo en nezdı ‹sotek verê new rojan kuçe dı bı lacdê apdê cı yê delalıya pıya amebı kıştenı. Ax delalo, to senı şa mı tenıya veradê no dınya dı. Ax bırayê mın o delal. Ya tı enbazo ercıyaye. Ya tı ‹sotek. Ax...Axxx.. Suroy, nêşayê lıngandê xü ser o vındero. Serê cı weş bı

-ll-

Bı hêşa bi. Tenya, bê veng U sokır. Kesêcê çınê bi. O tenya xü nê, embaza xü zi fıkıryayê. Ma nıka nê bi, pê hetı bi. Bı çımanê hêrsi pêrê bewnay. Çı çax ameyê pê het, heş u keder ina bê heş veradayê pêhetı. O çax derya, koy u kerey goşdarey nêkerdê, nê hesyayê qirin u bê vengeya ina. ina, bıbi parçeyê naturi. Zey heran, zey daran, zey awı ina bıbi malê naturi. Kes nêşayê ina cayê xü ra werzano, bı abırno.

-Mı fam nêkerd, tı qandê çıçi şırê? Ma bes niyo ez to hetıra, rojneya çımê mı. Meşo...Qürbanê to bena, meşo. Ma tı nêşenê, tenya vınê goşdareya mı bıkerê? Tenya vınê... Ax dılo, ax dılo, ax homa tı çı heşi veredanê pizeyê merdım...

Çımê cıra hersi rıjyayê erd. Erdê çolı, bı hêrsên çımanê eya kewtê şehwet. O zi nêy zanayê u vinayê senin erd bı hersên çımên cıya bıhal biyê. Erdı zi qeçek wazeno, erdı zi wazeno qeçek vırazo. Vırazo kı qeçeki bıbê wêhêrê erdan. Bıbê homayê hinsanan..

- Ez raşti zi xint biya. Eger ez xint nêba qandê çıçi enbazanê xü rê xeberi pisi dana. Ez xinta... Ez xinta. Kam xinto? Ez xinta. Neheqey bi raştey, qandê çıçi mı Mehmedi rê xeberi pisi da? Mehmed heneki hez keno. Ez zana o ehlaqê cı yê henek esto. Ma mı bı xü bı ê ya henek kerdo. Qandê çıçi mı zerya cı çıkne? Çı heqê mı esto zerya cı bışıkna? Gere ez telefonê êy bıkera u üzürê xü bıwaza. Bı nameyê homa, Mehmed xırab niyo... Gere merdım hemver enbazanê xü wuni nêkero. Merdım qıymetê enbazanê xü bızano. Eger merdım qıymet nêzanıbose merdım tenya maneno. Labırê ez bı xü tenya biyayen ra nê tersena. Tenyatey mırê daha weşo. Çı wext hinsanê xü tenya his bıkerose beno tenya. Ez tenya niya. Zaf hinsan mı hezkenê u zanê ez kama. İna zanê ez kama. Labırê ez bı xü zana kı ez kama? Nê ez nêzana.

Suro, fıkıryayê u halê xü ra qe kêfweş nêbi. No heme hereket u qıseyandê cı dı xü mısnayê. Seét miyan dı wext rafêryayê seét dıwês (12), biyê seét vızt u çıhar (24). Rojamor (teqwim) roja, sera u menga vırnayê. Suro vına éyni cayê xü dı bi. Qandê Suro, qe çiyê nêameyê vırnayış. Ode, mıtbax u heme çiyê cı leymın bi. Eger enbazanê cı yê kıhani halê Suro nıka bıvinayê inan nêkerdı kı no Suro yo. Labırê no Suro bi. Suro yo camêrd u qehreman...

-Dırrrr....Dırrrr...Dırrr
-Kamo?
-.........
-La kamo?
-……….
Vengê müzikı hendı vêşi bı kı, veng nêşiyê teber. Yanzi veng nêameyê Suro. Suro şı hetê teyıba u vengê teyıbi nızımke u vına perske.
- Kamo? Vem är det?
- Ez a, ez a Suro, bê kêveri akı.
- Mı vengê to nas nêkerd. Tı kamê?
- Ez a la. Ez Mehmed.
- Tı qandê çıçi amey? Tı mı ra çıçi wazenê?
- La akı. Ez Mehmed. Enbazo delal bê kêveri akı!
Suro nêzanayê çıçi bıkero. Ze awa germo keleynaye sere yê Suroy ra ame cêr. Suro, ze rıwendê miyanê taway dı, heleya... Rıhê cı, zeriyê cı bi babetna. Suro rema mıtbax çekmece ra kardi yê goşti vet...

-Ez a sekanena. Çırê mı kardi vet. Çardes (14) werdeyê mı esto) Çırê ez êy nêvecena. Ma mı qandê çıçi çardes werde gırot.
Suro, bı vınê dı xü eşt ode. Bın balışna yê xü ra çardes vet u güle da vek..,
-Dırrrr...Dırrrrr...Dırrrr....Dırrrr
-Suro, enbazo delal bê kêveri akı. Ez wazena bı to dı qısey bıkera. Ma enbazê pê yê la. Ma ra xırabey nino kesi. Enbazo delal...

Mehmed, destê xü verada bi ca yê posta u wuca ra qirya yê. Suro kewt bi wel-wele. Suro vına rema şi mıtbax honıke ra (buzdolabi ra) cinê şuşey vetı u xü rê wedehê pır kerd. Qedehê xü ra çend qülti gırot u bewna nêbeno heme cini ant sere yê xü.

-Dırr... Dırrr...Dırrrr...Dırrrrrrr
-Suro, ez zana tı kêye dı rê bê kêveri akı!
Suro destê cı dı çardes werde ame hetê kêveriya;
-Şıma yê mı ra çıçi wazenê? Şıma yê wazenê mı bıkşê. Şıma yê wazenê mı xınt bıkerê.
-Enbazo delal, tı xint niyê. Ma ez to u tı mı nas nêkenê. Bıra bê kêveri akı ma tayın qısey bıkerê. Ez üzır wazena. Mı ef kı. Qomıtano delal bê kêveri akı.
-Mehmed. enbazo no dınya dı mı rê ca çınyo. Ez nêy weş zana. Tı nê gere ez to ra ef bıwaza. Ez nêzana mı qandê çıçi to rê u maya to rê xeberê pisi daya. Tı nêy weş zanê kı maya to qandê mı ze maya mına bi.
-La tamam tamam bê kêveri akı. Bew şaro goşdareya ma keno.
-Şar! Kamcin şar. Ma weş tı tenya niyê? Hı mı nıka fam kerd. Tı tenya niyê. Şıma yê wazenê mı bıkşê.
Suro vına rema hetê mıtbaxa u vına qedehê xü bı cina pır kerd u ant sere yê xü.
-Ninayê wazenê mı bıkşê. Sanki ez nêzana, heta nıka çend enbaz ameyo kıştenı. Nina mı wazenê bıkşê.
-Suro...Suro...
Suro destê cı dı çardes werde ame korıdor.
-Şıma yê wazenê mı bıkşê ez zana u ez zana tı tenya niyê. Tı bı xü va; "Bew şaro goşdareya ma keno".
Teber ra, Mehmed huwa u Suro hıwetena Mehmed aşnawıt;
-Tı mı rê hüwenê... Wuni yo... Tı mı rê huwenê...
Suro çarde werd da hetê kêveriya..
- Teq teq teq teq teq teq teq teq
- Birê la, Birê.... Ez kesi ra nê tersena. De birê ha...
Suro, heyşt (8) güle teqna bi. Bonê baruti u adır kewt bi miyanê koridorı. Suro, nêzana yê sekero.
-Mehmed, Mehmed...
- Mı rê çiyê nêbi. Bê kêveri akı.
- Teq teq teq teq teq
- Suro, bew güle yê to qedyay bê kêveri akı.
-Nê... Güle yê mı nêteqna jew mendo.
-Teq...

Zere ra vengê güle yê badêyên u vengê no "Ax" ame. Mehemd, ser merdivana dı xewırya... Zere ra vengê no "Xırrr xırr" u teber ra zi vengê erebe yê polisa ame yê...

Qandê çıçi mı va ”qeçekê do hozanvan, Yahudi yo bê pi?” Çı wext pi yê Hoffman yeno kıştenı, Hoffman bı xwı(xu) qeçek biyo. Serı 1937 dı Polanya dı, suk da Zloczowa dı hama dınya.

Amnanı ser 1941 dı, pi yê cı, maya cı u o bı xwı yenê tepıştenı. Eskerê Hitler inan rışenê kampê hêsira. Zey ma hondırawa yê (şıirê) Hoffman dı zi zanê kı pi yê cı waşto kı kamp ra bıremo. La nêbiyo u ameyo kıştenı. Heme dınya zano kı çendı yahudi bêsual ameyê kıştenı. Aqibetê inan heme dınya dı u ma dı zi yeno zaneyenı.

Rojawa dı qederê ma u yahudi   zey pêyê. Tarixê ma zey pêyo, qederê ma ieyniyo. Verê mısıri, dıma éreb (bı islamyeta) u dıma Hitler (nazizım) biyo tofana sere yê inan. Seni érebi, Tırki, Kürdi biyê bela yê seredê ma, Yahudiyan zi wuni éreb, Osmani, islamyet u Ruma ra zaf zılım anto.

Pi yê Hoffmanı ser 1943 dı yeno kışten u dım a maya cı o bı xwı u xırubê do Yahudi kampê êsirey ra remenê, nezdiyê des mengi şar inarê wehêrey keno u nımneno. Nezdiyê new mengi zi bostanan dı qaçax kar kenê. Hoffman 7 (hewt) sere bê pi maneno, o zehmetey u hêşı kı inan antê , êy rê beno şewqê do gırd, ilhamê do gırd. Kamptı bı çımanê xwı ya vineno kı senin insani yenê kıştenı, senin işkence kerdenı.

Hoffman nıka New York dı jiyêno u heta nıka 3 (hirê) Kıtab nuşnawo.

1- The metamict state, (Dewletê da matamatikın)
2- Gaps and verges, (Qülıkê sınorı)
3- Memory effeckts, (hécmê mejı)

Kıtabê xwı yê Memory effeckts 1991 dı çap kerdo. Hondırawa yê (şıirê) Hoffman hezkerdenı, êşı, hesret u jiyan ra guniya xwı gino. Zey zaf nuştoxandê Yahudi o zi hozanê êşano.

Amnanı 1943

Dım a wextê do derg heme tepa amey,
ez wuni zana kı lej qedya bi
kı tı nêmerd bi, pi.
Çı wext şıma piya suk dı şi
ez wuni bawer kena, to xwı inan ra azad kerd
aya tı bi kı rayid dı remaynê. Jewna bi
                      inan kıştı.
Rojê
tı do bêrê,
qaçaxı
bı çına parçe biyaye u tı do mı rê vacê
                      ıstanıki.
Qandê mı, o dar kı tı xwı vuca dı nımna bi
rojê tı peydê bêrê,
dım ra tı bı mengana ay rayêdan ser o şi
bı Rusya.

U çı wext to mı xapêna
u tı niyamê, maya xwı ra waşt
jewna fın vaco
çıçi amebi to sere
u mı xwı kerd herûnda ay yahudi,
aw yahudi kı to ixbar kerd bı,
ax pi yê mı,

o bı kı cayê tıfıng dê to nawna
u pılanê to xırab kerd
ma o nêbı waşt kı tı kozıkê xwı ra bıvıciyê teber.
Mı êyrê va, tı çı qehreman bi.

Çı çax ıstanıki alikari nêkerd, pi yê mı,
mı xewnı vinay, kı ez bıbiya wehêrê erdı
ez şaya pumpa bıkera wotqa
miyanê guni, bêverni gırote
u polisê Ukrani
kı tıfıngê xu werzana
çı wext tı xwı eşt ser eskerê SS i.

U çı wext, o zi nêbi
axxx...pi mı
pencerê mı heme gıroti
u heyal kerd zey inan cayê gırote akerê
çımê xwı bıdı cayna,
kı ê nêveynê tı dırbetınê
kı ê bêveng nêşırê,
ser a zi to dı fıni namê marda mı va

1. Ser: 2, amor: 78, 15-21 Tebax 1993, Welat
2. Piya Forumu
3. Wikimedia Zazaki

Vritüel (sanal) örgütlenmeler

CRM: Customer Relationship ManagementMüşteri ağirlıklı piyasa ekonomisi

Bilimsel gelişme ve oligarşik devlet yapısı

Yeni Süreç ile Birlikte Zaza Kimliğinin önemliliği

Toplumsal yaşam ile birlikte insan olmak

Kişi, halk ve ait oldukları dinlere saygı...

Biz Zazaların değerlerine sahip çıkan,namluyu terk eden mermi ve bedenlerde yanan aleviz.

Güleyim mi, ağlayayım mı?

Siyasi karakter ve bilimsel verilerFaruk Íremet

Yaratılan yeni tarih, köle ruhunu yıkacaktır. Şüpheniz olmasın

Bı zıwanê maya zi ma şenê vacê: Sina mı

Ruhuma bu kadar işlemeseydi

O

Kulaklarımda şehvetinin rüzgari

Germeya to ze vaya gosanê mı dı

Kimliğini yitirmişFaruk İremet

Adimi yazdim duvarlara can pazarindabeni, benden sorarsanbeni, benden anlarsinyasa benimletopraktan ahsap tavanlarıorada yetisti besigimadaklar yuvasinda

15 kasım 2002http://f25.parsimony.net/forum62148/messages/6896.htm

Editor/Faruk İremet

Mergı

Faruk İremet

J.P.Sartre u Estbiyayenı (Existentialism)

Faruk İremet

Estbiyaynı

Qarekterê İnsanan

Héyatêdo raşt

Customer relationship management (CRM):Ekonomi dı gıraneya gırotoxan/erinoxan:

Faruk İremet

Projeyê CRM’i;

Héqê héreketan dı enfermasyonê CRM’i;

Teknikê infermasyoni (Tİ)

Cause-Related Marketing (CRM):

James. G. March

Faruk İremet

Herbert A Simon, 1916-2001

Faruk İremet

Philip Kotler, (1931-….)

Faruk Iremet

Profesorê Ekonomi Christian Grönroos

Faruk İremet

Heinrich Heine, (1797-1856)

Faruk İremet

Şairê Swêdi Nina Södergren (1924-....)

Faruk İremet

Otelê *Sun Wing Amfitiyatro dı wendenda şiiran

Gerek sistemê Tırkiye biro vırnayış

Qandê çıçi magazino newe

CRM: Customer Relationship Management
Müşteri ağirlıklı piyasa ekonomisi

Biz Zazaların değerlerine sahip çıkan,
namluyu terk eden mermi ve bedenlerde yanan aleviz.

Siyasi karakter ve bilimsel veriler

Faruk Íremet

Kimliğini yitirmiş

Faruk İremet

Adimi yazdim duvarlara
can pazarinda
beni, benden sorarsan
beni, benden anlarsin
yasa benimle
topraktan ahsap tavanları
orada yetisti besigim
adaklar yuvasinda

15 kasım 2002
http://f25.parsimony.net/forum62148/messages/6896.htm

Customer relationship management (CRM):
Ekonomi dı gıraneya gırotoxan/erinoxan:

Otelê *Sun Wing
Amfitiyatro dı wendenda şiiran